Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Imperator Caesar Vespasianus Augustus (17 Kasım 9 – 23 Haziran 79), Asıl adı Titus Flavius Vespasianus olan, 69 - 79 yılları arasında tahta çıkmış Roma imparatoru. Vespasian, etkili ancak kısa ömürlü bir hanedan olan ve yerine geçen oğulları Titus ve Domitian'ında dahil olduğu Flavian Hanedanı'nın kurucusudur. İmparatorluğa, gürültülü Dört İmparator Yılı'nın sonunda yükseldi. Vespasian'ın yönetiminde Julio-Claudian Hanedanı'nın sona ermesinden sonra en bilinen reform, Yahudiler'e karşı savaş ve Colosseum'un yapımına başlanılmasıdır.
| Vespasian | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 İmparator Vespasian'ın büstü | |||||
| 9. Roma imparatoru | |||||
| Hüküm süresi | 1 Temmuz 69 – 23 Haziran 79 | ||||
| Önce gelen | Vitellius | ||||
| Sonra gelen | Titus | ||||
| Doğum | 17 Kasım 9 Falacrina | ||||
| Ölüm | 23 Haziran 79 Roma | ||||
| Eş(ler)i | Yaşlı Domitilla Caenis (Metresi) | ||||
| |||||
| Hanedan | Flavius Hanedanı | ||||
| Babası | Titus Flavius Sabinus I | ||||
| Annesi | Vespasia Polla | ||||
Reate yakınlarında Sabine taşrasında bulunan Falacrina'da doğdu. Babası Titus Flavius Sabinus Asya Eyaletlerinde gümrük memuru olarak çalışmış ve Vespasian'ında bir süre yaşadığı Aventicum'da küçük çaplı tefecilik yapmış bir Equestrian'dı. Annesi Vespasia Polla, Romalı bir senatörün kız kardeşiydi.
Annesinin teşvikiyle Vespasian, sosyal hayatta büyük kardeşi Titus Flavius Sabinus II'u takip etmeye başladı. 36'da askeri Tribün olarak Trakya'da görev yaptı. Ertesi sene quaestor seçildi ve Girit ve (Cyrene Libya)'da bulundu. İmparator Caligula'ya kendisini sevdirmek için fırsat ararken, 39'daki ikinci denemesinde Aedile ve 40'ta ilk denemesinde Praetor olarak seçildi ve Roma kamu memurluğu basamaklarını çıkmaya devam etti.
Bu arada, Ferentium'dan bir equestrian'ın kızı olan Flavia Domitilla ile evlendi. 41'de doğan Titus Flavius Vespasianus ve 51'de doğan Titus Flavius Domitianus adında iki oğulları ve 39'da doğan Genç Domitilla adında bir kızları oldu. Karısı Flavia ve kızı Domitilla, Vespasian imparator olmadan öldü. Sonradan metresi Caenis, 74'teki ölümüne kadar adı konulmamış karısıydı.
41'de Claudius'un imparator olmasından sonra, Vespasian, Cermanya'da konuşlu II Augusta Lejyonu'na Legatus olarak tayin edildi. İmparatorun azatlı kölesi Narcissus yardımları için teşekkür edecekti.
43'te, Vespasian ve Lejyon II "Augusta" Britanya'nın Romalılarca istilasına katıldı ve Aulus Plautius komutasında kendini tam olarak gösterdi. Medway Nehri ve Thames Nehri'ndeki önemli erken çatışmalara katıldıktan sonra, güney batıyı düzenlemesi, günümüzdeki adlarıyla Hampshire, Wiltshire, Dorset, Somerset, Devon ve Cornwall'ı ele geçirmesi ve muhtemel hedefler Cornwall'ın kalay madenleri ve Somerset'in gümüş ve kurşun madenleri ile güney kıyısındaki limanların ve iskelelerin güvenliğini sağlanması için görevlendirildi. 30 çatışmada bulundu ve yirmi oppida (kasaba ya da daha iyi anlatımla Tepe Hisarı, Hod Hill ve Dorset'teki Maiden Kalesi'de dahil) ele geçirdi, iki güçlü bölgeyi zayıflattı ve Vectis'i düzene soktu (Wight Adası), sonunda Isca Dumnoniorum da bir kale kurarak lejyon karargahını buraya yerleştirdi. Bu başarı ona Roma'ya dönüşünde bir tür zafer ödülü olan ornamenta triumphalia kazandırdı.
Vespasian toplumsal hayattan çekildikten sonra 51 yılının son iki ayında Konsül seçildi. 63'te proconsul olarak Afrika'ya gönderildiğinde emekli olmuştu. Tacitus'a göre (ii.97), yönetimi "rezil ve iğrençti" ama Suetonius'a göre (Vesp. 4), "dürüst ve çok namusluydu". Bu zamanlarda finansal zorluklarla karşılaştı ve gayrimenkullerini kardeşine rehin bırakmak zorunda kaldı. Şansı tekrar Katır ticareti ile döndü ve bu yüzden, mulio "katır sürücüsü" takma adı verildi. Vespasian Afrika'dan dönüşte, Nero'nun maiyetinde Yunanistan'ı dolaştı ama imparatorun lir üzerine dediklerine yeterince dikkat etmediği için onun sevgisini kaybetti ve kendini politik bir boşlukta buldu.
Vespasian 66'da, doğunun her yerinde endişeye neden olan Yahudiye'deki savaşı yönetmeye gönderildi. İsyan, eski valiyi öldürmüş ve yönünü düzeni sağlamaya çalışan Suriye eyalet valisi Licinius Mucianus'a çevirmişti. Biri zaten bölgede olan iki lejyon, sekiz Süvari bölüğü ve on yardımcı kohort, bu sebeple Vespasian'ın komutası altında doğuya sevk edildi. Büyük oğlu Titus'da onun emrinde görev yapıyordu. Bu dönemde Titus, direniş lideriyken Roma ajanlığına geçen ve daha sonra Yunanca halkının hikâyesini yazan Flavius Josephus'un hamisi oldu. Sonuçta Yahudiye'de düzen ve kontrol tekrar başarıyla sağlandı, binlerce Yahudi öldürüldü ve birçok şehir Romalılarca yıkıldı. Vespasian, bir dönem Yahudiye'de Roma Genel Valisi olarak bulundu ve Yahudiler tarafından adı kötülükle anılan Hirodes'e karşı, dürüst ve insancıl bir görevli olarak hatırlandı.
Nero'nun 68'de ölümün ardından Roma, iç savaş sırasında birbiri ardınca kısa süreli imparatorlar gördü. Galba, Vitellius tarafından öldürülecek olan Otho tarafından öldürüldü. Desteklemek için bir aday arayan Otho yandaşları, Vespasian'da karar kıldılar.
Suetonius'a göre, doğu eyaletlerine yayılan bir kehanetin iddiasına göre geleceğin dünya yöneticisin Yahudiye'den gelecekti. Vespasian, sonunda kehanetin kendisine uygulanabileceğine inandı ve bir sürü gelecek okuyucular ve kahinler bularak bu inanışı güçlendirdi.
Vespasian aynı zamanda Suriye valisi Mucianus'dan da cesaret aldı. Her ne kadar suiistimal ve disiplin konularında oldukça sert olsa da, askerleri ona sadık kaldılar. Şimdi doğuda bütün gözler onun üstündeydi. Mucianus ve Suriye lejyonları onu desteklemeye istekliydiler. Caesarea'dayken, önce Tiberius Julius Alexander'ın emrindeki Mısır ordusu tarafından (1 Temmuz 69) sonra da Yahudiye'deki kendi birliklerince (11 Temmuz) İmparator ilan edildi.
Bununla birlikte, Roma'nın en iyi birlikleri tahtta oturan Vitellius'un tarafındaydı,— Galya ve Rhineland'ın tecrübeli Lejyonları. Ama Vespasian'a bakış güçlü ve çabuk bir şekilde değişti ve Moesia, Panunya ve Illyricum orduları kısa bir süre sonra onu kabul ettiler ve Vespasian'ı de facto (fiili Durum) olarak Roma Dünyasının yarısının efendisi yaptılar.
Vespasian, Mısır'da gıda tedarikini güvenliği için bulunurken, birlikleri M. Antonius Primus'un liderliği altında kuzeyden İtalya'ya girdiler. Bedriacum'da (ya da Betriacum) Vitellius'un ordusunu (onu Mevania'da bekleyen) bozguna uğrattılar, Cremona'yı yağmaladılar ve Roma üzerine ilerlediler. Şiddetli bir savaşın ardından Roma'ya girdiler. Kargaşanın sonunda Kapitol yakıldı ve Vespasian'ın kardeşi Sabinus bir serseri tarafından öldürüldü.
İskenderiye'de rakibinin bozguna uğrayıp öldüğü haberini alınca, yeni imparator her şeyden önce Roma'da acil ihtiyaç duyulan erzağın tedarikini ve sevkini sağladı, bildiri ya da politika ilanı olarak, Nero'nun bütün kanunlarının özellikle de "Vatana İhanet"'le ilişkili olanların değiştirilmesi güvencesini verdi. Mısır'dayken Serapis tapınağını ziyaret etti.
Yahudiye'deki savaşta komutayı oğlu Titus'u bırakan Vespasian, Ekim 70'te Roma'ya geldi. Öncelikle enerjisini iç savaşın neden olduğu olumsuzlukların tamirine verdi. Ardından, Vitellius'un komutası altında morali son derece bozulan orduda disiplini tekrar sağladı. Roma Senatosu'nun da yardımıyla yönetimi düzene soktu ve onun finansal yapısını sağlamlaştırdı
Eski vergi ve kurumları yeniledi, eyalet harçlarını arttırdı ve hazine memurları dikkatle takip ettirdi. Latince deyiş "Pecunia non olet" ("Para kokmaz"), belki de onun halk tuvaletlerine girişte aldığı idrar vergisi'nden türetilmiştir. Kendisi, sade yaşamının bir örneği olarak— çizmelerini çıkarttığında bir skandala neden olmuştu— lüks ve savurganlığı Roma soyluları için utanç haline getirdi ve toplumun genel yapısında saygı duyulan dikkate çekici düzenlemeler yaptı.
Censor olarak, Senatoryal ve Equestrian düzeni, Gnaeus Julius Agricola gibi iyi ve yetenekli adamları, uygunsuz ve değersiz üyelerle değiştirerek reforme etti. Aynı zamanda düzene etki eden yürütmeyi imparatora daha bağımlı hale getirdi. Praetorian muhafızlar'ı, bunlara bağlı dokuz kohort'a sadece İtalyanları kaydederek tekrar yapılandırdı.
69'da, Vespasian henüz Alexandreia'da iken, Germen kabilelerinden Batavialıların lideri Gaius Julius Civilis'un başı olduğu Galya'daki ürkütücü ayaklanma baş gösterdi. Civilis Romalılara ağır kayıplar verdirdi ve Roma orduları merkezi Castra Vetera'yı dahi ele geçirdi. Bundan sonra Romalılar bu isyana karşı harekete geçtiler. Vespasian'nın eniştesi Quintus Petillius Cerialis komutasındaki ordular isyancıları Vetera yakınındaki savaşta yeni ve Civilis kaçtı. Cerialis'in bu isyanı bastırmada rolü büyüktür. İsyanın bastırılmasının ardından Ren sınırı boyunca Roma egemenliği tekrar sağlanarak, asayiş temin edildi. Yahudi Savaşı yakında Titus'un Kudüs'ün zaptıyla sona erecekti. 70 yılında Vespasianus Roma'ya gelerek burada büyük bir zafer alayı tertip etti. Oğulları Titus ve Domitianus'a caesar ve princeps unvanlarını verdi. Senato'ya Titus'u vârisi ilan ettiğini bildirdi. Takip eden yıl Vespasian ve Titus'un müşterek yönetimi, batı dünyasında baba ve oğlun birlikte saltanatı, bir ilk olarak unutulmazdı. Janus tapınağı kapatıldı(Roma'nın savaşta olmadığının işareti olarak) ve Roma dünyasına Vespasian'ın saltanatını takip eden dokuz yıl boyunca barış hakim oldu. "Vespasian Barışı" deyim haline geldi. 72 yılında kralları vefat eden Kommagene krallığı Roma'ya ilhak edilerek, Syria eyaletine bağlandı.[1]
78'de Agricola Britanya'ya gitti ve, bu eyaletteki Roma idaresini bu gün İskoçya olarak bilinen bölgeye doğru genişletti. Takip eden yıl, 23 Haziran 79'da Vespasian, aşırı ishale neden olan bağırsak iltihaplanmasından öldü.
Şiddetli bir hastalığa yakalandı ve her yazını geçirdiği Reate civarındaki Aquae Cutiliae'den Roma'ya döndü. Hastalığı kötüleşti ve şiddetli bir ishal başladı.
Romalı Tarihçi Suetonius'a göre:
En sonunda tam düşüp bayılacağı sırada "Tanrım, bir Tanrıya dönüştüğümü düşünüyorum. Bir imparator ayakta ölmelidir." şeklinde bağırır ve ayağa kalkma çabasında iken 23 Haziran 79'da ona yardım eden kişinin ellerinde ölür.
Yerine oğlu Titus geçer.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
