Van Kuşatması (1633)

Kuskunkıran Muharebesi, 1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre.

Van Kuşatması
1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı
Safevî Şahı Safî
Tarih 4 Eylül-15 Ekim 1633 Bölge Van, Türkiye Sonuç Kesin Osmanlı zaferi
Taraflar
Osmanlı Devleti	Safevî Devleti
Komutanlar ve liderler
Murtaza Paşa	Rüstem Han
Güçler
5.000	20-30.000
Kayıplar
Hafif	Ağır

Safevî ordusu Başkomutanı Rüstem Han'ın Van'ı ele geçirmek amacıyla 4 Eylül-15 Ekim 1633 arasında icra ettiği kuşatma, Diyarbakır Beylerbeyi Murtaza Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Van Kalesinin yardımına gelmesi ve Kuskunkıran Muharebesi'nde Safevî ordusunu mağlup etmesi üzerine başarısızlığa uğradı.

Kuşatma öncesi

Osmanlı Padişahı IV. Murad

1632 yılında Osmanlı başkenti hararetli bir dönemden geçip IV. Murad konumunu pekiştirirken Safevî Devleti de Gürcü Kartli ve Kaheti Krallıklarını tekrar nüfuzu altına aldı.

1633 yılında ise Safevî Devleti yeniden Osmanlı topraklarını hedefledi. Bu hedeflerden Van daha ön plana çıktı. Zira, Van Beylerbeyi ile kaledeki Osmanlı garnizonu arasındaki anlaşmazlık, Yeniçeri ocak ağalarından Ahmed Ağa ve İsmail Ağa (1623 yılında Bağdat'taki Bekir Subaşı Hadisesi'nde olduğu gibi) bağımsızlık beklentisiyle Safevîlerle temas kurmalarına kadar gitti. Van'daki bu çekişmenin kaleyi savunmasız bir hale getirdiğini düşünen Hakkâri Emiri Zekeriya Bey'in oğlu Şeref Han, Kazvin'de kışlayan Safevî Şahı Safi'ye elçi gönderip rakibi İmadeddin Han'a karşı yardım istedi ve Safevî ordusunu Van'a saldırmaya kışkırttı^[1]

Bağdat gibi Van'ı da savaşsız ele geçirmek için bir fırsat olabileceğini düşünen Şah Safi Şeref Han'ın teklifini kabul etti ve Başkomutan Rüstem Han komutasındaki Safevî ordusunu Şeref Han'a "Van'ı ele geçirdikten sonra birlikte Hakkari'nin de ele geçirileceği" vaadiyle Van'a gönderdi. Safevî ordusu Van'ın iskelesini ele geçirip kalesini kuşattı.^[2]

Kuşatma

Rüstem Han 4 Eylül 1633'te Van Kalesini kuşattı. Şah Safi ise Rüstem Han'ın yardıma ihtiyacı olabileceğini düşünerek Kazvin'den Erdebil'e, oradan da 21 Eylül'de Tebriz'e geçti.^[3] Ardından ise Osmanlıların olası bir takviye ordusuna karşı ikmal hatlarını tahrip etmek amacıyla Irak ve Gürcistan bölgelerinden asker getirtti. Kaçarlı Kelb Ali Han ve Erdelan Hâkimi Ahmed Han yaklaşık 10.000 kişilik bir orduyla Musul, İmadiye ve Cizre'yi, Hüsrev Mirza komutasındaki 10.000 kişilik ikinci bir ordu ise Ahıska, Ardahan, Kars ve Erzurum taraflarını yağmaladı.^[4]

Bununla birlikte, Van kalesini kuşatan Safevî ordusu kayıplar vermeye devam ettiği gibi, Osmanlı başkentinden karşı harekât için izin isteyen, ancak kendisine Safevîlerin hamlesini beklemesi emredilen Diyarbakır Beylerbeyi Murtaza Paşa, tehlikenin büyüklüğü karşısında bu emri dikkate almayarak Van'a hareket etti ve Erzurum Beylerbeyi Demirkazık Halil Paşa'yı yardıma çağırdı (15 Ağustos).

Murtaza Paşa ile Halil Paşa komutasındaki eyalet orduları Erciş'te buluştu ve 13 Ekim'de Van'a ulaştı. Buradaki Harp Meclisinde 40 gündür kuşatma altındaki Van'ın kurtarılması için Rüstem Han komutasındaki Safevî ordusuyla doğrudan savaşa girmeye karar verildi.^[5] 15 Ekim 1633 tarihindeki Kuskunkıran Muharebesi'nde Osmanlı ordusu kendinden sayıca üstün Safevî ordusuna karşı kaydadeğer bir zafer kazandı.^[6] 15-16 Ekim gecesi Rüstem Han'ın ordusunun geri kalanıyla çekilmesi üzerine Van da 4 Eylül'den beri süren Safevî kuşatmasından kurtuldu.

Kuşatma sonrası

Murtaza Paşa, Safevî ordusu çekildikten sonra yaklaşık 1.100 Yeniçerinin de mevcudiyetiyle^[7] Osmanlı garnizonu tarafından 42 gün boyunca başarıyla savunulan Van kalesine girdi ve İranlıların kale çevresinde açtıkları 62 hendeği doldurtup kale surlarını onarttı.

Murtaza Paşa, ardından Safevî ordusunu Van'a ve Hakkari'ye davet eden Şeref Han’a karşı İmadeddin Bey'i Hakkâri Emiri olarak atadı ve ordusuyla Diyarbakır'a döndü. Van’a gelerek takviye alan İmadeddin Bey de 1633 sonunda Çölemerik kalesini kuşatarak ele geçirdi ve Şeref Han'ı öldürdü.^[2]

Safevîlerin Van kuşatması, Osmanlıların Revan Seferine karar vermelerine neden oldu.^[8] IV. Murad Sadrazam Tabanıyassı Mehmed Paşa'yı Şark Seraskeri olarak atayarak bölgeye gönderdi. 17 Kasım 1633’te Halep’e ulaşan Sadrazam, 1633-1634 kışında yeni bir kuşatma olasılığına karşı Van'da büyük çaplı zahire depolattı.^[9] 18 Mayıs 1634'te ise Diyarbakır'a geçerek Revan Seferi’nin hazırlıklarını yapmaya başladı.^[10]

Kaynakça

1. "Osmanlı-Safevi Münasebetleri (1612-1639)", Özer Küpeli, İstanbul (2014), s.137
2. Hakkari İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, "Osmanlıların Bölgeye Gelişi ve Hakkari Sancağı"
3. "Târihçe", Kemal b. Celal Müneccim, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi Kitaplığı, sayı:1861s, s.61b-62a
4. "Zeyl-i Târih-i Âlem-ârâ-yı Abbâsî", İskender Beğ Türkmen ve Muhammed Yusuf Müverrih (neşr. Süheyli Hansari), Tahran 1317 s.136-137
5. "Hasan Bey-zâde Târihi", Hasan Bey-zâde Ahmed Paşa, (Haz. Şevki Nezihi Aykut), Ankara (2004), s.1081
6. "Târîhçe", Kemal b. Celal Müneccim, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi Kitaplığı, sayı:1861s, s.61b-62a
7. "Teşkilat Ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri Ve Mevâcib Defterleri," s. 119
8. "İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi", İsmail Hami Danişmend, İstanbul (1950), c.III, s.357
9. "IV. Murat'ın Revan Seferi Organizasyonu Ve Stratejisi", Süleyman Polat, ATASE, Ankara (2015), s. 32-33.
10. "Sadrazam Mehmet Paşa'nın Revan Seferi Hazırlıkları Aşamasında Osmanlı-Safevî Sınır Bölgesinde Yürüttüğü Faaliyetler", Süleyman Polat, Kuruluştan Günümüze Türk Ordusu, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara (2009), s.209