Uzay Yarışı
Soğuk Savaş sırasında, ABD ve SSCB arasında yaşanan uzay rekabeti (1955–1975) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Uzay Yarışı (İngilizce: Space Race), Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında 20. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen resmî olmayan uzay rekabetidir. Kökeni, II. Dünya Savaşı'ndan sonra iki ülke arasında balistik füze temelli nükleer silahlanma yarışına dayanmaktadır.[1] Uzaya uydu, roket ve sonda yollamak, insan göndermek; Ay'a insan indirmek gibi çabalar içermektedir.[1] Bu yarış, aynı zamanda ABD ile SSCB arasındaki Soğuk Savaş'ın (1947–1991) bir parçasıdır.[2][3] Uzay Yarışı, yapay uyduların öncü fırlatmalarını,[4][5] Ay'a, Venüs'e ve Mars'a yollanan robotik uzay sondalarını[6] ve alçak Dünya yörüngesinde ve nihayetinde Ay'da insanlı uzay uçuşunu getirmiştir.[1]
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ağustos 2016) |
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
Uzay Yarışı | |||
---|---|---|---|
Soğuk Savaş | |||
Yukarıdan aşağıya ve soldan sağa: 1957'de fırlatılan Sputnik 1 uydusunun bir modeli. 1986'da yörüngeye gönderilen ve Sovyetler Birliği'ne ait Mir Uzay İstasyonu. 1963'te uzaya çıkan ilk kadın olan Sovyet kozmonot Valentina Tereşkova. Apollo 11 görevi için Kennedy Uzay Merkezi'nden Saturn V roketi havalanıyor. Son insanlı Ay programı olan Apollo 17 mürettebatından Eugene Cernan, Ay'a dikilmiş ABD bayrağıyla, 13 Aralık 1972. Yarıştaki ilk ortak buluşma olan Apollo-Soyuz Test Projesi'nin Amerikan ve Sovyet ekibi, 1975. | |||
| |||
Taraflar | |||
ABD | Sovyetler Birliği | ||
Komutanlar ve liderler | |||
Dwight D. Eisenhower John Fitzgerald Kennedy Lyndon B. Johnson Richard Nixon |
Nikita Kruşçev Leonid Brejnev |
Yarışın başlangıcı, II. Dünya Savaşı'ndan kalma roket teknolojisine, savaştan sonra ortaya çıkan uluslararası gerginliğe ve Sovyetler Birliği'nin 4 Ekim 1957 tarihinde Sputnik 1 adlı ilk yapay uyduyu fırlatmasına dayanmaktadır.[7] Yarış, SSCB'nin 12 Nisan 1961'de Vostok 1'in yörünge uçuşu ile Yuri Gagarin'i, yani ilk insanı uzaya göndermesiyle ivme kazandı.[8] Bu olayları, sonraki birkaç yıl içinde Sovyetler Birliği tarafından elde edilen bir dizi başka ilkler izledi.[8]
Yuri Gagarin'in uçuşu, ABD başkanı John F. Kennedy'nin 25 Mayıs 1961'de ABD Kongresi'nde, on yıldan önce "Ay'a bir insan indirme ve onu sağ salim Dünya'ya döndürme" hedefini taahhüt ederek riskleri artırmasına yol açtı. Her iki ülke de süper ağır kaldırma fırlatma araçları geliştirmeye başladı. SSCB, 1963'te Valentina Tereşkova'yı, yani ilk kadını uzaya gönderince, ABD gözünü Ay'a dikti. ABD, Ay'a üç kişilik bir yörünge aracı ve iki kişilik bir iniş gönderecek kadar büyük olan Saturn V'i başarıyla konuşlandırdı ve Başkan Kennedy'nin Ay'a iniş hedefine Temmuz 1969'da Apollo 11 uçuşuyla ulaştı. Bu olay, Amerikalıların, bu yarıştaki tüm Sovyet başarılarını gölgede bıraktığına inandıkları tekil bir başarı oldu.[9][10][11] Ancak bu görüş, "uzaya ilk insanı göndermeyi" çok daha büyük bir başarı olarak nitelendiren bazı kimselerce tartışılmaktadır.[12][13] SSCB, iki mürettebatlı Ay programı yürüttü, ancak N1 roketlerini ABD'den önce fırlatıp Ay'a inmeyi başaramadı ve sonunda ilk uzay istasyonu programı olan Salyut'a ve Venüs'e ilk inişlere odaklanmak için bunu iptal etti. Bu sırada ABD, Ay'a beş Apollo mürettebatı daha indirdi ve diğer dünya dışı cisimleri robotik olarak keşfetmeye devam etti.[14]
Nisan 1972'de ortak bir Apollo-Soyuz Test Projesi anlaşmasıyla bir yumuşama dönemi yaşandı. Bu durum, Temmuz 1975'te bir ABD astronot ekibinin bir Sovyet kozmonot ekibiyle Dünya yörüngesinde buluşması ve uluslararası bir yanaşmanın ortak geliştirilmesiyle sonuçlandı. Sovyetler Birliği'nin 1991'deki çöküşü, sonrasında ABD ve yeni kurulan Rusya Federasyonu'nun 1993'te Uluslararası Uzay İstasyonu programı üzerinde anlaşmaları, Soğuk Savaş rekabetinin bir parçası olan Uzay Yarışı'nın tam anlamıyla sona ermesine neden oldu.[15][16]