Taliban Beşlisi

Taliban Beşlisi ya da diğer adıyla Guantanamo Beşlisi, hiçbir suçlama yöneltilmeden Guantanamo'da süresiz tutuklu bulunan ve daha sonra Taliban'ın kaçırdığı, Amerika Birleşik Devletleri Ordusunda görevli çavuş Bowe Bergdahl ile takas edilen, Taliban devleti'nin Afgan uyruklu eski üst düzey 5 görevlisi.^[1][2]

Taliban, 2009 yılından beridir esir tuttuğu Bowe Bergdahl'a karşılık bu beşlinin Katar'da bırakılmasını istedi.^[3] Bu beşli ABD hükûmeti tarafından yüksek risk olarak işaretlenmiş ve tutukluluklarının devamı önerilmiş olsa da yapılan anlaşma sonucu Taliban Beşlisi 1 Haziran 2014'te Katar'ın başkenti Doha'da serbest bırakıldı.

Taliban Beşlisi üyeleri

Tutuklu Seri Numarası[not 1]	Fotoğraf	Hakkındaki iddialar
004		ABD istihbaratına göre Abdülhak Vasık Taliban devleti istihbarat servisinin yönetici yardımcısıydı. Vasık, Taliban ve Hizb-i İslami örgütünün liderleriyle doğrudan iletişim halindeydi. Vasık ayrıca Afganistan'daki bütün İslami grupları işgalci ABD ve koalisyon güçlerine karşı birleştirerek, ortak savaşmak adına yürütülen çalışmaların merkezindeki isimdi.[4][5][6][7]
006		ABD istihbaratına göre Nurullah Nuri Taliban devleti'nin Belh ve Lagman vilayetlerinin valiliğini yaptı. Aynı zamanda Mezar-ı Şerif bölge komutanıydı. Nuri, binlerce Şii Müslümanı öldürerek savaş suçu işlemek suçlamaları sebebiyle Birleşmiş Milletler tarafından aranıyordu.[4][5][6][7] Umman gazetesi Times, Nurullah Nuri'yi bu beşli arasındaki en tartışmalı isim olarak tanımladı.[8]
007		ABD istihbaratına göre, Muhammed Fazlı Taliban ordusunun Genelkurmay Başkanlığı görevini yürütmekteydi. Bölgedeki silahlı gruplarla ortaklaşa, işgalci ABD ve koalisyon güçlerine karşı saldırılar düzenledi. Guantanamo'daki Müşterek Görev Gücü belgelerine göre Fazlı, binlerce Şii'yi öldürerek savaş suçu işlemek suçlamasıyla Birleşmiş Milletler tarafından aranıyordu. Belgede ayrıca Fazlı'nın, Taliban'a adam kazanma sembolü (rol model) haline geldiği yazıyordu.[4][5][6][7]
579		ABD istihbaratına göre, Hayrullah Hayirha Taliban devleti'nin İçişleri Bakanlığı görevini yürütüyordu. Taliban'ın 1994 yılındaki kuruluşunda etkin rol oynadı. Usame bin Ladin ve Taliban Yüksek Komutanı Molla Muhammed Ömer ile doğrudan ilişki halindeydi. İddialara göre militanların eğitimlerinden sorumlu kişiydi.[4][5][6][7] Umman Gazetesi Hayirha'yı "göreceli ılıman" olarak tanımlamıştır.[8] 2009'da Hayrullah Hayirha ile röportaj yapan Kate Clark, Hayirha'yı, ılıman ve iyi eğitimli olarak tanımlamıştır.[9]
832		ABD istihbaratına göre, Muhammed Nebi Ömer Taliban'ın iletişiminden sorumluydu. Nabi'nin, Afganistan'daki ABD ve koalisyon karşıtı diğer silahlı gruplar, El Kaide, Hakkani Şebekesi ve Hizb-i İslami örgütleriyle doğrudan operasyonel bağları vardı. Ortak saldırıları organize ediyordu. Ayrıca silahların gizlenmesi ve gerekli olan silahların temin edilmesi işlerinden de sorumluydu.[4][5][6][7]

Taliban Beşlisi mahkûm takası

Taliban'ın istediği bu beş mahkûmun bir kısmının veya tamamının transfer edileceği yönündeki söylentiler 5 yıldan fazla süredir dolanıyordu. 10 Ocak 2012 tarihinde İran kaynaklı haber ajansları bu beşliden üçünün Bowe Bergdahl ile takas amacıyla serbest bırakıldığını iddia etti.^[10] 29 Temmuz 2013 tarihinde Ynetnews, ABD'nin bu beş mahkûmu, Taliban'a karşı iyi niyet göstergesi olarak çok önceden serbest bıraktığını iddia etti.^[11]

31 Mayıs 2014'te, rehin ABD askerine karşılık, Taliban Beşlisi'nin serbest bırakılması ile ilgili görüşmelerin koordinasyonunu Katar hükûmeti yapmıştır. Bowe Bergdahl'ın savaş tutsağı olan son ve tek ABD askeri olduğu sanılmaktadır.^[12] Görüşmeler sonucunda 31 Mayıs 2014 tarihinde Guantanamo'dan çıkartılan ve Boeing C-17 Globemaster III uçağına bindirilen Taliban Beşlisi, 1 Haziran 2014 tarihinde, "1 yıl boyunca Katar sınırlarından ayrılmamak" koşuluyla Doha'da serbest bırakılmışlardır.^[13] Bergdahl'ın Amerikalı yetkililere teslimi esnasında çekilen videonun ve Taliban Beşlisinin Katar'ın bilinmeyen bir yerinde SUV konvoyuyla serbest bırakılmasını gösteren videonun düzenlenmiş bir kısmı 4 Haziran 2014 tarihinde Taliban tarafından yayınlandı. Arka fonda cihat ezgilerinin çaldığı Taliban Beşlisinin salındığı videoda, eski Guantanamo mahkûmlarının kendilerini bekleyen destekçilerine sarıldıkları ve sevinç gösterisinde bulundukları görülmektedir.^[14] 2015'in Mayıs ayı sonlarında, Katar ve ABD arasındaki görüşmeler devam ederken, koyulan bir yıllık seyahat yasağı uzatıldı.^[15]

Dipnotlar

1. Tutuklu Seri Numarası, ABD Savunma Bakanlığı'nın savaş zamanlarında tutukladığı her mahkûma atadığı numara. ABD Guantanamo'ya gönderdiği her mahkûmun bütün haklarını (siyasi, hukuki, insani vs) yok saydığından 8 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ötürü, Guantanamo sınırları içinde mahkûmların isimleri de kullanılmamaktadır. Kısacası tutsak edilen bu mahkûmlar insan olarak değil birer "seri numarası" olarak görülmektedir.

Kaynakça

1. "The Taliban Five: Meet the men the U.S. might release as a goodwill gesture". Wall Street Journal. 13 Şubat 2012. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013. The Obama Administration is pursuing peace talks with the Taliban, and as a goodwill gesture it has been leaking the news that it may pre-emptively release five of their leaders held at Guantanamo.
2. Andy Worthington (23 Mart 2012). "The "Taliban Five" and the Forgotten Afghan Prisoners in Guantánamo". 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013.
3. Thomas Joscelyn (21 Haziran 2013). "The Taliban Five at Guantanamo". The Weekly Standard. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013. Shortly after opening its political office in Doha, Qatar earlier this week, the Taliban floated the idea of exchanging U.S. Army Sgt. Bowe Bergdahl, who has been in captivity since 2009, for the top five Taliban leaders in U.S. custody at Guantanamo. The offer, which has been a longstanding Taliban demand, was first reported by the Associated Press.
4. "John McCain says five Taliban detainees freed in Bowe Bergdahl exchange 'are the hardest of the hard-core'". PolitiFact. 27 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014.
5. "The Gitmo detainees swapped for Bergdahl: Who are they?". CNN. 1 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014.
6. David Blair (1 Haziran 2014). "Five pillars of old Taliban regime". The Telegraph (UK). 2 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014.
7. Eyder Peralta (31 Mayıs 2014). "Who Are The 5 Guantanamo Detainees In Prisoner Swap?". WUFT-FM. 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014.
8. "Many Afghans oppose release of Taliban officials". Times of Oman. 2 Haziran 2014. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2015.
9. Kate Clark (9 Mart 2012). "Releasing the Guantanamo Five? 1: Biographies of the Prisoners (amended)". The Afghan Analysts Network. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2015. Unlike many Taleban, he was comfortable speaking to a foreigner and, very unusually, happy to be interviewed in Persian (most Taleban would only speak Pashto at the time). Herat, where he was the governor, was noticeably more relaxed than Kabul, Mazar or Kandahar: I filmed openly in the city (then an illegal act), the economy was reasonably buoyant and women came up to chat – a very rare occurrence.
10. M K Bhadrakumar (10 Ocak 2012). "There's more to peace than Taliban". Asia Times. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2012. Nevertheless, Iranian media insist that three high-ranking Taliban leaders have been released - Mullah Khairkhawa, former interior minister; Mullah Noorullah Noori, a former governor; and Mullah Fazl Akhund, the Taliban's chief of army staff - in exchange for an American soldier held by the Taliban.
11. Orly Azoulay (29 Temmuz 2013). "US releases prisoners from Guantanamo: US government releases five prisoners from infamous detention camp as gesture ahead of talks with Taliban". Ynetnews. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013.
12. "US soldier Bowe Bergdahl freed by Taliban in Afghanistan". BBC News. 31 Mayıs 2014. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2014.
13. "American soldier held captive in Afghanistan is now free". MSNBC. 8 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2014.
14. "Taliban video shows Bowe Bergdahl's release in Afghanistan - CNN.com". Edition.cnn.com. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014.
15. "Qatar Extends Travel Ban for Taliban Leaders Released from Guantanamo". Voice of America. 31 Mayıs 2015. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2015.

Dış bağlantılar

• YouTube'da Taliban, esir ABD askeri Bowe Bergdahl'ı teslim etti
• YouTube'da Serbest kalan Guantanamo Beşlisi destekçileriyle buluştu