Köprülü Abdullah Paşa

Köprülü Abdullah Paşa (Arnavutça: Abdullah pashë Kypriljoti; 1684 - 1735),^[1] 18. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı generali. 1723–27, 1730-32 ve 1732-36 Osmanlı-İran Savaşlarında komutanlık ve başkomutanlık (seraskerlik) yaptı.

Köprülü Abdullah Paşa'nın hayatını kaybettiği Arpaçay Muharebesi

Arnavutluk kökenli ünlü bir Köprülü ailesindendi. Köprülü ailesiden altı Osmanlı sadrazamı çıkmıştır. 1702'de nişancı olarak görev yaptıktan sonra^[2] Paşa rütbesine yükseldi. 1716'da hızlıca gelişen ve ticari merkezi olan İzmir'in ilk Paşası oldu.

1703 yılından 1724 yılına kadar, Köprülü farklı Sancaklarda vali olarak tayin edilmiş. Bu sacaklar şunlardır: Hanya (1702-1703 - 1705-1706, 1710-1712), Sakız Adası (1705-1706 - 1707 Haziran), Sivas sancakları (Haziran 1707 - 1709), Trabzon Eyaleti (1709-10), Eğriboz Sancağı (1710), Musul Eyaleti (1712–15), Aydın (1715–16), Kudüs Sancağı (1716), Hamid Sancağı (1716), Şam (1717-18), Diyarbekir (1718 - Ocak 1720), Erzurum (1720 - Ağustos 1723), Van (Sancak) 1723 - 1724/25) ve Van Eyaleti (1724/25 - 1726/27).^[2]

1723–27, 1730-32 ve 1732-36 Osmanlı-İran Savaşlarında komutanlık ve başkomutanlık (seraskerlik) ve Nahcivan, Merend, Erdebil, Tebriz ve Karabağ'ın ele geçirilmesinde önemli rol oynadı. Köprülü Abdullah Paşa 1725'te Tebriz'in yeni (ancak kısa ömürlü) eyaletinin valisi oldu.^[2]

Savaştan sonra Köprülü vali olarak hizmet etmeye devam etti: Sidon Eyaleti (1726/27- 1728 Ağustos), Kandiye Muhafızlığı, (Ağustos 1728-Temmuz 1729 Temmuz 1731-Eylül 1732), Mısır Beylerbeyliği (Temmuz 1729 - Temmuz 1731), Bender Muhafızlığı (1732 - 1733 Eylül) ve Karaman Beylerbeyliği (1733 - 1734/35).^[2]

Köprülü Abdullah Paşa 1735 yılında (devam etmekte olan 1732-1736 Osmanlı-İran Savaşı sırasında) İran Cephesi Sereskerliğine getirildi. Nadir Şah komutasındaki Safevî ordusunun 1735 ilkbaharındaki Kars Kuşatmasını püskürtmeyi başaran Abdullah Paşa, keza Safevîlerin ablukası altındaki Revan kalesine takviye etmeyi hedeflerken Arpaçay'ı geçtikten sonra Baghverd (Murad Tepe) kasabası civarında Nadir Şah'ın baskınına uğradı. 19 Haziran 1735 tarihindeki Arpaçay Muharebesi'nde Osmanlı ordusu ağır bir yenilgiye uğrarken Köprülü Abdullah Paşa da öldürüldü.^[3]

Aile

Köprülü Fazıl Mustafa Paşa'nın oğlu ve Köprülü Mehmet Paşa'nın torunu idi. 1700-1701 yıllarında Feyzullah'ın kızı Zübeyde Hanım'la evlendi. Evlilikleri boyunca 15 çocuk, sekiz kız çocuk ve yedi oğul doğdu. Zübeyde Hanım, 1731 yılında kocasından dört yıl önce öldü.^[1]

Kaynakça

1. Michael Nizri: Osmanlı Yüksek Siyaseti ve Ulema Hanesi, Palgrave Macmillan, 2014. sf. 65
2. Süreyya, Mehmet (1996) [1890], Nuri Akbayar; Seyit A. Kahraman (Ed.), Sicill-i Osmanî, 1, Beşiktaş, Istanbul: Türkiye Kültür Bakanlığı and Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, s. 81, 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2019
3. Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 692. ISBN 978-1598843378. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2019.