Kazakistan'ın etnik demografisi

Kazakistan, nüfusun çoğunluğunu yerli etnik grup olan Kazakların oluşturduğu çok uluslu bir ülkedir. 2022 itibarıyla etnik Kazaklar nüfusun yaklaşık %70'ini, Ruslar ise yaklaşık %18'ini oluşturmaktadır.^[1] Kazaklar ve Ruslar dışında, Ukraynalılar, Özbekler, Almanlar, Tatarlar, Uygurlar, Koreliler ve Ahıska Türkleri de dahil olmak üzere çok çeşitli etnik grup yaşamaktadır.^[2]

2022 yılı başında Kazakistan'daki Kazakların ilçelere göre payı

Tarihçe

Yaşa göre etnik yapım, 2021

Kazakistan'ın aslî etnik grubu Kazakların tarihi, 15. yy'da Altın Ordanın yıkılışı sonrasında Türk ve Türk-Moğol kabilelerinin birleşerek kurduğu Kazak Hanlığı'na kadar uzanmaktadır. Bağlı oldukları ulusal kimlik ve kültür ile Rus kolonizasyonuna kadar topraklarda mutlak çoğunluğu oluşturdular.

Rusların Kazakistan topraklarında ilerlemesi, Kazakların Batı Moğol Kalmıkları tarafından tekrarlanan saldırılara karşı koruma karşılığında Rus yönetimini sözde kabul ettikleri 18. yüzyılın sonlarında başladı. 1890'larda Rus köylüleri Kuzey Kazakistan'ın verimli topraklarına yerleşmeye başladılar ve bu olay birçok Kazak'ın yeni otlak alanları aramak için doğuya, Çin topraklarına doğru hareket etmesine neden oldu. Orenburg ve Taşkent arasındaki Trans-Aral Demiryolunun 1906'da tamamlanması, Rus kolonizasyonunu daha da kolaylaştırdı. İlk kolektifleştirilmiş çiftlikler 1921'de Kazakistan'da açıldı ve ağırlıklı olarak Ruslar ve Sovyet sürgünleri tarafından dolduruldu. 1930'da, birinci Beş Yıllık Plan'ın bir parçası olarak, Kazak Merkez Komitesi, göçebelerin yerleşik hayata geçirilmesine ve kolektifleştirilmiş çiftliklere dahil edilmesine karar verdi. Bu hareket, 1930 ile 1933 yılları arasında etnik Kazakların tahminen %40'ının (1,5 milyon) öldüğü yıkıcı bir kıtlıkla sonuçlandı.  Yüz binlercesi de Çin, İran ve Afganistan'a kaçtı. Kıtlık, Kazakları Kazakistan'da bir azınlık haline getirdi ve ancak cumhuriyet 1991'de bağımsızlığını kazandıktan sonra Kazaklar, Kazakistan'da küçük bir demografik çoğunluğu geri kazandılar.

1897-1970, En büyük etnik gruplar. Kıtlıklar gri renkle işaretlendi.

20. yüzyılda büyük değişiklikler

Kazakistan'ın etnik yapısını büyük ölçüde şekillendiren en önemli etkenlerderden biri, 1920'lerdeki ve 1930'lardaki büyük kıtlık dönemleriydi. Farklı tahminlere göre, 1930'larda Kazakların yüzde 40'ı ya açlıktan öldü ya da bölgeyi terk etti.^[3] Resmi hükûmet nüfus sayımı verileri, Kazak nüfusunun 1926'da 3,6 milyondan 1939'da 2,3 milyona düştüğünü bildirmktedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde Kazakistan, Rusya'nın etki alanına giren hemen hemen tüm etnik gruplara ev sahipliği yapıyordu. Bu çeşitli demografi, ülkenin merkezi konumundan ve Rusya'nın diğer sınırlardan sömürgecileri, muhalifleri ve azınlık gruplarını göndermek için bir yer olarak tarihsel kullanımından kaynaklandı. 1930'lardan 1950'lere kadar, hem Rus muhalefeti (ve muhalefetin parçası olmakla "suçlanan" Ruslar) hem de bazı azınlıklar (özellikle Volga Almanları, Polonyalılar, Ukraynalılar, Kırım Tatarları ve Kalmıklar ) genellikle çalışma kamplarında tutuldu. Bu, Kazakistan'ı, modern göçün bir sonucu olarak değil, normalde farklı Germen , Hint-İran, Koreliler, Çeçen ve Türk gruplarının kırsal bir ortamda birlikte yaşadığı dünyadaki birkaç yerden biri yapar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra, Kazakistan'ın Alman nüfusu (Kasachstandeutsche) 1990'larda toplu halde göç etmeye başladı,^[4] çünkü Almanya bu sözde Spätaussiedler'i ülkelerine geri göndermeye istekliydi ve birçok Rus Rusya'ya geri döndü.^[4] Ayrıca, Yunanların çoğu Yunanistan'a geri dönme şansını yakaladı.^{[kaynak belirtilmeli]} Bazı grupların göç için daha az iyi seçeneği var, ancak ekonomik durum nedeniyle aynı zamanda eski Doğu bloğunun geri kalanıyla karşılaştırılabilir oranlarda ayrılıyordu.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kazakistan'ın tarihi etnik bileşimi tablosu

etnisite	18971		19262		19393		19594		19705		19796		19897		1999		2009		202210
	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%	nüfus	%
Kazak	3,392,751	82.9	3,627,612	58.5	2,327,625	37.8	2,794,966	30.0	4,161,164	32.4	5,289,349	36.0	6,534,616	39.7	8,011,452	53.5	10,096,763	63.07	13,306,445	69.01
Rus	454,402	11.1	1,275,055	20.6	2,458,687	40.0	3,974,229	42.7	5,499,826	42.8	5,991,205	40.8	6,227,549	37.8	4,480,675	29.9	3,793,764	23.70	3,429,747	18.42
Özbek	29,564	1.3	129,407	2.1	120,655	2.0	136,570	1.5	207,514	1.6	263,295	1.8	332,017	2.02	370,663	2.48	456,997	2.85	637,880	3.29
Uygur			11,631	0.2	35,409	0.6	59,840	0.6	120,784	0.9	147,943	1.0	185,301	1.1	210,365	1.41	224,713	1.40	283,102	1.48
Ukrain			860,201	13.9	658,319	10.7	762,131	8.2	930,158	7.2	897,964	6.1	896,240	5.4	547,052	3.66	333,031	2.08	247,434	1.36
Tatar	55,984	1.1	79,758	1.3	108,127	1.8	191,802	2.1	281,849	2.2	312,626	2.1	327,982	1.66	248,954	2.0	204,229	1.28	197,489	1.06
Alman			51,094	0.8	92,571	1.5	659,800	7.1	839,649	6.5	900,207	6.1	957,518	5.8	353,441	2.36	178,409	1.11	171,922	0.92
Türk			46	0.0	523	0.0	9,916	0.1	18,397	0.1	25,820	0.2	49,567	0.3	75,900	0.51	97,015	0.61	116,218	0.61
Azerbaycanlı			20	0.0	12,996	0.2	38,362	0.4	56,166	0.4	73,345	0.5	90,083	0.5	78,295	0.52	85,292	0.53	116,670	0.61
Koreli			42	0.0	96,453	1.6	74,019	0.8	78,078	0.6	91,984	0.6	103,315	0.6	99,665	0.67	100,385	0.63	107,569	0.57
Dungan			8,455	0.1	7,415	0.1	9,980	0.1	17,283	0.1	22,491	0.2	30,165	0.2	36,945	0.25	51,944	0.32	78,199	0.40
Belaruslu			25,584	0.4	31,614	0.5	107,463	1.2	197,592	1.5	181,491	1.2	182,601	1.1	111,927	0.75	66,476	0.42	50,493	0.28
Tacik			7,599	0.1	11,229	0.2	8,075	0.1	7,166	0.1	19,293	0.1	25,514	0.2	25,657	0.17	36,277	0.23	53,359	0.27
Kürt					2,387	0.0	6,109	0.1	12,299	0.1	17,692	0.1	25,425	0.2	32,764	0.22	38,325	0.24	48,642	0.25
Çeçen			3	0.0	2,639	0.0	130,232	1.4	34,492	0.3	38,256	0.3	49,507	0.3	31,799	0.21	31,431	0.20	33,836	0.18
Polonyalı			3,742	0.1	54,809	0.9	53,102	0.6	61,355	0.5	61,136	0.4	59,956	0.4	47,297	0.32	34,057	0.21	28,484	0.15
Kırgız			10,200	0.2	5,033	0.1	6,810	0.1	9,474	0.1	9,352	0.1	14,112	0.1	10,925	0.07	23,274	0.15
diğer			108,016	1.7	124,611	2.0	286,441	3.1	315,347	2.5	340,834	2.3	372,996	2.3					214,934	1.1
Total			6,198,465		6,151,102		9,309,847		12,848,573		14,684,283		16,464,464		14,981,281		16,009,597		19,122,423
1 Kara-Kalpak AO hariç; kaynak:.[5] 2 kaynak:.[6] 3 kaynak:.[7] 4 kaynak:.[8] 5 kaynak:.[9] 6 kaynak:.[10] 7 kaynak:[11] 10 kaynak:[12]

2024'te Kazakistan'ın bölgesel ve cumhuriyetçi tabiiyetinin ilçe ve şehirlerine göre Rusların payı

1999 nüfus sayımı

Tablo: Kazakistan'ın etnik bileşimi (detaylı nüfus sayımı verileri)

Ethnic groups	1999	1989	% değişim(1989-1999)	1999 sayımı yüzdesi	1989 sayımı yüzdesi
Toplam Nüfus	14,953,126	16,464,464	-9.18	100.00	100.00
Kazaklar	7,985,039	6,534,616	22.20	53.40	39.69
Ruslar	4,479,618	6,227,549	-28.07	29.95	37.82
Ukraynalılar	547,052	896,240	-38.96	3.65	5.44
Özbekler	370,663	332,017	11.64	2.47	2.02
Almanlar	353,441	957,518	-63.09	2.36	5.82
Tatarlar	248,952	327,982	-24.10	1.66	1.99
Uygurlar	210,339	185,301	13.51	1.40	1.13
Belaruslular	111,926	182,601	-38.70	0.74	1.11
Koreliler	99,657	103,315	-3.54	0.66	0.63
Türkiye Türkleri	75,950	49,567	23.55	0.50	0.30
Azerbaycan Türkleri	78,295	90,083	-13.09	0.52	0.55
Polonyalılar	47,297	59,956	-21.11	0.31	0.36
Dunganlar	36,945	30,165	22.48	0.24	0.18
Kürtler	32,764	25,425	28.87	0.21	0.15
Çeçenler	31,799	49,507	-35.77	0.21	0.30
Tacikler	25,657	25,514	0.56	0.17	0.15
Başkurtlar	23,224	41,847	-44.50	0.15	0.25
Moldovalılar	19,458	33,098	-41.21	0.13	0.20
Inguşlar	16,893	19,914	-15.17	0.11	0.12
Mordvinler	16,147	30,036	-46.24	0.10	0.18
Ermeniler	14,758	19,119	-22.81	0.09	0.12
Yunanlar	12,703	46,746	-72.83	0.08	0.28
Kırgızlar	10,896	14,112	-22.79	0.07	0.09
Bulgarlar	6,915	10,426	-33.68	0.04	0.06
Lezginler	4,616	13,905	-66.80	0.03	0.08
Türkmenler	1,729	3,846	-55.04	0.01	0.02
Diğer	166,342	203,626	-18.31	1.11	1.24
Yanıt vermeyenler	1	119	-99.16	0.00	0.00

Toplam Slav/Avrupa nüfusu 2009'da %27,0 (1959'da %60.3, 1970'te %57.3, 1979'da %54.5, 1989'da %49.8 ve 1999'da %39.0).^[13]

Demografik veri

Önemli istatistikler

Yukarıda açıklandığı gibi, Slav grupları, düşük doğum oranları ve yüksek ölüm oranları nedeniyle 1960'lardan beri azalmaktadır. Almanlar çok yüksek doğum oranları ile karakterize edilir, ancak çoğunlukla kırsal nüfusun yüksek oranı ve aralarında Mennonitler ve Evanjelik Lüteriyenler gibi muhafazakar dini grupların varlığından kaynaklanmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Tablo: Kazakistan'ın çeşitli etnik gruplarının demografik özellikleri ^[14]

Etnik Grup	Doğum			Ölüm			Doğal Büyüme			Doğum Oranı			Ölüm Oranı			Doğal Değişim
	1999	2007	2008	1999	2007	2008	1999	2007	2008	1999	2007	2008	1999	2007	2008	1999	2007	2008
Toplam	217,578	321,963	356,575	147,416	158,297	152,706	70,162	163,666	203,869	14.57	20.79	22.75	9.87	10.22	9.74	0.47%	1.06%	1.30%
Kazaklar	142,363	227,002	254,402	52,337	61,639	61,397	90,026	165,363	193,005	17.77	24.73	27.06	6.62	6.82	6.63	1.12%	1.79%	2.04%
Ruslar	39,215	46,667	49,134	62,130	62,151	58,586	-22,915	-15,484	-9,452	8.84	11.94	12.68	14.28	16.30	15.35	-0.54%	-0.44%	-0.27%
Özbekler	9,534	13,398	15,047	2,224	2,560	2,828	7,310	10,838	12,219	25.54	30.22	33.02	6.04	5.91	6.30	1.95%	2.43%	2.67%
Ukraynalılar	5,156	4,936	5,267	11,426	11,139	10,506	-6,270	-6,203	-5,239	9.56	11.37	12.37	21.55	26.33	25.06	-1.20%	-1.50%	-1.27%
Uygurlar	3,529	5,424	6,054	1,187	1,433	1,495	2,342	3,991	4,559	16.72	23.19	25.34	5.70	6.12	6.35	1.10%	1.71%	1.90%
Tatarlar	2,398	3,143	3,375	3,363	3,668	3,398	-965	-525	-23	9.70	13.87	14.90	13.88	16.62	15.23	1.70%	-0.28%	-0.03%
Almanlar	4,765	4,267	4,810	3,524	2,606	2,585	1,241	1,661	2,225	13.97	19.28	21.81	10.49	12.06	11.90	0.35%	0.72%	0.99%
Diğerleri	10,411	15,889	17,424	8,651	9,283	9,168	1,760	6,606	8,256	13.79	20.45	22.23	11.66	12.19	11.87	0.21%	0.83%	1.04%
Bilinmeyen	207	1,237	1,062	2,574	3,818	2,743	-2,367	-2,581	-1,681	NA	NA	NA	NA	NA	NA	NA	NA	NA

Etnik gruplar arası evlilikler

Kazakistan'da etnik gruplar arası evliliklerin çoğu çeşitli Slav veya Germen grupları (Rus - Ukraynalı, Alman - Ukraynalı, Rus - Polonyalı veya Alman - Rus) arasında olmuştur. Türk ve Avrupalı etnik grupları arasındaki evlilikler artmaktadır ancak yine de oldukça nadir sayılır.

Tablo: Etnik grubu dışında evlenen bireylerin sayısı ^[14]

Etnik grup	Erkekler			Kadınlar
	1999	2007	2008	1999	2007	2008
Toplam	18.402	26.632	24.243	18.402	26.632	24.243
Kazak	2.199	4.981	4.785	1.542	4.062	3.874
Rus	5,957	7,795	6.991	7.431	9,714	8.544
Özbek	240	714	657	200	600	537
Ukraynalı	2.717	3.070	2.555	2.541	2.858	2.466
Uygur	269	658	655	224	530	525
Tatar	948	1.682	1.425	938	1.651	1.413
Alman	2.844	2.365	2.048	3137	2.566	2.270
Diğer	3.180	5,351	4.426	2,313	4.610	4.010
Bilinmeyen	48	16	701	76	41	604

Mekanik nüfus hareketi

1960'lardan beri Slav ve Cermen gruplar toplu halde göç ediyor ve hareket, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1990'larda hızlandı. Bu, Avrupa etnik gruplarının nüfus içindeki oranının yarıdan fazla azalmasına neden oldu. Avrupalı Sovyet etnik gruplarının %50'den fazlası 1989'dan itibaren Kazakistan'ı terk etmekte ve 1989 öncesi etnik Alman nüfusunun sadece %15'i şu anda ülkede kalmıştır.

Göçün çoğu Rusya'ya yöneldi, ancak az sayıda kişi Ukrayna, Beyaz Rusya ve Ermenistan'a da göç etmekte. Alman makamları etnik Almanların ve onların Alman olmayan akrabalarının ülkelerine geri gönderilmesini durdurmadan önce, Almanya tüm etnik gruplar için en çok tercih edilen yerlerden biriydi. Şu anda Almanya'da yaşayan 4,5 milyon Sovyet Alman'ın ve onların Slav akrabalarının yarısına yakınının aslen Kazakistanlı olduğu tahmin edilmektedir.

Öte yandan, etnik Kazaklar ve Özbekler, SSCB'nin dağılmasından bu yana Kazakistan'a çok sayıda göç etmektedir. Bu göçmenler yalnızca Özbekistan ve Tacikistan gibi güney Orta Asya ülkelerinden değil, aynı zamanda Sincan ve Moğolistan'daki Kazakların egemen olduğu bölgelerden de gelmektedir. Kazak hükûmeti, oradaki azınlık nüfusu seyreltmek için bu yurttaşların (Oralman olarak bilinir) Slav hakimiyetindeki Kuzey ve Doğu Kazakistan'ın yanı sıra Alman hakimiyetindeki Karaganda Bölgesi'ne yerleşmelerini aktif olarak teşvik ediyor. Özbekistan ve Türkmenistan gibi daha az hoşgörülü komşu ülkelerden Kazakistan'a etnik Slavların düşük yoğunluklu göçü de bulunmakta. Tahminen 400.000 Özbek son yıllarda Kazakistan'a göç etti ^[15]

Tablo: Kazakistan'da göçle ilgili veriler ^[14]

Din

2009 Nüfus Sayımı verilerine göre, Orta Asya Türklerinin neredeyse tamamı Müslüman ve Slavlar Ortodoks (Rusların %1'inden fazlası Müslüman olmasına rağmen), Koreliler ise Hristiyanlık, Budizm, Ateizm ve İslam gibi çeşitli farklı inançlar arasında karışmış durumda. :^[16]

Etnik Grup	İslam	Hristiyanlık	Yahudilik	Budizm	Diğer	Ateizm	Belirtmeyen
Toplam	70.20%	26.32%	0.03%	0.09%	0.02%	2.82%	0.51%
Kazaklar	98.34%	0.39%	0.02%	0.01%	0.02%	0.98%	0.26%
Ruslar	1.43%	91.64%	0.04%	0.02%	0.03%	6.09%	0.75%
Özbekler	99.05%	0.39%	0.01%	0.01%	0.02%	0.37%	0.16%
Ukraynalılar	0.94%	90.74%	0.03%	0.01%	0.02%	7.31%	0.94%
Uygurlar	98.35%	0.51%	0.02%	0.01%	0.03%	0.61%	0.47%
Tatarlar	79.57%	10.24%	0.02%	0.03%	0.06%	8.11%	1.97%
Almanlar	1.58%	81.59%	0.05%	0.04%	0.11%	13.96%	2.68%
Koreliler	5.24%	49.35%	0.21%	11.40%	0.14%	28.51%	5.16%
Türkiye Türkleri	99.13%	0.30%	0.01%	0.01%	0.02%	0.33%	0.21%
Azerbaycan Türkleri	94.81%	2.51%	0.02%	0.02%	0.03%	1.86%	0.76%
Belaruslular	0.79%	90.16%	0.04%	0.01%	0.03%	7.82%	1.15%
Dunganlar	98.93%	0.37%	0.01%	0.03%	0.04%	0.34%	0.28%
Kürtler	98.28%	0.53%	0.03%	0.02%	0.02%	0.74%	0.38%
Tacikler	97.78%	0.91%	0.01%	0.02%	0.08%	0.85%	0.35%
Polonyalılar	0.69%	90.07%	0.04%	0.01%	0.13%	7.30%	1.76%
Çeçenler	93.69%	2.99%	0.02%	0.01%	0.05%	2.08%	1.16%
Kırgızlar	96.67%	0.89%	0.03%	0.03%	0.02%	1.51%	0.86%
Diğerleri	34.69%	52.32%	0.82%	0.91%	0.13%	8.44%	2.69%

Ayrıca bakınız

• Kazakistan demografisi
• Kazakistan'daki Ruslar
• Kazakistan'daki Almanlar
• Kazakistan'daki Koreliler
• Kazakistan'daki Uygurlar
• Kazakistan'daki Türkler
• Kazakistan'daki Azeriler
• Kazakistan'daki Bulgarlar

Kaynakça

1. "Kazakhstan Stats". 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
2. "Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2016 года". 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
3. "Валерий Михайлов: Во время голода в Казахстане погибло 40 процентов населения". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
4. Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Kazachstan. §2.1 Samenstelling". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
5. "Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé". 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
6. "Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé". 11 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
7. "Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé". 16 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
8. "Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé". 3 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
9. "Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé". 24 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
10. "Äåìîñêîï Weekly - Ïðèëîæåíèå. Ñïðàâî÷íèê ñòàòèñòè÷åñêèõ ïîêàçàòåëåé". 16 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015.
11. http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/Перепись%20рус.pdf ^{[ölü/kırık bağlantı]}
12. "2022 Kazakhstan Stats". 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
13. Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights: data for 1959-1999 (Internet Archive v. 27 November 2007)
14. "Archived copy" (PDF). 5 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2010.
15. Central Asian Immigration: Steppe Change 18 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Economist. 22 March 2007
16. "Archived copy". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2011.