Jani Vreto (14 Ocak 1822 – 9 Temmuz 1900) Arnavut yazar, matbaacı, yayıncı ve Arnavut millî uyanışının önemli isimlerinden biridir. 1886'da Bükreş'teki ilk Arnavut matbaasını kurmaktan ve denetlemekten sorumluydu.
| Jani Vreto | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 14 Ocak 1822 Postenan, Görice  Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 09 Temmuz 1900 (78 yaşında) Atina, Yunanistan |
| Meslek | yazar, matbaacı, yayıncı |
| Edebî akım | Arnavut millî uyanışı |
| Önemli eser | Histori e Skënderbeut, Apologia etc |
| İmza | .svg) |
Hayatı
Jani Vreto, 1820'de Arnavutluk'un güneyindeki Leşkovik yakınlarındaki bir köy olan Postenan'da doğdu.[1] Yerel okula gitti ve ilk derslerini ona hem Yunanca hem de Arnavutça öğretecek olan Nikolla Ikonomi'den aldı.[2]
Büyük Doğu Buhranı sırasında Prizren İttifakı'nın kurulmasından birkaç yıl önce, Vreto alfabe sorunuyla ilgili altı Arnavut aydınla bir araya geldi ve Pelasg teorisi nedeniyle Arnavutça yazmak için Yunan alfabesinin kullanılmasını destekledi.[3] Vreto, Fraşirili Abdül Bey önderliğinde diğer bazı Arnavut milletvekilleriyle birlikte, İstanbul'da Arnavut elit üyeleri tarafından 1877 yılında kurulan Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi'ne (Arnavutça: Komiteti Qendror për Mbrojten e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare) üye oldu.[4][5] Arnavut Haklarını Savunma Komitesi, Vreto'yu Şemseddin Sâmi, Vasa Paşa ve Hoca Tahsin Efendi ile birlikte bir Arnavut alfabesi oluşturmak üzere görevlendirdi.[6] Arnavut alfabesi hakkında tartışmalar sırasında Şemseddin Sâmi ve Vreto, Arnavutların ve Yunanların aynı Pelasg atadan geldikleri varsayımıyla bir Yunan alfabesi karakterinin dahil edilmesini istediler..[7] 19 Mart 1879'a kadar grup, Şemseddin Sâmi'nin çoğunlukla Latin karakterlerinden oluşan 36 harfli alfabesini onayladı.[6] 1878'de Berlin Kongresi'nde Fraşirili Abdül Bey ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun Arnavut nüfusunu temsil etti.[8]
1879'da Arnavutça Yazıların Yayımlanması Cemiyeti'nin (Arnavutça: Shoqëri e të shtypurit shkronjavet shqip) kurucularından biri oldu, Arnavut ders kitaplarını yayınlamaktan ve Arnavut okulları açmaktan sorumlu bir organizasyondu.[1] Vreto, örgütün Osmanlı makamları tarafından yasaklanmasının ardından merkezini İstanbul'dan Bükreş'e taşıdı.[9] Bu derneğin bir üyesi olarak Vreto, Arnavut hareketinin ilerlemesinde önemli bir rol oynayan Bükreş'teki Arnavut matbaasını kurdu ve işletti.
Aynı zamanda, kendisini "Arnavut sorunu yaratmak" nedeniyle sapkınlık yapmakla suçlayan Ortodoks Ergiri metropoliti tarafından aforoz edildi.[1] Arnavutluk'un milli şairi Naim Fraşiri'nin birçok eseri bu kuruluş tarafından yayınlanmıştır. 1882'de Vreto, Arnavut diasporası arasında milliyetçi içerik geliştirmek için Bükreş'ten ayrılarak Mısır'a gitti.[10]
Çalışmaları
Jani Vreto'nun en bilinen eseri, Arnavutluk'un ulusal kahramanı İskender Bey'e adanmış İskender Bey'in Tarihi (Arnavutça: Histori e Skënderbeut) başlıklı epik bir şiirdir. 1888'de Muhamet Kyçyku'nun Erveheja şiirini, Kyçyku'nun kullandığı tüm Türkçe veya Arapça kelimeleri tamamen kaldırarak Latin alfabesine çevirerek düzenleyip yayınladı.[11] Vreto'nun kendi eserinin bir kısmı, Spiro Dine'nin Arnavut tarihi ve edebiyatı koleksiyonu olan Denizdeki Dalgalar (Arnavutça: Valët e Detit) adlı eserinde yayınlandı.[1]
Mirası
13 Ocak 2012'de Arnavutluk Cumhurbaşkanı Bamir Topi, ölümünden sonra Jani Vreto'yu Arnavutluk Ulus Nişanı'na layık gördü.[12]
Leşkovik kasabasında bir heykeli vardır.[13]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
