Gırnata Emirliği

Gırnata Emirliği veya Ben-i Ahmer Devleti (Kızıloğulları Devleti), başkenti Gırnata olan Orta Çağ devleti. Muvahhidlerin, Las Navas de Tolosa Savaşı'nda Hristiyanlara yenilmesinin ardından 1232 yılında kurulmuştur. İber Yarımadası'nda kurulan en uzun ömürlü ve son bağımsız İslam devletidir.

Gırnata Emirliği‎ إمارة غرناطة Al-Imarah al-Gharnātah
1232-1492
Bayrak Arma
Slogan "Wa lā gāliba illā-llāh"(Arapça:ولا غالب إلا الله,) Tr: "Allahtan başka muzaffer yoktur"
13. ila 15. yüzyıllar arasında Gırnata Emirliği
Başkent	Gırnata
Yaygın dil(ler)	Resmî: Arapça Diğer Diller: Mozarapça, Yahudi İspanyolcası, Berberice
Resmî din	Resmî: Sünni İslam (Mâlikî Mezhebi) Azınlık dinleri: Roman Katolik Yahudilik
Hükûmet	Monarşi
Sultan
• 1238–1273 I. Muhammed (ilk) • 1487–1492 XII. Muhammed (son)
Tarihçe
• Kuruluşu 1232 • Dağılışı 1492
Yüzölçümü
1314	28,600 km2
Nüfus
• 1314 255,000[1]
Para birimi	Dinar, Dirhem
Öncüller Ardıllar Muvahhidler Kastilya Tacı
Günümüzdeki durumu	İspanya Cebelitarık Fas

Tarihi

Gırnata Emirliği'nin kurucusu Muhammed bin Ahmer'dir. Ülkenin merkezi Gırnata'dır. El Hamra Sarayı da Gırnata Emirliği zamanında yapılmıştır. İspanya'daki son Müslüman devlettir. 250 yıldan uzun bir süre siyasi varlığını devam ettirmiştir. Aragon Kralı II. Ferdinand, Ekim 1469 tarihinde Kastilya Kraliçesi I. Isabel ile evlenerek bu iki krallığın güçlerini birleştirmiştir. II. Ferdinand, 1482 tarihinde Gırnata Emirliği'ne karşı bir mücadele başlatmıştır. Gırnata Emiri Ebu Abdullah Muhammed'den 1490 yılında Gırnata'nın teslimini istemiş fakat bu isteği geri çevrilmiştir. 1491 yılında karısı ile birlikte Gırnata yakınlarındaki Santa Fe'ye karargâh kurmuştur. Gırnata halkı Osmanlı Devleti'nden yardım istemiş, fakat Cem Sultan olayından dolayı Osmanlı Devleti yardımda bulunamamıştır. 2 Ocak 1492 tarihinde Gırnata düşmüş ve Gırnata Emirliği yıkılmıştır.

Aynı yıl Amerika'ya da Kristof Kolomb ile çıkan İspanyollar, Endülüs'teki saldırılarında 1.000.000 Müslümanı katlettiler. Sayıları 300.000'i bulan Musevilere ise Katolik olmakla ölmek arasında tercihte bulunmaları için emirler çıkardılar. Osmanlı Devleti bunlara da kucak açtı. Hızır Reis ve Oruç Reis tarafından Osmanlı Devletine getirildi ve burada İzmir, Selanik ve İstanbul'a yerleştirildi. Beni Ahmer Devleti Orta Çağ'da kurulan devletlerin, kültür ve uygarlık anlamında ileri bir düzeyde olması nedeniyle İslam tarihinde önemli bir yere sahiptir. Devletin kurucusu Muhammed Nasır'dır.

Ekonomi

Gırnata'nın bir haraç devleti statüsü ve doğal bir bariyer olarak Sierra Nevada ile elverişli coğrafi konumu, Nasrid yönetiminin devam etmesine yardımcı oldu ve Emirliğin Mağrip ve Afrika'nın geri kalanıyla bölgesel bir antrepo olarak gelişmesine izin verdi. Granada şehri bu dönemde en büyük şehirlerden biriydi: Hristiyan kontrolündeki bölgelerden sürülen çok sayıda Müslüman göçmeni kabul etti, şehrin büyüklüğünü ikiye katladı ^[2] ve hatta nüfus açısından 1450'de Avrupa'nın en büyük şehri oldu. Bu süre zarfında Granada'da 137 cami vardı.^[3]

Granada, Akdeniz ticaret ağlarına sıkı bir şekilde entegre edilmişti ve Sahra-ötesi ticaret yollarından taşınan altın ticaretinin kontrolünü ele geçirmeyi amaçlayan Cenevizli bankerler tarafından büyük ölçüde finanse ediliyordu.^[4] Bununla birlikte, Portekiz 15. yüzyılda Sahra Altı Afrika'ya deniz yoluyla doğrudan ticaret yolları açtıktan sonra, Granada bölgesel bir ticaret merkezi olarak daha az önemli duruma geldi. 1469'da Kastilya ve Aragon'un birleşmesi ile bu krallıklar gözlerini Gırnata'yı ele geçirmeye diktiler.

Kültür

Edebiyat

İbnü'l-Khatib, Nasrid döneminin bilge ve şairiydi. Çeşitli alanlarda pek çok eser kaleme almış ve şiirleri El Hamra Sarayının duvarlarına oyulmuştur.^[5]

Mimari

Gırnata Emirliği'nin mimarisi, birçok binada ayrıntılı mukarnas heykellerinden yararlanmanın yanı sıra ahşap, alçı ve zillij döşemede kapsamlı yüzey dekorasyonunu benimsedi. Nasridlerin en ünlü mimari mirası, bugün Comares Sarayı ve Avlusu olarak bilinenler de dahil olmak üzere Batı İslam mimarisinin en ünlü ve en iyi korunmuş saraylarından bazılarını içeren ve ağır tahkimatlarla korunan bir tepe saray bölgesi olan El Hamra'dır. Saray kompleksi dönem boyunca geliştirildi, ancak en önemli katkılardan bazıları genellikle I. Yusuf ve V. Muhammed'in yönetimi sırasında yapıldı. 14. yüzyılda. Generalife olarak bilinen yazlık saray ve bahçeler de Almohad döneminden Marakeş'in Agdal Bahçeleri ve Fes'in Marinid Kraliyet Bahçelerini anımsatan bir gelenekle yakınlarda oluşturuldu . Bu dönemden bilinen diğer önemli binalar ve yapılar, Medrese al-Yusufiyya (şimdi Palacio del Madraza olarak bilinir), Funduq al-Jadida (şimdi Corral del Carbón olarak bilinir), Granada şehir surlarının bir kısmı, Alcázar Genil ve Granada'daki Cuarto Real de Santo Domingo gibi yapılardır.^[6][7][8]

Müzik

Gırnata müziği (الطرب الغرناطي), Granada'da ortaya çıkan ve bugüne kadar hayatta kaldığı Kuzey Afrika'ya taşınan çeşitli Endülüs müziğidir.^[9]

Askeri

Hem kuzeydeki Hristiyan krallıklar hem de güneydeki Müslüman Marinid Sultanlığı tarafından sürekli tehdit altında olan Granada Emirliği'nin nüfusu bir "kuşatma zihniyeti" geliştirdi.^[10] Sonuç olarak ülke güçlü bir orduya sahipti. Sınır bölgeleri, Hristiyan şövalyelerden etkilenen ve onlarla karşılaştırılabilecek zırhlı elit savaşçılar tarafından yönetilen sınır savaşçıları (thagri) tarafından sürdürülen kalelerle doluydu . Bununla birlikte, emirlik ordusunun çekirdeği, hafif piyadelerin yanı sıra oldukça hareketli hafif süvarilerden oluşuyordu.^[10]

Gırnata ordusu etnik ve kültürel olarak karışıktı. Büyük bir kısmı, askerlik yükümlülüğü olan ailelerin kaydedildiği ve askere alındığı jun sistemi aracılığıyla yerel olarak askere alındı. Ayrıca Gırnata hükümdarları, Kuzey Afrikalı savaşçıları ülkeye göç etmeye ve gazi olarak hizmet etmeye teşvik etti. Bu göçmenler çoğunlukla Zenata (veya Zanata) Berberileriydi ve sonunda Granadan ordusu içinde olgusal olarak özerk ve çok güçlü bir birim olan İnanç Gönüllüleri olarak örgütlendiler.^[11] Zenata hafif süvari olarak hizmet etti ve bu da İspanyolca jinete teriminin ortaya çıkmasına neden oldu.('Zenata' adından türetilmiştir), bu tür hafif süvarileri ifade ediyordu.^[12][13] Gırnata ordusunun bel kemiğini oluşturdular, hem önemli savaşlarda hem de Hristiyan topraklarındaki düzenli baskınlarda hizmet ettiler.^[12][14] Mızraklar, ciritler ve esneklikleriyle tanınan küçük yuvarlak kalkanlarla silahlanmış olarak sahada son derece hareketliydiler ve kendi karakteristik taktik setlerini kullanıyorlardı.^[12][15][16] Bazen Gırnata'nın Nasrid emirleri tarafından müttefiklerine yardım etmek için gönderilen Kastilya ordularında yardımcı olarak da görev yaptılar.^[12] Marinid ailesinin sürgündeki üyeleri tarafından işe alındı ve yönetildiler ve Granada krallığına yerleştiler. Marinid komutanları şeyh al-ghuzāt ('gazilerin reisi ') olarak biliniyordu, ancak 1374'te Muhammed V, siyasi müdahaleleri nedeniyle bu görevi bastırdı ve ardından bir Nasrid veya Endülüs generali tarafından komuta edildiler.^[12]

V. Muhammed, Gönüllülerin statüsünü düşürdü ve orduda reform yaparak bunun yerine Gırnata ordusunun Endülüs bileşenlerini güçlendirdi. Düzenli Gırnata ordusunun en küçük kısmı, emirler tarafından tutulan veya onlara sığınan Hristiyanlar ve eski Hristiyanlardı. Bunlar genellikle İspanyol şövalyeleriydi ve Memlükler olarak adlandırılıyorlardı ; bu savaşçılar, bazı emirler tarafından seçkin korumalar olarak örgütlendi. Gırnatalılar ordularını büyütmek için yabancı paralı askerler de tuttular.^[10]

Organizasyonuyla ilgili olarak, Gırnata ordusuna resmi olarak emir başkanlık ediyordu ve birkaç birime bölünmüştü. Her bir önemli sınır garnizonunun başında bir şeyh hassa vardı. Ordu, her biri bir vali tarafından yönetilen, askeri emirlerin 5.000 birlik için lider olarak görev yaptığı, ardından 1.000 kişilik kaid, 200 kişilik naqib ve son olarak sekiz kişilik nazir tarafından yönetilen büyük tümenlere bölündü. İnanç Gönüllüleri başlangıçta şeyh el-ğuzat tarafından komuta edildi. Ayrıca Granada şehrinde, sahib al-shurta komutasında jandarma benzeri bir şurta vardı.^[10] Gırnata ordusuna genellikle bir rehberler birliği (dalil), moralle ilgilenen dini figürler, zırhçılar, sağlık görevlileri ve hatiplerin yanı sıra bazı şairler eşlik ediyordu.^[17]

Gırnata Emirleri Listesi

Elhamra Sarayı'nın Krallar Salonu'nda bulunan ilk on Gırnata Emiri'ni betimleyen resim

Toplam 23 tane Gırnata Emiri bulunmaktadır. Ancak taht kavgaları ve Hristiyan krallıklarla yapılan savaşlar yüzünden emirler, sık sık tahttan inip tekrar tahta geçmiştir. Bu emirlerin tümü Nasrî Hanedanı'na mensuptur ve kurucusu I. Muhammed bin Nasr'ın Hazrec kabilesinin reisi Sa'd bin Ubade’nin neslinden geldiği söylenir.^[11]

#	Emir	Resim	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Saltanat süresi
1	I. Muhammed bin Nâsır		y. 1238	22 Ocak 1273	35 yıl
2	II. Muhammed (el-Fâkih)		22 Ocak 1273	8 Nisan 1302	29 yıl
3	III. Muhammed		8 Nisan 1302	14 Mart 1309	6 yıl
4	Nasr bin Muhammed		14 Mart 1309	8 Şubat 1314	4 yıl
5	I. İsmail		Şubat 1314	8 Temmuz 1325	11 yıl
6	IV. Muhammed		8 Temmuz 1325	25 Ağustos 1333	8 yıl
7	I. Yusuf المؤيد بالله		1333	1354	21 yıl
8	V. Muhammed الغني بالله		1354	1359	5 yıl
9	II. İsmail		23 Ağustos 1359	24 Haziran/13 Temmuz 1360	Yaklaşık 1 yıl
10	VI. Muhammed el Bermejo الغالب بالله‎ - المتوكل على الله		Haziran/Temmuz 1360	Nisan 1362	Yaklaşık 2 yıl
-	V. Muhammed الغني بالله		1362	1391	29 yıl
11	II. Yusuf		15 Ocak 1391	5 Ekim 1392	1 yıl
12	VII. Muhammed		3 Ekim 1392	13 Mayıs 1408	15 yıl
13	III. Yusuf		1408	1417	9 yıl
14	VIII. Muhammed		1417	1419	2 yıl
15	IX. Muhammed		1419	1427	8 yıl
-	VIII. Muhammed		1427	1429	2 yıl
-	IX. Muhammed		1430	1431	1 yıl
16	IV. Yusuf ابن المول		1431	1432	1 yıl
-	IX. Muhammed		1432	1445	13 yıl
17	V. Yusuf		1445	1446	1 yıl
18	X. Muhammed		1445	1445	Birkaç ay
-	IX. Muhammed		1448	1453	5 yıl
19	XI. Muhammed		1453	1454	1 yıl
20	Said المستعين بالله‎ Ciriza, Mulay Zad		1455	1462	7 yıl
-	V. Yusuf		1462	1461	1 yıl
-	Said المستعين بالله‎ Ciriza, Mulay Zad		1462	1464	2 yıl
21	Ebu'l Hasan Ali Muley Hacén		1464	1482	18 yıl
22	XII. Muhammed Boabdil		1482	1483	1 yıl
-	Ebu'l Hasan Ali Muley Hacén		1483	1485	2 yıl
23	XIII. Muhammed Mahoma XIII el Zagal		1485	1486	1 yıl
-	XII. Muhammed Boabdil		1487	2 Ocak 1492	5 yıl

Ayrıca bakınız

• Nasrîler
• Sünni hanedanlıklar listesi
• Kurtuba Emirliği

Kaynakça

1. O'Callaghan, Joseph F. A History of Medieval Spain (İngilizce). Cornell University Press. s. 460. ISBN 978-0-8014-9264-8. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
2. "Granada- İspanya'daki Müslümanların Son Sığınağı" (PDF). 9 Ocak 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
3. "Alminar de San Juan de los Reyes y Mezquita de los Conversos (Masyid al-Ta'ibin)". Alminar de San Juan de los Reyes y Mezquita de los Conversos (Masyid al-Ta'ibin). 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
4. Arrighi, Giovanni (2010). The long twentieth century : money, power, and the origins of our times. Library Genesis. London ; New York : Verso. ISBN 978-1-84467-304-9.
5. "Travelers of Al-Andalus, Part VI: The Double Lives of Ibn al-Khatib - AramcoWorld". www.aramcoworld.com (İngilizce). 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
6. L'architecture Musulmane d'Occident. Marçais, Georges. 1954.
7. İslami Batı Mimarisi: Kuzey Afrika ve İber Yarımadası, 700–1800. Bloom, Jonathan M. Yale Üniversitesi Yayınları. 2020. ISBN 9780300218701.
8. Endülüs'te Mağribi mimarisi. Barrucan, Marianne; Bednorz, Achim. 1992. ISBN 3822876348.
9. مؤلفين, مجموعة; السياسات, المركز العربي للأبحاث ودراسة (1 Ocak 2015). التاريخ الشفوي (المجلد الثاني): مقاربات في الحقل الاجتماعي – الأنثروبولوجي (Arapça). المركز العربي للأبحاث ودراسة السياسات. ISBN 978-614-445-023-9. 13 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
10. Nicolle & McBride 2001. Nicolle, David; McBride, Angus. Osprey Yayıncılık. 2001. s. 38. ISBN 1-85532-964-6.
11. Hitti, Philip K. (2002). History of The Arabs (İngilizce). Palgrave Macmillan. ss. 549. ISBN 9781137039828.
12. Müslüman İspanya ve Portekiz: Endülüs'ün Siyasi Tarihi. Kennedy, Hugh. Routledge. 1996. s. 282-283. ISBN 9781317870418.
13. Fletcher, Richard A.; Fletcher, Richard (5 Mayıs 2006). Moorish Spain (İngilizce). University of California Press. ISBN 978-0-520-24840-3. 13 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
14. İslami İspanya, 1250 - 1500. Harvey, LP. Chigaco Üniversitesi Yayınları. 1990. s. 230. ISBN 0226319628.
15. Sınırdaki Şövalyeler: Kastilya Krallarının Mağribi Muhafızları (1410–1467). Echevarria, Ana. Brill. 2009. ss. 99-114. ISBN 978-90-47-42441-3.
16. O'Callaghan, Joseph F. (17 Mart 2011). The Gibraltar Crusade: Castile and the Battle for the Strait (İngilizce). University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0463-6. 13 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
17. Nicolle & McBride 2001. Nicolle, David; McBride, Angus. Osprey Yayıncılık. 2001. s. 39. ISBN 1-85532-964-6.

Konuyla ilgili yayınlar

• Watt, W. Montgomery (1965). A History of Islamic Spain. Edinburgh University Press. ISBN 0-7486-0847-8.
• Arié, Rachel (1990). L’Espagne musulmane au Temps des Nasrides (1232–1492). 2nd (Fransızca). De Boccard. ISBN 2-7018-0052-8.
• Bueno, Francisco (2004). Los Reyes de la Alhambra. Entre la historia y la leyenda (İspanyolca). Miguel Sánchez. ISBN 84-7169-082-9.
• Cortés Peña, Antonio Luis; Vincent, Bernard (1983–1987). Historia de Granada. 4 vols (İspanyolca). Editorial Don Quijote.
• Cristobal Torrez Delgado (1982). El Reino Nazari de Granada (İspanyolca).
• Fernández Puertas, Antonio (1997). The Alhambra. Vol 1. From the Ninth Century to Yusuf I (1354). Saqi Books. ISBN 0-86356-466-6.
• Fernández Puertas, Antonio. The Alhambra. Vol. 2. (1354–1391). Saqi Books. ISBN 0-86356-467-4.
• Harvey, Leonard Patrick (1992). Islamic Spain 1250 to 1500. University of Chicago Press. ISBN 0-226-31962-8.
• Kennedy, Hugh (1996). Muslim Spain and Portugal: A Political History of al-Andalus. Longman.
• O'Callaghan, Joseph F. The Last Crusade in the West: Castile and the Conquest of Granada. University of Pennsylvania Press.