Loading AI tools
mücevher olarak kullanılan, saydam, değerli taş Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Elmas, bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır. Karbon elementinin bir modifikasyonu grafit, diğeri ise elmastır.
 | |
| Genel | |
|---|---|
| Kategori | Mineral |
| Formül (tekrarlayan birim) | C |
| Kristal yapı | İzometrik (Kübik) |
| Kimyasal Özellikler | |
| Molekül kütlesi | 12.01 u |
| Renk | yok |
| Kristal biçimi | Sekizyüzlü |
| Dilinim | 111 |
| Mohs sertlik ölçeği sertlik | 10 |
| Çizgi rengi | Beyaz |
| Özağırlık | 3.52 (+/- .01) |
| Yoğunluk | 3.5-3.53 g/cm³ |
| Optik özellikler | Işığı kırıcı |
| Kırılma indisi | 2.4175–2.4178 |
| Çift kırılma | yok |
| Dağılma | .044 |
Elmasın saf karbon olduğu ilk olarak Fransız kimyacı Lavoisier tarafından keşfedilmiştir. Lavoisier, elması yakmış ve yanma gazının sadece karbondioksit olduğunu görünce elmasın karbon olduğu hükmüne varmıştır.
Süs boncuklarını delmek için kullanılan elmasların süreci MÖ 2. binyıla kadar uzanır. Yemen'de çalışan arkeologlar, MÖ 1200'den MS 1. yüzyıla kadar, MÖ 1000'den 600'e kadar çift elmaslı sondaj yaparken, Hajar ar Rayhani bölgesinde elmas delme kanıtlarına sahip boncuklar kazdılar.[1] Çift elmas matkap tekniği, MÖ 600'den (MÖ 7. yy) önce Batı Hindistan'da mevcuttu.[2] Ayrıca Güney Tayland’dan M.Ö. 400’lere giden çift elmaslı delme tekniğine dair kanıtlar da vardır.[3][4][5] 1700'lerde Brezilya'da elmas keşfedilmeden önce, elmasların çıkarıldığı tek yer Hindistan'dı. Hindistan'daki elmaslara yapılan ilk atıflar Sanskritçe metinlerden gelir.[6] Kautilya'nın Arthashastrası Hindistan'daki elmas ticaretinden bahseder.[7] MÖ 4. yy'a tarihlenen Budist eserler, pırlantayı tanınmış ve değerli bir taş olarak tanımlar, ancak elmas kesiminin detaylarından bahsetmez.[8] 3. yüzyılın başlarında yazılan bir başka Hint tarifi, bir elmasın istenen nitelikleri olarak güç, düzenlilik, parlaklık, metalleri çizme yeteneği ve iyi kırılma özelliklerini belirtir.[9] Kalkutta, Orta Hindistan'da elmas için önemli bir ticaret merkeziydi.[10]
Elmas madenciliğinin modern çağı, 1860'larda Kimberley, Güney Afrika'daki ilk büyük ölçekli elmas madeninin açılmasıyla başladı.[11][12] Oradaki ilk elmas 1866'da Orange River[13] kıyısında bulundu ve Eureka Diamond olarak tanındı.
1869'da, De Beers kardeşlere ait Vooruitzigt çiftliğinde Colesberg Kopje'nin yamaçlarında daha da büyük 8.350-carat (1.670 g; 58,9 oz) elmas bulundu. Bu, ünlü "Yeni Rush"ı ateşledi ve bir ay içinde, iki ila üç bin adam tarafından çılgınca çalıştırılan tepeye 800 maden arazisi ayrıldı. Arazi alçaldıkça tepecik zamanla dünyaca ünlü Kimberley Madeni haline geldi.[14] İngiliz hükûmetinin Orange Free State'e rakip arazi talepleri için tazminat ödenmesine ilişkin anlaşmasını takiben, Griqualand West 1877'de Cape Colony'ye ilhak edildi.[15]
1871'den 1914'e kadar, 50,000 madenci kazma ve küreklerle Büyük Deliği kazdı ve 2.722 kg (6.001 lb) elmas çıkartıldı[16] ve 1873'e kadar Kimberley Yaklaşık 40,000 nüfuslu Güney Afrika'nın en büyük ikinci şehriydi.[17]
Çeşitli küçük madencilik şirketleri, İngiliz işadamları Cecil Rhodes ve Charles Rudd tarafından De Beers Madencilik Şirketi ve ] olarak birleştirildi. Barnato Elmas Madencilik Şirketi Barney Barnato tarafından. 1888'de iki şirket birleşerek De Beers Consolidated Mines'i kurdu ve bu şirket dünya elmas piyasası üzerinde bir tekel kurmaya başladı.[18]
Bu tekel, ABD'de açılan bir antitröst davası[19] (De Beers'ın 295 milyon ABD doları tutarında bir anlaşmanın ödenmesi üzerine yanlış yaptığını kabul etmeden karara bağladığı)[20] ve De Beers ile Avrupa Komisyonu arasındaki gönüllü bir anlaşmanın ardından 2005 yılına kadar sona ermişti.[21] İkinci anlaşma, Rus madencilik şirketi Alrosa'nın temyizi üzerine bozuldu, ancak Avrupa Adalet Divanı daha sonra kararı onayladı ve Avrupa Komisyonu daha sonra De Beers aleyhinde herhangi bir işlem yapılmadan soruşturmasını tamamladı.[22]
Bugün, yıllık küresel ham elmas üretiminin yaklaşık 130 milyon carat (26 ton; 29 küçük ton),[23] olduğu tahmin edilir ve bunun %92'si Hindistan'da, çoğunlukla Surat şehrinde kesilip parlatılır.[24] Dünyadaki ham elmasların yaklaşık %85'i, kesme elmasların %50'si ve endüstriyel elmasların %40'ı dünyanın elmas merkezi olan Belçika'daki Antwerp’te ticareti yapılır.[25] Antwerp şehri aynı zamanda 1929'da ham elmaslara adanmış ilk ve en büyük elmas borsası olması için oluşturulan Antwerpsche Diamantkring'e de ev sahipliği yapar.[26] Antwerp'in elmaslarla ilişkisi, 15. yüzyılın sonlarında, bu şehirde taşları cilalamak ve şekillendirmek için yeni bir tekniğin gelişmesiyle başladı. Antwerp'in elmas kesicileri, yetenekleriyle dünyaca ünlüdür. Elmas Bölgesi'nde 380 atölyede 12,000'den fazla uzman kesici ve polisajcı çalışır, 1,500 firmaya ve 3,500 broker ve tüccara hizmet verir.
21. yüzyılda, mükemmel sentetik elmas üretme teknolojisi geliştirildi. En son teknolojilerle üretilen elmaslar, doğal olarak oluşan elmaslarla görsel olarak aynıdır. Geleneksel elmas endüstrisi, yerden çıkarılan elmaslar ile fabrikada yapılan elmaslar arasında ayrım yaratmaya çalışmak için adımlar atmış olsa da, kısmen, her iki kaynaktan elde edilen elmasların aslında görsel olarak aynı olduğu gerçeğini küçümseyerek, mücevher kalitesinde sentetik elmasların gelecekteki geniş bulunabilirliğinin elmas pazarındaki etkisini değerlendirmek için henüz çok erkendir.[27] Sentetikler şu anda mücevher için kullanılan mücevher kalitesinde elmas arzının %2'sini, ancak aşındırıcı uygulamalar için kullanılan endüstriyel kalitede arzın %98'ini temsil etmektedir.[28]
Günümüzde elmasların en bilinen kullanımı, antik çağ kadar uzanan süsleme için kullanılan değerli taşlardır. Beyaz ışığın spektral renk’lere dağılımı değerli taşların birincil gemolojik özelliğidir. Yirminci yüzyılda, gemologlar elmasları ve diğer değerli taşları bir mücevher olarak değerleri için en önemli olan özelliklere dayalı olarak derecelendirmek için yöntemler geliştirdiler. Gayrı resmi olarak "dört C" olarak (İngilizce:carat, cut, color, and clarity) bilinen dört özellik, artık elmasların temel tanımlayıcıları olarak yaygın olarak kullanılmaktadır: karat, kesim, renk ve berraklık. Bu sistem Amerika Gemoloji Enstitüsü tarafından 1953 yılında elmas özelliklerini değerlendirmek için uluslararası kabul görmüş bir standart olarak geliştirilmiştir.
Değerli elmasların çoğu, dört C'nin her biri için tek değerlere dayalı olarak toptan satış piyasasında işlem görür; örneğin bir pırlantanın 15 carat (3.000 mg), VS2 berraklık, F renk, mükemmel kesim yuvarlak pırlanta olarak derecelendirildiğini bilmek, umulan fiyat aralığını makul şekilde belirlemek için yeterlidir. Bireysel taşlar için gerçek piyasa değeri belirlemek için her bir özelliğin içinden daha ayrıntılı bilgi kullanılır. Bireysel pırlanta satın alan tüketicilere kendileri için "doğru" olan pırlantayı seçmek için genellikle dört C'yi kullanmaları tavsiye edilir. Diğer özellikler de değerli bir pırlantanın değerini ve görünümünü etkiler. Bunlar, floresan'ın varlığı, elmasın kaynağı ve elmasın hangi gemoloji enstitüsünün değerlendirdiği gibi fiziksel özellikleri içerir. Temizlik de pırlantanın güzelliğini önemli ölçüde etkiler. Elmasları derecelendiren ve raporlar veren kâr amacı gütmeyen iki büyük gemolojik birlik vardır (birçok derecelendirme raporu için yanlış isim olan "sertifika" terimleriyle gayri resmi olarak anılır); karat ağırlığı ve kesim açıları matematiksel olarak tanımlanırken, netlik ve renk eğitimli insan gözü tarafından değerlendirilir ve bu nedenle yorumda hafif farklılıklara açıktır. Bu kurumlar aşağıda listelenmiştir.
Son yirmi yılda, çoğu aynı zamanda Antwerp veya New York'ta bulunan bir dizi kar amaçlı gemolojik derecelendirme laboratuvarı da kurulmuştur. Bu kuruluşlar, yukarıdaki kar amacı gütmeyen kurumlara benzer hizmetleri sağlamaya ancak daha ucuz ve daha zamanında bir şekilde hizmet eder. GIA'nınkine benzer sertifikalar üretirler.
Elmasın tartılmasında ölçü birimi olarak karat kullanılır (1 karat 200 miligrama eşittir). Bir karat, 200 miligram‘dır (yaklaşık 0,007 onssn avoirdupois olarak tanımlanır). Bir karatın yüzde birine (0.01 karat veya 2 mg) eşit olan "nokta" birimi, genellikle bir karattan küçük elmaslar için kullanılır. Diğer her şey eşit olduğunda, karat ağırlığı arttıkça karat başına fiyat artar, çünkü daha büyük elmaslar hem daha nadirdir hem de değerli taşlar olarak kullanım için daha çok arzu edilir.
Karat İngilizce olup Arapçası Kırat'tır. Kırat keçiboynuzu çekirdeğidir. Bu çekirdeklerin ağırlıkları birbirinin aynı olması sebebiyle 1 gr'dan küçük ağırlıkların ölçüsünde kullanılmaktaydı.
Karat başına fiyat, artan boyutla doğrusal olarak artmaz. Bunun yerine, taşın karat ağırlıkları etrafında keskin sıçramalar vardır çünkü bir referans taşından biraz daha ağır olan elmaslara talep, sadece daha hafif olanlardan çok daha yüksektir. Örneğin, 0.99 karatlık bir pırlantanın karat başına fiyatı, talep farklılıkları nedeniyle karşılaştırılabilir 1.01 karatlık pırlantadan önemli ölçüde daha az olabilir. Haftalıkelmas fiyat listesi, Rapaport Elmas Raporu, New York, Rapaport Group CEO'su Martin Rapaport tarafından farklı elmas kesimleri, berraklıkları ve ağırlıkları için yayınlanır.[31] Günümüzde fiili (İngilizce:de facto) perakende fiyat temel çizgisi olarak kabul edilir. Kuyumcular, elmasları genellikle Rapaport fiyatı üzerinden anlaşmalı indirimlerle takas eder (örneğin, "R -%3"). Mücevher pırlantalarının toptan ticaretinde, karat genellikle satılık çok sayıda pırlantayı belirtmek için kullanılır. Örneğin, bir alıcı 100 carat (20 g), 05-carat (1.000 mg), D–F, VS2-SI1, mükemmel kesimli elmasların siparişi verebilir, bu yaklaşık özelliklerde 200 (100 carat (20 g) toplam kütlede) elmas satın alma isteğini belirtir. Bu nedenle, elmas fiyatları (özellikle toptancılar ve diğer endüstri profesyonelleri arasında) genellikle taş başına değil karat başına verilir. Toplam karat ağırlığı (t.c.w.) birden fazla değerli taş kullanıldığında, bir mücevher parçasındaki toplam elmas veya diğer değerli taş kütlesini tanımlamak için kullanılan bir ifadedir. Örneğin pırlanta tek taş küpeler genellikle t.c.w. satışa sunulduğunda, her bir pırlantanın değil, her iki küpedeki pırlantaların kütlesini gösterir. T.c.w. pırlanta kolyeler, bilezikler ve diğer benzer mücevher parçaları için de yaygın olarak kullanılmaktadır.
Berraklık, "kapanımlar" (İngilizce:inclusions) denilen elmasın iç kusurlarının bir ölçüsüdür. İnklüzyonlar, yabancı bir materyalin kristalleri veya başka bir elmas kristali veya beyazımsı veya bulanık görünebilen küçük çatlaklar gibi yapısal kusurlar olabilir. Kapanımların sayısı, boyutu, rengi, göreceli konumu, yönü ve görünürlüğü, bir pırlantanın göreceli netliğini etkileyebilir. Amerika Gemoloji Enstitüsü (GIA) ve diğer kuruluşlar, bir elmasa 10x büyütme altında bakıldığında eğitimli bir profesyonel tarafından görülebilen kapanımlara dayanan netliği derecelendirmek için sistemler geliştirmiştir.
Daha yüksek berraklık dereceleri göz önüne alındığında elmaslar giderek daha nadir hale gelir. Çıkarılan tüm pırlantaların sadece %20'si, pırlantanın bir değerli taş olarak kullanılmaya uygun kabul edilmesi için yeterince yüksek bir berraklık derecesine sahiptir; diğer %80'i ise endüstriyel kullanıma ayrılmıştır. Bu ilk %20'nin önemli bir kısmı bir veya daha fazla görünür kapanım içerir. Görünür kaplamaya sahip olmayanlara "göz temizliği" (en:eye-clean) denilir ve çoğu alıcı tarafından tercih edilir, ancak görünür kalıntılar bazen bir mücevher parçasının altına gizlenebilir.
Mücevher kalitesinde pırlantalarda bulunan çoğu kapanım, pırlantanın performansını veya yapısal bütünlüğünü etkilemez. Mücevhere takıldığında, kusuru görünmez hale getirecek şekilde çatal uçlar gibi montaj donanımının arkasına belirli kalıntıları gizlemek de mümkün olabilir. Ancak, büyük bulanıklıklar elmasın ışığı iletme ve dağıtma yeteneğini etkileyebilir. Yüzeye yakın veya kırılan büyük çatlaklar, kırılma olasılığını artırabilir.
Elmaslar, büyük toplumlar tarafından kusursuzdan kusurluya kadar değişen bir ölçekte derecelendirilir.
Elmasın optik özellikleri ona güzellik ve kıymetli ziynet eşyası özelliğini vermektedir. Işığı kırma indisi çok yüksektir (2,417). Yani içeri kabul ettiği ışın yansıttığı ışına göre fazladır. Keza ışını dağıtma (yani beyaz ışını renklere ayırma) kabiliyeti de oldukça yüksektir. Radyasyonları tutma özelliklerine göre iki tiptedirler.
Birinci tip, görünen ışını; ikinci tip ise, morötesi ve kızılötesi ışınları emenlerdir. İkinci tip elmaslar tabii halde mavi renklidirler.
Elmasın En belirgin özelliklerinden birisi sertliğidir. Mineralojide kullanılan mohs sertlik göstergesinde en yüksek sayıyla (10) gösterilir. Bu, diğer bütün mineralleri çizebilmesi demektir. Sertliğinden dolayı endüstriyel aletlerde kullanılması büyük önem kazanmıştır. Keza dayanıklılığından ve ışığı çok iyi kırmasından dolayı kıymetli bir ziynet eşyasıdır. Elmas mineralinin her cihetteki sertliği aynı değildir. Fakat X ışını ve Gama ışınları ile en sert yönüne doğru yönlendirilerek, aletlerde kesici olarak kullanılması sağlanır. Endüstriyel kullanım amaçlı yapay elmas üretilir, fakat elmasın yapay ya da doğal olduğu kolayca anlaşılır ve yapay olanının ziynet eşyası olarak bir değeri yoktur.
Elmas, ametalik özellikler gösterir. Erime noktası 3547 °C’dir. Yoğunluğu yaklaşık 3,5 gr/cm³tür. Havada 850 °C’de yanar. Havasız ortamda 1500 °C’de grafite dönüşür. Oda sıcaklığında hiçbir madde etki etmez. Florla 750 °C’de, karbon tetra florür (CF4) bileşiğini meydana getirir. Diğer halojenlerle birleşmez. Elmas izometrik bir sistemde kristallenir. Her karbon atomu kendisini çevreleyen dört karbon atomuyla düzgün dörtyüzlü meydana getirecek şekilde bağlanmıştır. Daha doğrusu iki tane kare tabanlı piramidin taban tabana gelmiş şekli görünümündedir. 12 yüzlü ve kübik kristal yapıları da vardır. Kristallerin rengi beyaz, kahverengi, siyah veya renksiz olabilir. Mineralin içinde yabancı atom mevcudiyeti de söz konusu olabilir. Fakat her 10.000 karbon atomu başına ancak bir tane yabancı atom bulunur. Hatta güzel tabiî elmasta 100.000 atom başına ancak 1 tane yabancı atom bulunur.
Elmas, mükemmel bir elektrik izolatörüdür. Keza ısı iletkenliği en yüksek olan maddedir. Bu özelliğinden dolayı zarar görmeden kesilebilir.
Elmasın 57 fasetli özel kesilmiş haline pırlanta denir. Pırlanta üzerinde 57 faset bulunur. Faset, ışığı yansıtan açılı yüzeylere verilen isimdir. Önemli özelliklerinden biri de her şeyi kesebilmesidir. Bir diğer özelliği ise fazla kırılgan olmamasıdır. Elmasın içine girebilen tek şey ışıktır.
Pırlanta üç bölümden oluşur. Taç, kemer ve külah.
Kemerin üstünde bulunan bölüme "Taç" denir. Taç bölümünde 33 adet faset bulunur. Taç bölümünde bulunan fasetlerin sayısı fazla olduğu için, bu bölümde daha fazla yansıma ve parlaklık gözlemlenir. Bundan dolayı taç bölümü, pırlantanın geneline göre daha beyaz görünür.
"Kemer" bölümü doğal, cilalı ya da fasetli olabilir. Kemer kalınlığı pırlantanın parlaklığını etkiler. Kalın kemerli bir pırlanta daha mat görünür, ince kemerli pırlanta ise mıhlamaya karşı dayanıksızdır. Kemer, pırlantayı sağlam tutan önemli bir bölümdür. Kemer olmasaydı, pırlanta üretimde kullanılamayacaktı.
Kemerin altında bulunan bölüme "külah" denir. Külah bölümünde 24 faset bulunur. Külah bölümü pırlantaya giren ışığın dışarı yansımasını sağlar. Külah ne kadar doğru açıyla kesilmiş ise, pırlantaya giren ışık yansıyarak yine taçtan çıkar. Böylece pırlantada optimum parlaklık sağlanmış olur.
Kimi zaman külah ucuna da faset atılabilir. Bu faset ile pırlantanın en hassas kısmı olan külah ucunda oluşabilecek hasarlar önlenmiş olur. Dünyanın en sert madeni olsa da, pırlanta belirli yönlerden gelen darbelere karşı dayanıksızdır ve çabucak kırılabilir.
Çap, pırlantanın kemerinin bir uçtan diğer uca kadar olan ölçüsüdür.
Derinlik, pırlantanın tabladan külah ucuna kadar olan yüksekliğidir.[32]
Pırlanta'nın birçok kesim biçimi vardır. Yuvarlak, prenses, markiz, baget, oval, asshcer, cushion, damla ve kalp en yaygın kesim biçimleridir.
Elmas orijinal olarak yalnız Kimberlit Bacaları'nda bulunur. Diğer tip elmas oluşumları, muhtemelen Kimberlit'ten aşınmayla veya tortuların başkalaşım geçirmelerinden meydana gelmiştir. Kimberlit kayasında bazen elmas bulunmayabilir. Bulunma nisbeti ancak ortalama kırk milyonda birdir. Kimberlit, yüksek nispette magnezyum ve demir bulunduran volkanik kaya kalıntısıdır. Bu kayalarda birçok başka mineral de bulunur. Kalsit, olivin, ilmenit, mika vb.. Kimberlit yer kabuğunun derin tabakalarında kanallar şeklinde bulunur. Elmasın bazı yer kabuğu hareketleriyle yukarıya çıktığı kabul edilmektedir. Kısmen de bazı bölgelerde nehir kumlarına karışmıştır. Elmasın en çok bulunduğu yerler olarak, Avustralya, Güney Afrika (Kimberley’de), Güney Amerika, Endonezya ve Hindistan sayılabilir.
Elmasın kazanılması, diğer minerallerin işlenmesi gibidir. Yalnız kristaller o kadar bol değildir. Çok dağınık olup, tespitleri bile güçtür. Yeryüzüne yakın cevherler olduğu gibi, 300 metre derinlerde olan cevherler de vardır. Cevher kayaları, borular daldırılarak kırılır. Çıkarılan balçıklı, kumlu cevher iki ameliyeden geçirilir. Cevher önce yoğun bir sıvıda yüzdürülür. Çok ağır olan mineraller dibe çöker. Daha sonra kumlu-çamurlu karışım bir nevi elekte aşağı-yukarı titreşim verilerek, elmasın dibe çöktürülmesi sağlanır.
Ayrı bir sistemle hem kesilmiş, hem de parlatılmış hale getirilebilen yegane mineral, elmastır. Birçok elmas kristali kendiliğinden pırlanta olacak şekildedir. Fakat bir kısmı da kesilmek zorundadır. Kesilmesi dikkat ve titizlik ister. Elmasların kıymeti dört faktörle ilgilidir: Kesilme, renk, büyüklük (karat) ve berraklıktır. Çatlak olup olmaması da çok önemlidir. Çünkü, çatlaklık, ışık girişini zorlaştırmaktadır. Sarı ve kahverengi elmaslar pek istenmez. Pembe, menekşe rengi ve yeşil elmaslar çok makbuldur. Kesilme şekli belki de en mühim faktördür ve parça büyüklüğü ile kıymeti artar. De Beers, dünyanın en büyük üreticisi İngiliz bir firmadır.
Değer biçimi genelde yüzüklerdeki elmas ve pırlantalar için tamamen bir ön değerdir. Gerçekte o değere tekabül etmezler. Azlık hissi ile satışı kızıştırma tekniğidir. Pırlanta ve elmasların sertifikalı değer biçilmesi durumunda çoğunluk geri satarken bu fiyatları satıcı firmanın veremediği görülmektedir. Yani yatırım aracı olarak çok tehlikeli bir üründür. Bu noktada yeterli bilinçlendirme dünya çapında yapılmamaktadır.
Dünyaca itibar ve ün sahibi olan pırlanta sertifikaları:
Özellikle Sierra Leone başta olmak üzere Afrika ülkelerinde ve geri kalmış birkaç ülkede ülkenin fakir insanları çok zor sağlık şartlarında çalıştırılarak çıkartılmaktadır. Daha da kötüsü bu ülkelerde iç savaş hüküm sürmektedir, bu iç savaşların büyük elmas şirketleri tarafından desteklendiği bilinmektedir. Bu ülkelerde zor şartlarda çalışmayı veya asker olup savaşmayı kabul etmeyenlerin elleri kesilmekte olup, bu ülkelerde nüfusa göre sakat olma oranı bir hayli yüksektir. Son yıllarda bu yaşanan insanlık dramına karşı elmas için yeni bir sınıflandırma tanımı ortaya çıkmıştır. Bu sınıflandırmaya göre 2 çeşit elmas vardır, bunlar savaş (conflict) ve savaş-dışı (conflict-free) elmaslardır. Savaş (conflict) elmasları adından da anlaşılabileceği gibi elmas şirketlerinin desteğiyle ülkede iç savaş çıkartılarak ve ülkenin insanları çok zor sağlık koşullarında zorla çalıştırılarak elde edilmektedir. Savaş-dışı (Conflict-free) adı verilen elmaslar ise çıkarılırken çalıştırılan insanlar sağlıklı koşullarda ve ücretli olarak çalıştırılmakta, aynı zamanda ülkede herhangi bir çatışma veya iç savaşa neden olunmamaktadır.
Elmas ziynet eşyası olarak ve yüzük taşı olarak çok yaygın bir şekilde kullanılır. Elmasın güzelliği eskilerin de çok dikkatini çekmiş ve hatta hastalık ve zehirlenmeyi önlediği sanılmıştır. Elmasın esas kıymeti kesme tekniğinin gelişmesinden sonra (17. yüzyılın sonlarına doğru) başlamıştır. Elmasın kesilmesi yine elmasla yapılmaktadır. Ziynet eşyalarından başka endüstriyel aletlerde de elmas kıymetini devam ettirmektedir. Endüstride kullanılan miktarı % 75-80 kadardır. Fakat kıymet olarak % 25-30 civarındadır. Endüstride cam kesici, taş yontucu, delici ve perdahlayıcı aletlerde kullanılır
Rengi ve biçimi açısından kıymetli taş olarak kabul edilemeyen ve sanâyide çeşitli maksatlarla kullanılan elmaslardır. Başlıca üç çeşit tabiî sanâyi elması vardır. Bunlar, ballas, bort ve karbonado isimlerini alır. Ballas, çok sert ve tok bir elmas çeşididir. Bort çeşidi, umûmiyetle bozuk renkli veya biçimsiz elmasları ihtivâ eder. Küçük olanları elmas matkap takımlarında kullanılır. Siyah renkli karbonado ise, torna tezgâhlarında, cam kesme âletlerinde, pikap iğnelerinde vb. kullanılır.
Elmasın karbon olduğu anlaşılınca, kömürün, grafitin elmasa dönüştürülebileceği düşünülerek, bu hususta birçok çalışmalar yapıldı. Nitekim bugün, grafitin elmasa dönüştürülmesi mümkündür. Termodinamik hesaplamalar grafitin elmasa dönüştürülmesi için en az 10.000 atmosfer basınç gerektiğini göstermiştir. Bununla beraber ilk defa H.Tracy Hall tarafından 1955 yılında 100.000 atmosfer basınç altında 2500 °C sıcaklıkta ve krom katalizör kullanılarak sentetik elmas elde edilmiştir. Ancak parçalar genellikle küçük ve siyah renkli olup, nâdiren mücevher evsafında olabilmektedir. 1962’de yapılan bir çalışmada 200.000 atmosfer basınç ve 5000 °C sıcaklıkta katalizörsüz olarak grafit elmasa dönüştürülmüştür.
Sentetik elmasın üretimi için gerekli olan yüksek sıcaklık ve basınç şartları patlayıcılardan faydalanılarak elde edilir. Sentetik elmas üreticilerinden Du Pont Company bu tekniği uygular.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
