Afganistan İslam Emirliği (1996-2001)
Taliban tarafından kurulan "de facto" devlet / From Wikipedia, the free encyclopedia
Afganistan İslam Emirliği[6] (Peştuca: د افغانستان اسلامي امارات, Da Afġānistān Islāmī Imārat) 1996'da kurulup 2001'deki Afganistan Savaşı ile çöken Taliban rejimi tarafından yönetilen Afganistan'ın Taliban rejimi tarafından adlandırılan ismi. Afganistan İslam Emirliği'nin görevde bulunmuş tek emiri Muhammed Ömer, iki başbakanı ise Muhammed Rabbani ile Muhammed Abdülkabir'dir. 2001 yılında çıkan Afganistan Savaşı sırasında 13 Kasım 2001 yılında başkent Kabil'in düşmesiyle yıkılmıştır. 15 Ağustos 2021 tarihinde başkent Kabil'in ele geçirmesiyle beraber Taliban Afganistan'ın yönetimini tekrar ele almıştır ve de facto hükûmetidir.
Afganistan İslam Emirliği
| |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1996-2001 | |||||||||||||||
Slogan lā ʾilāha ʾillà l-Lāh, Muḥammadun rasūlu l-Lāh Arapça: لا إله إلا الله محمد رسول الله "Allah'tan başka ilah yoktur ve Muhammed onun elçisidir." | |||||||||||||||
Tür | Kısmen tanınan hükûmet | ||||||||||||||
Başkent | Kabil (resmi) Kandehar (fiili)[2] | ||||||||||||||
En büyük şehir | Kabil | ||||||||||||||
Yaygın dil(ler) |
| ||||||||||||||
Resmî din | Sünni İslam | ||||||||||||||
Demonim | Afgan | ||||||||||||||
Hükûmet | Şura konseyleri tarafından yönetilen üniter Diyobendik İslami totaliter teokratik emirlik[4] | ||||||||||||||
Emîrü'l-mü'minîn (Müminlerin Emiri) | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Başbakan | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Yasama organı | Yok | ||||||||||||||
Tarihî dönem | Afganistan İç Savaşı / Terörizmle Savaş | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||
2000 | 587578 km2 | ||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Para birimi | Afgani (AFN) | ||||||||||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||
Telefon kodu | +93 | ||||||||||||||
ISO 3166 kodu | AF | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
Günümüzdeki durumu | Afganistan |
Taliban liderliğindeki orijinal hükûmet, Hanefi mezhebine ve grubun lideri Molla Muhammed Ömer'in dini emirlerine uyan ve Şeriat kanunlarına göre yönetilen, liberalizme, laikliğe ve Batı dünyasına karşı olan teokratik bir totaliter devlet olarak kuruldu.[7][8] Müzik, televizyon, film ve internet gibi birçok tüketici teknolojisinin yanı sıra resim veya fotoğraf gibi çoğu sanat formu, futbol ve satranç dahil spora katılım yasaklandı; uçurtma uçurmak ve güvercin veya diğer evcil hayvanları beslemek gibi eğlence faaliyetleri de yasaktı. Sinemalar kapatıldı veya cami olarak yeniden tasarlandı. Yeni yılı ve Nevruz'u kutlamak yasaktı. Putperestlik sayıldığından fotoğraf çekmek, resim veya portre sergilemek yasaktı. Kadınların çalışması yasaklandı, kızların okullara veya üniversitelere gitmesi yasaklandı, purdah yapmaları ve evlerinin dışında erkek akrabalar tarafından refakat edilmeleri istendi. Kadınlar belirli kuralları çiğnedikleri takdirde, şiddetli kırbaç veya idamla cezalandırılacaklardı. İbadet zorunlu hale getirildi ve ezana saygı göstermeyen herkes tutuklandı. Kumar yasaktı. Hırsızların kolları veya bacakları kesilerek cezalandırıldı. Hristiyanlar, Şiiler, Budistler, Sihler ve Hindular gibi dini azınlıklar ayrımcılığa, soykırıma veya katliamlara maruz kaldı. Ayrıca Taliban, 1500 yıllık Bamyan Buda Heykelleri gibi çok sayıda anıtı ve tarihî eseri yok etti.[9]
1996-2001 yılları arasında ülkenin yaklaşık %90'ını kontrol ederken, kuzeydoğudaki kalan bölgeler Afganistan İslam Devleti'nin bir devamı olarak uluslararası tanınırlığını koruyan Kuzey İttifakı'nın elindeydi.[10] 11 Eylül saldırıları ve ardından ABD'nin "Terörizmle Savaş" ilan etmesinden sonra, rejime karşı uluslararası muhalefet, Birleşik Arap Emirlikleri ve Pakistan'ın diplomatik tanımasının da iptal edilmesiyle büyük ölçüde arttı.
İslam Emirliği, iki ay önce ABD liderliğindeki işgalden sonra kurulan ISAF koalisyonunun desteklediği Kuzey İttifakı tarafından 17 Aralık 2001'de devrildi; bu, Taliban'ın ülkenin çoğundan çekilmesine ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açtı.[11] Taliban, 2001'den 2021'e kadar resmi iletişimlerinde kendisinden Afganistan İslam Emirliği olarak bahsetmeye devam etti.
ABD birliklerinin Afganistan'dan çekilmesi sırasında 2021 Taliban saldırısı başladı. İslam Emirliği, 15 Ağustos 2021'de Kabil'in Düşmesinin ardından Afganistan yönetiminin etkin kontrolünü yeniden ele geçirdi.