Afganistan İç Savaşı (1928-1929)
1928-1929'a arası Afganistan'daki askerî çatışma / From Wikipedia, the free encyclopedia
Afganistan İç Savaşı, 14 Kasım 1928'den 13 Ekim 1929'a kadar süren savaştı. Habibullāh Kalakāni komutasındaki Sakkavist (Sakāwīhā) kuvvetleri, Afganistan Krallığı'ndaki çeşitli muhalif kabilelere ve rakip hükümdarlara karşı savaştı, bunlar arasında Muhammed Nadir Han sonunda baskın bir rol elde etti. 17 Ocak 1929'da Kabil'in ele geçirilmesi ve Emanullah Han'ın yenilmesi veya 3 Haziran'da Kandehar'ın ele geçirilmesi gibi erken başarılara rağmen, Sakkavistler sonunda 13 Ekim 1929'da Nadir Han liderliğindeki Sakkavist karşıtı güçler tarafından yönetimden indirildi ve Nadir'in 3 Kasım 1933'teki suikastine kadar hüküm süren Afganistan Kralı olarak yükselişine yol açtı.
Afganistan İç Savaşı (1928-1929) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Basmacı Hareketinin sıçraması | |||||||||
1928-1929 Afganistan İç Savaşı'nın animasyonlu bir haritası. Kırmızı = Sakkavistler, Mavi = Sakkavist karşıtları. Bu harita, Kuzey Afganistan'daki Basmacılara karşı yapılan eş zamanlı Sovyet müdahalesini göstermemektedir. | |||||||||
| |||||||||
Taraflar | |||||||||
Şinvari kabilesi Sakkavistler (Kasım 1928 - 17 Ocak 1929) Afganistan Emirliği (1929) |
Emanullah Han İnayetullah Han (14-17 Ocak 1929) Ali Ahmed Han (17 Ocak - 9 Şubat 1929) Çeşitli Sakkavist karşıtı kabileler
Muhammed Nadir Hān (Mart - Ekim 1929) Sovyetler Birliği[1] (Bakınız Kızıl Ordu'nun Afganistan'a müdahalesi (1929)) | ||||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||||
Muhammed Alam Han[2] Habibullah Kalakani Hamidullah Kalakani İbrahim Bey[3] Feyzullah[3] |
Emanullah Han Ali Ahmed Han İnayetullah Han Ali Ahmad Khan (esir) Malik Kays (taraf değiştirdi) Kerim Han[4] Abdülkerim[4] (esir) Hazret Muhammed Han[5] Muhammed Nadir Han | ||||||||
Güçler | |||||||||
2000[6] (14 Nisan 1929, ülke geneli) |
80[7] (18 Eylül 1929, son Kabil Taarruzu) 1000[11] | ||||||||
Kayıplar | |||||||||
7500 ölü[12] | 7500 ölü[12] |
Savaş, Şinvari kabilesinin Celalabad'da isyan etmesi ve beşi Emanullah'ın kadınların statüsüne karışmasıyla ilgili on şikayetten oluşan bir manifesto çizmesiyle başladı. Bu isyan Ali Ahmed Han liderliğindeki bir güç tarafından bastırılmış olsa da, kuzeyde eş zamanlı bir Sakkavist ayaklanması, 14 Aralık 1928'de Kabil'e saldırmadan önce kuşatılmış Cebel es-Sirac şehrini ele geçirmeyi başardı. Kabil'e yapılan ilk Sakkavist saldırısı püskürtülmesine rağmen, ikinci Sakkavist saldırısı 17 Ocak 1929'da Kabil'i ele geçirmeyi başardı. O zamanlar hükûmet, kadın haklarının genişletilmesi ve daha önce başarısız Alizay isyanına ve Host isyanına yol açan bir askeri taslağın kabul edilmesi gibi sosyal reformlara odaklanmıştı. Kalakani rakiplerini kafir ilan etti.[13] Kuvvetleri tecavüz[14] ve yağma[15] gibi eylemlere girişti.
Kabil'i ele geçirdikten sonra, Sakkavistler 9 Şubat'ta Celalabad'da Ali Ahmed Han tarafından yönetilen rakip bir hükûmeti de mağlup ettiler. Mart ayı başlarında Şeyhabad Muharebesi'ndeki bir gerilemeye rağmen, Sakkavistler kısa bir kuşatmanın ardından Haziran ayında kontrollerini Kandehar'a kadar genişletmeyi başardılar. Ancak, Mart ayında Emanullah ile birlikte bölgeye giren - 23 Mayıs'ta ülkeyi terk etti - Lovgar Vadisi'ndeki Nadir Han'ı yenemediler. Aylarca süren bir çıkmazdan sonra, Nadir Han sonunda Sakkavistleri Ekim 1929'da Kabil'e ve ardından Arg'a çekilmeye zorlamayı başardı. 13 Ekim 1929'da Arg'ın ele geçirilmesi ile birlikte her ne kadar Sakkavist faaliyeti 1931'e kadar devam etmesine rağmen, iç savaşın sonu geldi. İç savaş, Basmacı Hareketi'yle savaşmak için Kuzey Afganistan'da gerçekleştirilen bir Sovyet operasyonuyla eş zamanlı olarak yapıldı.
Kabil'in Sakkavist karşıtı kuvvetler tarafından ele geçirilmesi sırasında, Nadir'in kuvvetleri onun emirlerine uymayarak şehri yağmaladı. İç savaştan sonra Nadir, Afgan tahtının kontrolünü Emanullah'a geri bırakmadı ve bu durum Şinvari İsyanı, Kuhistan İsyanı, Gilzay İsyanı ve Mezrak'ın İsyanı dahil olmak üzere çeşitli isyanlara yol açtı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Emanullah, Mihver Devletlerinin yardımıyla tahtını geri kazanmaya çalışsa da planı başarısızlıkla sonuçlanacaktı.