Loading AI tools
Askerî darbe Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
2021 Myanmar darbesi veya 1 Şubat Myanmar Askerî darbesi, Myanmar ordusunun 1 Şubat 2021 tarihinde iktidardaki lidere ve kabinesine karşı gerçekleştirdiği askerî darbe. Ülkede 10 yıllık demokrasi, bu darbeyle birlikte bozulmuştur.
| 2021 Myanmar darbesi | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Myanmar'daki iç çatışma ve siyasi krizin bir parçası | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Myanmar Eyalet Müşaviri Aung San Suu Kyi (solda) ve Kıdemli General Min Aung Hlaing (sağda) | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Ordu, parlementoda önemli bakanlıkların sandalyelerin %25'ini oluşturmasına rağmen tepki göstererek darbe gerçekleştirdi.[3] Cunta, ülke yönetimini ise 1 yıl süreyle yöneteceğini açıkladı. 2 Şubat 2021'de Myanmar Genelkurmay Başkanı Min Aung Hlaing başkanlığında, 8 üst düzey askerden ve 3 sivilden oluşan ve yürütme yetkisine sahip olan Devlet İdare Konseyi kuruldu.[4]
Burma olarak da bilinen Myanmar, 1948'de İngiltere'den bağımsızlığını ilan ettiğinden beri siyasi istikrarsızlıkla uğraşmaktadır. 1958 ile 1960 arasında, ordu, ülkenin demokratik olarak seçilmiş Başbakanı U Nu'nun emriyle siyasi çatışmayı çözmek için geçici bir koruyucu hükûmet kurdu.[5] Ordu, 1960 Burma genel seçimlerini yaptıktan sonra gönüllü olarak sivil hükûmeti restore etti.[6] İki yıldan kısa bir süre sonra, Ne Win liderliğindeki 1962 darbesinde ordu iktidarı ele geçirdi ve 26 yıl boyunca ülkeyi yönetti.
1988'de ülkede ülke çapında protestolar patlak verdi. 8888 İsyanı olarak adlandırılan sivil huzursuzluk, kötü ekonomik yönetimle alevlendi ve Ne Win'in istifa etmesine yol açtı.[7] Eylül 1988'de ordunun üst düzey liderleri, Devlet Hukuku ve Düzeni Restorasyon Konseyini (SLORC) kurdu ve bu kurul daha sonra iktidarı ele geçirdi.[7]
Ülkenin modern kurucusu Aung San'ın kızı Aung San Suu Kyi, bu dönemde kayda değer bir demokrasi yanlısı aktivist oldu. 1990'da, ordunun halk desteğinden yararlandığı varsayımı altında, ordu serbest seçimlere izin verdi. Nihayetinde seçimler, Aung San Suu Kyi'nin partisi olan Ulusal Demokrasi Ligi (Birliği) için ezici bir zaferle sonuçlandı. Ancak, ordu iktidarı bırakmayı reddetti ve onu ev hapsine aldı.[8]
Ordu, Myanmar'ın 2008 Anayasası'nın hazırlandığı demokrasiye giden yol haritasının ardından, 2011'e kadar 22 yıl daha iktidarda kaldı. 2011 ile 2015 arasında, geçici bir demokratik geçiş başladı ve 2015'te yapılan seçimler, Aung San Suu Kyi'nin partisi Ulusal Demokrasi Ligi (NLD) için bir zaferle sonuçlandı. Bununla birlikte, ordu, tüm parlamento üyelerinin 1⁄4'ünü atama hakkı da dahil olmak üzere, önemli bir gücü elinde tuttu.[9]
2021 darbesi, NLD'nin parlamentodaki 476 sandalyeden 396'sını kazandığı 8 Kasım 2020 genel seçimlerinin ardından gerçekleşti, bu 2015 seçimlerinden daha büyük bir zafer idi. Ordunun vekil partisi Birlik Dayanışma ve Kalkınma Partisi sadece 33 sandalye kazandı.[10]
Ordu, oylamanın hileli olduğunu iddia ederek sonuçlara itiraz etti. Darbe girişimi birkaç gün söylentiler halinde dolaşmış ve Birleşik Krallık, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya gibi Batılı ülkelerden endişe verici açıklamalar gelmiştir.[11]
Darbe 1 Şubat 2021 sabahı, Myanmar'ın iktidar partisi olan Ulusal Demokrasi Birliği'nin (NLD) demokratik olarak seçilmiş üyelerinin, iktidarı bir stratokrasiye veren Tatmadaw (Myanmar'ın ordusu) tarafından görevden alınmasıyla başladı. Tatmadaw bir yıl boyunca olağanüstü hal ilan etti ve yetkisinin Savunma Hizmetleri Başkomutanı Min Aung Hlaing'e verildiğini ilan etti. Kasım 2020 genel seçim sonuçlarının geçersiz olduğunu'da ilan eden ordu Myanmar halkının çoğu seçim sonuçlarından memnun olmasına rağmen olağanüstü halin sonunda yeni bir seçim yapma niyetini belirtti.[12][13] Darbe, Myanmar Parlamentosu'nun 2020 seçimlerinde seçilen üyelerde küfür etmesi ve bu darbenin gerçekleşmesini engellemesinden bir gün önce meydana geldi. Başkan Win Myint ve Eyalet Danışmanı Aung San Suu Kyi, bakanlar, yardımcıları ve milletvekilleri ile birlikte gözaltına alındı.
Darbe günü NLD sözcüsü, Myo Nyunt, Aung San Suu Kyi, Win Myint, Han Tha Myint ve diğer parti liderlerinin sabahın erken saatlerinde düzenlenen bir baskında "kaçırıldığını" söyledi. Nyunt, kısa süre içinde gözaltına alınmasını beklediğini de sözlerine ekledi.[14] Ardından çok sayıda iletişim kanalı çalışmayı durdurdu. Başkent Naypyidaw'a giden telefon hatları kesildi, devlet tarafından işletilen MRTV "teknik sorunlar" nedeniyle yayın yapamadığını söyledi ve sabah 3 civarında yaygın İnternet kesintileri bildirildi.[15] Ordu, daha önce Chin ve Rakhine Eyaletlerindeki savaş bölgelerinde kullanılan "öldürme anahtarı" taktiklerini yansıtarak ülke genelinde hücresel hizmetleri kesintiye uğrattı.[16] Myanmar Bankacılık Derneği bünyesindeki tüm üye bankalar finansal hizmetlerini askıya aldı.[17]
Yaklaşık 400 seçilmiş milletvekili, Naypyidaw'daki bir hükûmet konut kompleksinde hapsedilerek ev hapsine alındı.[18] Darbenin ardından NLD, milletvekillerinin 6 Şubat'a kadar komplekste kalmasını sağladı.[19] Sosyal medya kullanıcıları, grup Anayasa'nın yeterli sayı şartlarını karşıladığı için milletvekillerini bir hükûmet konukevinde parlamento oturumu düzenlemeye çağırmaya başladı. Buna cevaben ordu, milletvekillerine konukevi binasını terk etmeleri için 24 saat veren başka bir emir yayınladı. 4 Şubat'ta 70 NLD milletvekili, darbeye açık bir şekilde karşı bir yemin etti.[20]
2 Şubat 2021'de Min Aung Hlaing, yürütme yönetim organı olarak 11 üyeli Devlet İdare Konseyi'ni kurdu.[21][22] 3 Şubat 2021'de Myanmar polisi, Aung San Suu Kyi'ye başkentteki evine baskın düzenledikten sonra güvenlik detayları tarafından kullanılan lisanssız iletişim cihazlarını ithal ettiği iddiasıyla İhracat ve İthalat Yasasını ihlal etmekle suçlandı.[23][24][25] İhracat ve İthalat Yasası, potansiyel olarak 3 yıl hapis cezası veya para cezası içermekte ve daha önce 2017'de gazetecileri Birlik Meclisinin üzerinde drone uçurdukları için yargılamak için kullanılıyordu.[26] Bu arada Win Myint, özellikle Eylül 2020'de oradan geçen bir NLD konvoyuna el sallamak, COVID-19 salgını sırasında seçim kampanyalarına karşı kuralları ihlal etmekle ve Doğal Afet Yönetimi Yasasını ihlal etmekle suçlandı.[23] 6 Şubat 2021 tarihinde ise Avustralya sivil hükûmetin ekonomi danışmanı Sean Turnell tutuklandı.[27]
8 Şubat 2021 ve 9 Şubat 2021'de, askeri hükûmet Yangon'da ve diğer büyük şehirlerde akşam 8:00'den 4:00'e kadar sokağa çıkma yasağı getirme ve kamusal alanlarda 5 veya daha fazla kişinin toplanmasını kısıtlama emri verdi.[28] 9 Şubat 2021'de NLD'nin Yangon'daki karargahı Myanmar polisi tarafından basıldı.[29] Myanmar askeri rejimi, tartışmalı Siber Güvenlik Yasası taslağını internet hizmet sağlayıcılarına dağıtarak 15 Şubat 2021'e kadar yorum yapmalarını istedi. Yasa, vatandaşları dijital gözetim altına alarak ve özgürlüğü ciddi şekilde kısıtlayarak insan haklarını ihlal ettiği için BT toplulukları tarafından geniş çapta eleştirildi.[30] Çin'in güvenlik duvarının inşasına katılımıyla ilgili haberler, protestocuları Çin Büyükelçiliği dışında gösteri yapmaya sevk eden Myanmar sosyal medya kullanıcıları arasında geniş çapta dolaşıma girdi. Çin, haberi söylenti olarak yalanladı.[31]
10 Şubat 2021'de, Kayah Eyaletindeki memurlar, amirlerinin işe dönme emrini reddettiklerinde orada bulunan polis memurlarının da dahil olduğu darbeyi protesto etti.[32]
12 Şubat 2021'de gece yarısı Myanmar ordusu ve polisi, hükûmet bakanlarını, seçim yetkililerini, NLD'nin kıdemli üyelerini, aktivistleri ve eski bir generali tutukladı.[33]
13 Şubat 2021'de, internetteki viral bir gönderi, ordunun yönettiği Enformasyon Bakanlığı'nın (MOI) ordunun özgürlüğü kısıtlamaya yönelik ilk girişiminde medyada "cunta" ve "rejim" kelimelerini kullanmaması için basına baskı yaptığını gösterdi.[34] Askeri rejim, Min Ko Naing de dahil olmak üzere yedi tanınmış aktivist ve etkileyiciye, ulusun barış sürecini bozacak şekilde sosyal medyada yazı ve konuşma yaymak için şöhretlerini kullandıkları için tutuklama emri çıkardı.
15 Şubat 2021'de ordu, ülkedeki gösterileri susturmak amacıyla şehirler boyunca zırhlı araçlar konuşlandırdı. Myanmar'ın farklı şehirlerindeki binlerce protestocu, Aung San Suu Kyi'nin serbest bırakılması için çağrı yaptı.[35] 16 Şubat'ta protestolar devam ederken, Aung San Suu Kyi'ye ülkenin Ulusal Afet Yasasını ihlal ettiği iddiasıyla yeni bir suçlama verildi.[36]
17 Şubat 2021'de ordu, memurları sivil itaatsizlik hareketine katılmaya çağırdığı için altı ünlü hakkında tutuklama emri çıkardı.[37]
26 Şubat 2021'de Myanmar'ın BM Büyükelçisi Kyaw Moe Tun, Tatmadaw tarafından yapılan darbeyi kınadı, ertesi gün görevinden alındı.[38] Aynı gün, Yuki Kitazumi adlı bir Japon serbest gazeteci, Sanchaung ilçe polis karakolunda Myanmar memurları tarafından gözaltına alındı, ancak Kitazumi'nin kendisini açıkça bir muhabir olarak tanımladığını açıklamasından saatler sonra serbest bırakıldı.[39]
8 Mart 2021'de devlet kontrolündeki MRTV, Enformasyon Bakanlığı'nın beş yerel medya kuruluşunun lisanslarını iptal ettiğini duyurdu: Mizzima, Myanmar Now, DVB, 7 Day News ve Khit Thit Media. Duyuru, satış noktalarının her türlü medyada ve her türlü teknolojiyi kullanarak yayın yapmasının ve yayın yapmasının yasaklandığını belirtti. 9 Mart 2021'de, Birmanya'nın Birleşik Krallık büyükelçisi Kyaw Swar Min, Tatmadaw'ı darbeden dolayı kınadıktan sonra geri çağırdı.[40]
Türkiye Dışişleri Bakanlığı darbeyle alakalı yaptığı açıklamada, "Myanmar Silahlı Kuvvetlerinin bugün yönetime el koymasını derin endişeyle karşılıyor ve şiddetle kınıyoruz. Türkiye her türlü darbeye ve askeri müdahaleye karşıdır. Gözaltına alındığı bildirilen tüm seçilmiş liderlerin, siyasi şahsiyetlerin ve sivillerin derhal serbest bırakılmalarını bekliyoruz." dedi.
ABD Beyaz saray sözcüsü Jen psaki darbeyle ilgili yaptığı açıklamada, "ABD, Myanmar ordusunun, Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii ile diğer sivil yetkilileri gözaltına alması dahil ülkedeki demokratik geçiş sürecinin altını oymak üzere attığı adımlardan endişe duyuyor." dedi.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres darbeyi ve gözaltıları kınadığını belirtti.
İngiltere Başbakanı Boris Jahnson "halkın oylarına saygı duyulması ve sivil liderlerin serbest bırakılması" çağrısında bulundu.
Japonya Kabine Baş Sekreteri Kato Katsunobu "Myanmar için demokrasi çağrısında bulundu."
Endonezya "mevcut durumlara karşı ülkedeki tarafları diyalog kurmaya" çağırdı.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
