Sierra Madre (Pilipinas)

Ang Sierra Madre ay ang pinakamahabang bulubundukin sa Pilipinas. Bumabagtas mula sa lalawigan ng Cagayan sa hilaga at Quezon sa timog, binubuo ng mga bundok ang silangang pundasyon ng Isla ng Luzon, ang pinakamalaking pulo ng kapuluan. Kahangga nito ang Karagatang Pasipiko sa silangan. Ang baybaying Pasipiko ng Luzon sa may Sierra Madre ay di-gaanong maunlad dahil binubuo ng mga matayog at tuloy-tuloy na kabundukan ng baybayin na makapal at mahirap puntahan, na nakalantad sa buong puwersa ng hilaga-silangang balaklaot at mga alon ng Karagatang Pasipiko.^[1] Napakalayo ang mga iilang komunidad sa silangan ng bulubundukin at sa may babayin na mapupuntahan lang sila sa pamamagitan ng eroplano o barko.

Sierra Madre (Pilipinas)
Tanawin sa timog ng hilagang Sierra Madre mula sa taluktok ng Bundok Cagua sa Cagayan
Pinakamataas na punto
Tuktok	Bundok Guiwan
Kataasan	1,915 m (6,283 tal)
Mga dimensyon
Haba	680 km (420 mi) Hilaga hanggang timog
Heograpiya
Location of the center of the range in the Philippines
Bansa	Pilipinas
Lalawigan	Aurora Bulacan Cagayan Isabela Laguna Nueva Ecija Nueva Vizcaya Quezon Quirino Rizal
Rehiyon	Lambak ng Cagayan CALABARZON Gitnang Luzon Kalakhang Maynila
Mga koordinado ng bulubundukin	16°3′N 121°35′E(Tinatayang gitna ng bulubundukin)
Nakahangganan sa	Karagatang Pasipiko

Ang pinakamalaking protektadong lugar ng bansa, ang Likas na Liwasan ng Hilagang Sierra Madre, ay matatagpuan sa hilagang bahagi ng bulubundukin sa lalawigan ng Isabela. Ang liwasan ay nasa pansamantalang talaan ng UNESCO upang itatak sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana. Hinihimok ng mga makakalikasan, iskolar, at dalub-agham ang gobyerno na isama pa ang mga ibang liwasan na bahagi ng bulubunduking Sierra Madre para sa pook ng UNESCO na sumasaklaw ng buong bulbunduking Sierra Madre mula sa lalawigan ng Cagayan hanggang sa Quezon.^[2]

Heograpiya

Ang Sierra Madre ay ang pinakamahabang bulubundukin sa Pilipinas. Sa hilaga, nagsisimula ang saklaw sa lalawigan ng Cagayan at nagtatapos sa timog sa lalawigan ng Quezon. Sa lalawigan ng Nueva Vizcaya, nakakabit ang mga bundok ng Caraballo sa saklaw ng Sierra Madre Mountain kasama ang Kabundukan ng Cordillera.

Ang bulubundukin ay nagsisilbing pangharang sa bagyo sa pamamagitan ng pagbawas ng mga epekto ng mga bagyong mula sa Karagatang Pasipiko bago marating ang gitnang kalupaan.^[3]

Mga malalayong pamayanan

Ang ilang mga pamayanan sa baybayin sa silangan ng mga bundok ng Sierra Madre, lalo na mula sa Palanan, Isabela na patungo sa hilaga hanggang sa pinakamalawak na dulo ng kalupaan ng Cagayan, ay napakalayo at nakahiwalay na walang mga kalsada na nagkokonekta sa mga bayan sa kanluran ng bulubundukin. Ang mga bayan tulad ng Palanan, Divilacan at Maconacon, Isabela ay maaabot lamang ng eroplano mula sa Cauayan o pagsakay sa bangka mula sa lalawigan ng Aurora, timog ng Isabela o mula sa Santa Ana, Cagayan, hilaga ng lalawigan. Ang kalsadang Ilagan City - Divilacan na babagtas sa bundok ng Sierra Madre malapit nang makumpleto.^[4]

Pinakamataas na punto

Ang pinakamataas na punto ng bulubundukin ay hindi maliwanag, at maraming mga taluktok ay puwedeng sabihing pinakamataas. Ang Bundok Anacuao sa lalawigan ng Aurora ay may taas na 6,069 talampakan (1,850 m), habang ang Bundok Cetaceo sa Cagayan ay halos magkatulad ang taas. Gayunpaman, nasukat ng isang ekspedisyon noong Setyembre at Oktubre 2012 ang Bundok Guiwan (Nueva Vizcaya) na may taas na 6,283 talampakan (1,915 m) sa rurok.

Mga pambansang parke

• Pambansang Bantayog at Parke ng Aurora
• Pambansang Parkeng Biak-na-Bato
• Pambansang Parke ng mga Bukal ng Fuyot

Ibang mga protektadong lugar

• Protektadong Tanawin ng Ilog Amro
• Angat Watershed Forest Reserve
• Protektadong Tanawin ng Casecnan
• Protektadong Tanawin ng Ilog Dinadiawan
• Reserbasyon ng Tubigang La Mesa
• Protektadong Tanawin ng Magapit
• Northern Sierra Madre Natural ParkParkeng Likas ng Hilagang Sierra Madre
• Pantabangan–Carranglan Watershed Forest Reserve
• Protektadong Tanawing-lupa at Tanawing-dagat ng Peñablanca
• Protektadong Tanawin ng Quezon
• Protektadong Tanawin ng Quirino
• Protektadong Tanawin ng Simbahan-Talagas
• Protektadong Tanawin ng Talaytay
• Upper Marikina River Basin Protected Landscape

Mga aktibong bulkan

• Bulkang Cagua isang aktibong bulkan sa lalawigan ng Cagayan na huling sumabog noong 1907

Mga katutubong specie

Sa kagubatan noong Abril 2010, ang mga endemikong Northern Sierra Madre Forest monitor lizard, o Varanus bitatawa (karaniwang pangalan: Butikaw) ay nailarawan sa agham, ngunit matagal nang kilala at ginagamit ng mga katutubong Aeta at Ilongot ito bilang isang mapagkukunan ng pagkain.

Mga aktibidad ng tao

Ang teritoryo ng bundok ng kagubatan ng Sierra Madre ay nababanta ng mga aktibidad ng tao. Ang mga naninirahan sa ibabang bahagi ng mga libis sa pangkalahatan ay sinusuportahan ng trabaho sa pagputol ng puno at paggawa ng uling. Ang ilang mga bahagi ng takip ng kagubatan ay naging mga pangalawang kagubatan.

Tingnan din

• Heograpiya ng Pilipinas
• Mga ecoregion sa Pilipinas

Mga sanggunian

1. U.S. Coast and Geodetic Survey (1919). "United States Coast Pilot Philippine Islands Part 1", pg. 44. Government Printing Office, Washington.
2. Coursey, Oscar William (1903). History and Geography of the Philippine Islands. Educator School Supply Company.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. Bordadora, Norman (12 Nobyembre 2006). "Sierra Madre blocks 'Queenie' punch". Philippine Daily Inquirer . Inarkibo mula sa ang orihinal noong 25 Disyembre 2014. Nakuha noong 25 Disyembre 2014.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
4. Christian (2011-06-13). "Palanan and Maconacon". Off the Beaten Track in the Philippines. Retrieved on 2014-09-28.

Ang lathalaing ito na tungkol sa Heolohiya at Pilipinas ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.