Lungsod ng Kotabato (Maguindanaon: Ingud nu Kutawatu; Iranun: Inged isang Kotawato; Wikang Ingles: Cotabato City) ay isang lungsod sa Pilipinas. Ayon sa 2015 census, ito ay may populasyon ng 299,438.
 | Kailangang isapanahon ang artikulong ito. |
Lungsod ng Kotabato Kutawatu | |||
|---|---|---|---|
| City of Cotabato | |||
      | |||
| |||
| Palayaw: "City of Cultural Charms"[1] | |||
| Bansag: Sigay ka Cotabato! (Shine Cotabato!) | |||
 Mapa ng Bangsamoro na nagpapakita ng Lungsod ng Kotabato | |||
 | |||
.svg)  Lungsod ng Kotabato Lokasyon sa Pilipinas | |||
| Mga koordinado: 7°13′N 124°15′E | |||
| Bansa |  Philippines | ||
| Rehiyon |  Bangsamoro (BARMM) | ||
| Lalawigan | Maguindanao (Heograpiya lamang) | ||
| Pagkakatatag | 20 Hunyo 1959 | ||
| Mga Barangay | 37 (mga barangay) | ||
| Pamahalaan | |||
| • Punong-bayan | Frances Cynthia J. Guiani-Sayadi | ||
| • Pangalawang Punong Bayan | Graham Nazer G. Dumama | ||
| • Kinatawan | Datu Roonie Q. Sinsuat Sr. | ||
| • Bilang ng botante | 120,221 (2022) | ||
| Lawak | |||
| • Kabuuan | 176.00 km2 (67.95 milya kuwadrado) | ||
| Populasyon (senso ng 2020) | |||
| • Kabuuan | 325,079 | ||
| • Kapal | 1,800/km2 (4,800/milya kuwadrado) | ||
| • Bilang ng kabahayan | 63,452 | ||
| Demonym | Cotabateño (masculine) Cotabateña (feminine) | ||
| Sona ng oras | UTC+8 (PST) | ||
| ZIP code | 9600 | ||
| PSGC | |||
| Kodigong pantawag | +63 (0)64 | ||
| Uri ng klima | Tropikal na klima | ||
| Mga Wika | wikang Maguindanao wikang Tagalog | ||
| Websayt | cotabatocity.ph | ||
Kahit na ang Lungsod ng Cotabato ay ang pagrehiyon na sentro ng Awtonomong Rehiyon sa Muslim Mindanao (ARMM), ang lungsod ay administratively bahagi ng Soccsksargen region, na kung saan ay binubuo ng mga lalawigan ng South Cotabato, North Cotabato, Sultan Kudaratat Sarangani, pati na rin ang mataas na urbanisadong lungsod ng General Santos. Ang lungsod ng Cotabato ay isang malayang lungsod, hindi napapailalim sa mga regulasyon mula sa Pamahalaan ng Probinsiya ng Maguindanao kung saan ito ay heograpiya matatagpuan. Para sa mga heograpikal at mga pambatasan mga layunin, ito ay naka-grupo sa lalawigan ng Maguindanao ngunit pa rin ay hindi nabibilang sa ARMM.[4]
Noong 25 Enero 2019, rapikahan ang Bangasamoro Organic Law (BOL). Ang Lungsod ng Cotabato ay naging bahagi ng (BARMM) o Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao mula sa Rehiyon ng SOCCSKSARGEN dahil sa Plebesito. Karamihan ritong naninirahan ay mga muslim at mga kristyano na namumuhay sa lungsod.
Kasaysayan
Bago ang pagdating ng mga Hindus at Muslim, ang lungsod ay isang malawak na lumubog at magubat kung saan maraming mga ethno-linguistikong mga grupo ang nanirahan. Kalaunan, ang mga Hindung mangangalakal ay dumating at ang mga tao ng lugar na niyakap ang pagsasanay ng Hinduismo. Ang hanay ng mga moral na pamantayan at kultura ng kasalukuyan-araw na mga tao ng Maguindanao ay impluwensya ng mga Hindu.[5][6]
Sultanato ng Maguindanao
Noong 1515, matapos ang isang matagumpay na Islamikong kolonisasyon sa Sulu, ang mga mangangalakal na Muslim ay nagpunta sa Maguindanao at naging hudyat sa pagyakap ng mga katutubo sa Islam. Sa parehong panahon, ang Sultanato ng Maguindanao ay pormal na itinatag, at ang Kota Wato ay ang naging kabisera nito hanggang sa ang kabuuang pagbagsak sa 1888.
Matapos ang paglisan sa Jan. 1899,si Datu Piang ang namuno sa mga Moro sa isang digmaan laban sa mgan natitirang mga Kristiyano na komunidad.[7]:529–530 Ang mga Amerikano ay dumating sa Mindanao noong 1900 matapos ang Spanish–American War noong 1898. Ang bayan ng Kotabato ay naging bahagi ng Moro Province at ng Kagawaran ng Mindanao at Sulu mula 1903 hanggang 1920. Ang bayan ng Kotabato ang naging kabisera at si Datu Piang ang naging unang gobernador.
Katayuan Ng Pagiging Lungsod
Ang lungsod ay orihinal na sakop at kabisera ng Lalawigan ng Cotabato mula 1920 hanggang 1967, isang taon matapos ang paghihiwalay ng South Cotabato. Ang lungsod ay ang administratibong sentro ng ARMM mula noong pagkatatag ng Maguindanao noong 1973. Gayunpaman, ang lungsod ay administratibong hiniwalay mula sa Maguindanao at sumanib sa Soccsksargen sa 1990s. Ang lungsod ay heograpiyang sakop ng probinsya Maguindanao.
Heograpiya
Ang Kotabato ay humigit-kumulang 698.9 nauukol sa dagat milya (1,294.4 na kilometro) mula sa Manila, ang kabisera ng bansa, at napapaligiran ng munisipyo ng Sultan Kudarat sa hilaga—sa Rio Grande de Mindanao na naghihiwalay sa dalawang—Kabuntalan sa silangan, at Datu Odin Sinsuat sa timog. Ang lungsod ay nakaharap sa Illana Bay, sa kanlurang bahagi ng Moro Gulf.
Ang lungsod ng Kotabato ay may isang kabuuang area lupain ng 176.0 parisukat kilometro, na matatagpuan sa bibig ng Rio Grande de Mindanao at Pulangi River.[8]
Mga barangay
Ang Lungsod ng Cotabato ay nahahati sa 37 na mga barangay.[9][10]
|
|
|
Klima
Sa ilalim ng Köppen klima system, Ang lungsod ng Cotabato ay isang tropikal na rainforest klima (Af), bumabagsak na maikli lamang ng isang tropikal na tag-ulan klima (Am).
| Datos ng klima para sa Cotabato City (1981–2010, ekstrima 1986–2012) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Buwan | Ene | Peb | Mar | Abr | May | Hun | Hul | Ago | Set | Okt | Nob | Dis | Taon |
| Sukdulang taas °S (°P) | 36.1 (97) |
36.5 (97.7) |
37.7 (99.9) |
37.0 (98.6) |
36.0 (96.8) |
35.5 (95.9) |
35.4 (95.7) |
35.3 (95.5) |
35.4 (95.7) |
34.8 (94.6) |
35.2 (95.4) |
35.5 (95.9) |
37.7 (99.9) |
| Katamtamang taas °S (°P) | 32.7 (90.9) |
32.8 (91) |
33.4 (92.1) |
33.7 (92.7) |
33.1 (91.6) |
32.3 (90.1) |
31.9 (89.4) |
32.1 (89.8) |
32.3 (90.1) |
32.2 (90) |
32.6 (90.7) |
32.5 (90.5) |
32.6 (90.7) |
| Arawang tamtaman °S (°P) | 27.8 (82) |
27.9 (82.2) |
28.3 (82.9) |
28.6 (83.5) |
28.1 (82.6) |
27.6 (81.7) |
27.3 (81.1) |
27.5 (81.5) |
27.6 (81.7) |
27.5 (81.5) |
27.8 (82) |
27.6 (81.7) |
27.8 (82) |
| Katamtamang baba °S (°P) | 22.9 (73.2) |
23.1 (73.6) |
23.3 (73.9) |
23.5 (74.3) |
23.2 (73.8) |
22.8 (73) |
22.7 (72.9) |
22.9 (73.2) |
22.9 (73.2) |
22.9 (73.2) |
22.9 (73.2) |
22.8 (73) |
23.0 (73.4) |
| Sukdulang baba °S (°P) | 20.0 (68) |
21.0 (69.8) |
21.0 (69.8) |
21.0 (69.8) |
21.0 (69.8) |
20.5 (68.9) |
20.6 (69.1) |
20.5 (68.9) |
20.8 (69.4) |
20.8 (69.4) |
20.7 (69.3) |
20.0 (68) |
20.0 (68) |
| Katamtamang pag-ulan mm (pulgada) | 88.4 (3.48) |
83.9 (3.303) |
119.9 (4.72) |
146.7 (5.776) |
268.5 (10.571) |
312.3 (12.295) |
325.4 (12.811) |
244.8 (9.638) |
256.6 (10.102) |
285.5 (11.24) |
216.3 (8.516) |
139.6 (5.496) |
2,487.8 (97.945) |
| Araw ng katamtamang pag-ulan (≥ 0.1 mm) | 9 | 9 | 11 | 11 | 17 | 20 | 19 | 16 | 16 | 17 | 14 | 12 | 171 |
| Katamtamang kahalumigmigang relatibo (%) | 75 | 74 | 74 | 73 | 74 | 76 | 76 | 76 | 76 | 76 | 75 | 75 | 75 |
| Sanggunian: PAGASA[11][12] | |||||||||||||
Demograpiko
Ang karamihan ng ang mga naninirahan sa Lungsod ng Cotabato ay Maguindanaoan, na binubuo ng tungkol sa 50% ng populasyon ng lungsod. May malaki-laking etniko na populasyon ng mga nagsasalita ng cebuano (14%), Tagalog (9.7%), Iranun (7%), Hiligaynons (5.6%), Binisaya (2.7%) at Intsik (2%) . Ang natitirang bahagi ng populasyon ay kabilang sa iba pang mga ethnicities (hal. Tausug, Tiruray, Ilocano, Maranao at Indian).[13]
| Taon | Pop. | ±% p.a. |
|---|---|---|
| 1903 | 1,103 | — |
| 1918 | 5,870 | +11.79% |
| 1939 | 10,166 | +2.65% |
| 1948 | 20,407 | +8.05% |
| 1960 | 37,499 | +5.20% |
| 1970 | 61,184 | +5.01% |
| 1975 | 67,097 | +1.87% |
| 1980 | 83,871 | +4.56% |
| 1990 | 127,065 | +4.24% |
| 1995 | 146,779 | +2.74% |
| 2000 | 163,849 | +2.39% |
| 2007 | 259,153 | +6.53% |
| 2010 | 271,786 | +1.75% |
| 2015 | 299,438 | +1.86% |
| 2020 | 325,079 | +1.63% |
| Sanggunian: PSA[14][15][16][17] | ||
Wika
Ang pangunahing wika ay Maguindanao at Tagalog. Ang Cebuano at Chavacano, na sinasalita ng parehong mga Kristiyano at mga Muslim, pati na rin ang mga Iranun, Maranao, tagalog, at mga arabe, ay narinig din sa lungsod. Ang salita ng Chavacano katutubong sa Lungsod ng Kotabato ay tinutukoy bilang Cotabateño.[18]
Relihiyon
Sa ulat ng Philippine Statistics Authority (PSA) noong 2015, 76.15% ng mga tao sa Lungsod ng Cotabato ay nananampalataya sa Islam. [19]
Ekonomiya
Commerce
Ang Lungsod ng Kotabato ay isa sa may pinakamataas na deposito sa bangko sa Mindanao sa kabuuan ng Php18,736,523,000.00 noong hunyo 30, 2017 na may humigit kumulang 150,406 bank account.[20] Ang lungsod ay may 20 mga bangko (sa mga Pribado at Pamahalaan). Ang sangay ng Bangko Sentral ng Pilipinas sa gitnang Mindanao ay nasa lungsod.
Ang lungsod ay may mga lokal at pambansang-based na mga sentro ng pamimili. Lokal na-based na mga sentro ng shopping tulad ng Superama, Sugni, sa Mall of Alnor, at South Seas Mall sa kumpetisyon sa pambansang-based na mga sentro ng shopping tulad ng CityMall, Puregold, Robinsons Supermarket at Department Store, Centro Department Store, at SM Savemore. Cotabato City ay isa ng ang pinakamabilis na lumalagong ekonomiya sa Soccsksargen region.[21]
KCC Mall ay nakumpirma na ang kanilang mga interes upang bumuo sa loob ng isang mall sa Downtown. Konstruksiyon ay magsisimula matapos ang clearing operations ay tapos na.[22] NCCC Mall, Davao-based mall corporation na rin ang nakumpirma na ang kanilang mga interes upang bumuo ng kanilang mga mall sa loob ng lungsod.[23]
Industriya
Cotabato City ay isang higit pa o mas mababa 1,700 ektarya ng palaisdaan na kung saan ay isang taunang produksyon ng 85,000 kg ng putik alimasag, hipon at bangus.[24][25][26]
Pagpuntirya upang maging halal hub ng Pilipinas, ang Lungsod na Pamahalaan at Malaysian Negosyante na binuo ng isang Class AA halal pagpatay ng mga bahay sa Baranggay Kalangan II sa mga pangunahing lungsod sa paghahatid sa buong Central Mindanao.[27] Ang lungsod din ay may iba 't ibang mga restaurant sa parehong mga lokal na (Lesorelle, Kai' s lounge, Maanghang Pizza, Asukal Pappi, Chefmel, Cheraf, Maguindanaon Restaurant, Reese Restaurant, Las Hermanas, Aling Precy, Elcomedor, Tati, Mang gorio, Pritong Manok, Manong, Moro Cafe at Rebecca Buffet Restaurant) at mga sikat na restaurant tulad ng McDonald ' s, Jollibee, Chowking, Greenwich Pizza, Mang Inasal, Goldilocks, Red Ribbon, Chicken Deli, Mandarin Tsaa Hardin, Queen Bee, Hukad, Calda Pizza, Bo ' s Coffee, Infinitea, Cafetribu at Turks Shawarma.[28]
Ang lungsod ay may iba ' t-ibang pabrika para sa pagluluto ng langis, kape, mais almirol, na naproseso pagkain at kasangkapan sa bahay operating sa loob ng lungsod na kung saan ay tumutulong sa pagpapalakas ng ekonomiya nito. Higanteng pabrika mula sa kalapit na mga bayan ay itinatag ang kanilang mga tanggapan sa lungsod tulad ng Lamsan Inc.[29] at Maria Makiling Niyog Resources Corp.[30]
Transportasyon
- Air
Cotabato City ay mapupuntahan sa pamamagitan ng Cotabato Airport sa kalapit na mga Datu Odin Sinsuat, Maguindanao. Cebu Pacific at Philippine Airlines nagpapanatili ng pagkonekta ang mga lungsod sa Maynila, Cebu at Zamboanga.
- Lupa
Ang lungsod ay mapupuntahan sa pamamagitan ng lupa mula sa maraming bahagi ng Mindanao. Mga bus, jeepney at mga minivan link lungsod sa Midsayap, Bilaan, Lebak, Pagadian, Tacurong, Kidapawan, Marawi, Iligan, General Santos, Davao City at sa iba ' t-ibang mga puntos sa Maguindanao.
Multicab at tricycle ay ang karaniwang paraan ng transportasyon sa palibot ng lungsod, ang minimum na pamasahe ay P7. Doon ay nag-Taxi na naka-roaming sa paligid ng lungsod at ang Habal habal. Dalawang taxi operator ay kasalukuyang operating sa lungsod, lalo na sa Alnor Taxi at Wow Taxi. [31]
Bus operator:
- Mindanao Star araw-araw na mga ruta sa Kidapawan, Digos City at Davao City
- Namamaos Tours araw-araw na mga ruta sa Shariff Aguak, Tacurong, Koronadal at General Santos City
Mga ospital at mga medikal na pasilidad
- Cotabato Regional and Medical Center – Sinsuat Avenue.
- Notre Dame Hospital – Sinsuat Avenue
- Cotabato Medical Specialist Hospital – Quezon Avenue
- Nagkakaisa ang mga Doktor ng Ospital ng Lungsod ng Cotabato – Notre Dame Avenue
- Dr. P. Ocampo Hospital – De Mazenod Avenue
- Cotabato mga Doktor sa mga Klinika at mga Ospital – Sinsuat Avenue
- Cotabato Puericulture Center at General Hospital Foundation, Inc. – Jose Lim Sr. St.
Edukasyon
Doon ay (1) ang publiko at (15) mga pribadong institusyon ng edukasyon sa lungsod.
Mga unibersidad at mga kolehiyo:
- Notre Dame University
- Cotabato State University dating Cotabato City State Polytechnic College
- STI Cotabato
- St. Benedict College of Cotabato
- Notre Dame – RVM Kolehiyo ng Cotabato
- AMA Computer College
- Coland Mga Sistema Ng Teknolohiya
- Headstart Kolehiyo ng Cotabato
- A. R Pacheco Kolehiyo
- Notre Dame Hospital at Paaralan ng karalubhasaan sa pagpapaanak
- Doktor P. Ocampo Kolehiyo
- Dela Vida Kolehiyo
- Computer-Aided Disenyo at Teknolohiya ng Impormasyon Institute, Inc. (CAD.Ito)
- Tunog Cotabato - Cotabato City University
- Academia De Technologia sa Mindanao
- Mindanao Capitols Kolehiyo
Media
Sa mga istasyon ng radyo
FM Stations
- DXYC "Brigada News FM" 89.3 Mhz
- DXWD "Radyo Pilipinas" 90.9 Mhz
- DXOL "Happy FM" 92.7 Mhz
- DXFD "Star FM" 93.7 Mhz
- DXPS "MOR Para sa Buhay!" 95.1 Mhz
- DXTC "Radyo Natin" 95.9 Mhz
- DXJC "Bandera News FM" 99.0 Mhz
AM Istasyon
- DXCH "DZRH" 567 kHz
- DXBM "Bombo Radyo Cotabato" 657 kHz
- DXMY "RMN Cotabato" 729 kHz
- DXMS "Radyo Bida Cotabato" 882 kHz
- DXRO "Sonshine Radio Cotabato" 945 kHz
Libreng mga istasyon ng TV at mga lokal na programa
- RMN DXMY TeleRadyo 2
- ABS-CBN Central Mindanao (Channel 5)
- GMA Channel 12 Cotabato
- ABS-CBN Sports and Action Channel 23 Cotabato
- Sa GMA News TV Channel 27 Cotabato
- PTV Channel 8 Cotabato
News Paper
Cotabato City ay may dalawang mga pahayagan, na kung saan ay Mindanao Cross na pag-aari sa pamamagitan ng Notre Dame Broadcasting Corporation[32] at Luwaran, ang Moro Islamic Liberation Front sa mga opisyal na balita magazine.[33]
Kambal na bayan – mga kapatid na lungsod
Cotabato City ay magkatambal na may:
Lokal na
Davao City, Philippines- Panabo City, Pilipinas
- Lungsod Quezon, Pilipinas
- Tagum City, Pilipinas
- Naga City, Philippines
- Sultan Kudarat, Maguindanao, Pilipinas[34]
- Parang, Maguindanao, Pilipinas
International
Johor Bahru, Malaysia[35]
Sa Bandung, Indonesia[36]
Mga sanggunian
Panlabas na mga link
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
