From Wikipedia, the free encyclopedia
Bagyong Nona, (pandaigdigang pangalan bilang Bagyong Melor), ay isang malakas na bagyo na tumama sa Pilipinas noong Disyembre 2015. Ang ikalabing-apat na pinangalanang bagyo sa bansa at ang ikadalawampu't-pitong bagyo ng taunang panahon ng mga bagyo. Si Nona ay pumatay ng 51 tao at inabot ng ₱7.04 bilyon (US$148.3 milyon) ang naging pinsala nito.
| Matinding bagyo (JMA) | |
|---|---|
| Kategorya 4 (Saffir–Simpson) | |
 Bagyong Nona palapit sa Samar noong Disyembre 14 | |
| Nabuo | 9 Disyembre 2015 |
| Nalusaw | 17 Disyembre 2015 |
| Pinakamalakas na hangin | Sa loob ng 10 minuto: 175 km/h (110 mph) Sa loob ng 1 minuto: 230 km/h (145 mph) |
| Pinakamababang presyur | 935 hPa (mbar); 27.61 inHg |
| Namatay | 51 kumpirmado |
| Napinsala | $148.3 milyon (2015 USD) |
| Apektado | Isla ng Caroline, Pilipinas |
| Bahagi ng Panahon ng bagyo sa Pasipiko ng 2015 | |
Ang bagyo ay nag-umpisang mabuo noong Disyembre 7 bilang isang mahinang bagyo (o ''low pressure area'') sa lokasyong 120 km (75 mi) ng Chuuk. Kinalaunan, ito ay naging isang tropikal na depresyon noong Disyembre 9, at naging isang tropical storm sa timog ng isla ng Yap, at pinangalanan ito na Melor. Ang Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAG-ASA) ay unang nagpasya na pangalanan si Melor bilang "Nonoy", ngunit dahil sa pulitikal, nagbago ang kanilang pasya at sa halip ay pinangalan itong "Nona". Noong Disyembre 13, ang Tropical Storm na si Nona (Melor) ay naging isang malakas na bagyo, at unang lumapag sa Northern Samar. Ang bagyo ay lumapag din sa ilang lugar sa Sorsogon, Burias Island, Romblon, at Oriental Mindoro, bago huminang muli bilang isang tropical storm. Ito ay gumalaw patimog sa Dagat Luzon (West Philippine Sea) bago humina bilang isang mahinang bagyo at tuluyang malusaw sa Dagat ng Sulu.
Noong Disyembre 7, isang tropical depression ang nabuo sa lokasyong 120 km (75 mi) sa timog ng Chuuk bandang hapon.[1] Ang Japan Meteorological Agency (JMA) ay nagsimulang obserbahan ito bilang isang mababang uri ng bagyo sa unang bahagi ng Disyembre 8 at pagkatapos ay inakyat nila ito sa lebel bilang isang mahinang bagyo (tropical depression) kinalaunan.[2][3] Ang sistema ay patuloy na lumakas ng dahan-dahan hanggang ang malalim na konbeksyon ay nabuo sa ibabaw ng depresyon noong Disyembre 10;[4] bukod pa rito, ang JMA ay nagsimula nang maglabas ng mga ulat at babala patungkol sa nabuong tropical storm system sa parehong araw, at inaasahang lalakas pa ito sa loob ng 24 oras.[5] Gayunpaman ang JMA ay itinaas ang antas nito mula tropical depression sa isang tropikal na bagyo agad-agad pagkatapos na TCFA at pinangalanan ito Melor, kapag ang mga bagyo ay lamang tungkol sa 50 km (31 mi) sa timog ng Kahol.[6] Sa hapon, ang JTWC na-upgrade na ito sa isang tropikal na depresyon at itinalaga ito bilang 28W, anim na oras bago itinaas bilang isang tropikal na bagyo, at patuloy na sinusubaybayan ang pagkilos nito sa gawing hilaga-silanganghilaga sa kahabaan ng katimugan sa paligid ng isang malalim na layered subtropical ridge.[7]
Ang PAGASA naman ay papangalanan na sanang Nonoy ang bagyo, gayon pa man ito ay pinangalanang Nona matapos ang pagpasok nito sa Philippine Area ng Responsibility sa Disyembre 12, dahil na din sa pampulitikang dahilan.[8]Si Nona ay nakabuo ng isang mata sa hapon, kaya ang JMA ay itinaas na ito sa antas bilang isang malubhang tropikal na bagyo.[9][10] Dahil sa mababang vertical wind shear, at sa mainit-init na temperatura ng dagat sa taas na 28 ° C at sa matatag na poleward na pag-agos na pinahusay pa sa pamamagitan ng isang napaka-malakas na Aleutian low, si Nona ay lalo pang lumakas at isang nang ganap na bagyo noong Disyembre 13, at nabuo bilang mahigpit na hubog na spiral banding at nababalot sa isang maliit na maliit ngunit malinaw na mga mata.[11][12] Ang JTWC ay itinaas na si Nona (Melor) bilang Kategorya 4 na bagyo sa tanghali ayon na din sa SSHWS. Bagamat ang mga mata nito ay lumitaw bilang cloud-filled ng pansamantala, ang eyewall nito ay lalo at higit pang pinagsama-sama at nabuo.[13][14] Tumama na si Nona sa lupain at tinumbok nito ang Isla Batag ng laoang, hilagang samar, at Hilagang Samar sa Pilipinas sa ganap na 11:00 PST (03:00 UTC) ng Disyembre 14. Ang JMA ay iniulat na ang bagyo ay umabot na sa hangganan (peak intensity) nito sa loob ng higit sampung minuto at napapanatili ang lakas ng hangin nito sa 175 km/h (110 mph) at isang sentral na presyon n935 hPa (27.61 inHg). Ang bagyo ay nabuo sa isang tukoy-na-tukoy na mga mata at pagkatapos ay pinananatili ito sa ilang oras habang tumatawid sa hilagang baybayin ng Samar.[15][16] Kinalaunan, muli itong tumama sa lupain sa ikalawang pagkakataon, at pagtawid nito ng Bulusan, Sorsogon sa 16:00 PST (08:00 UTC) at ikatlong pagtama nito sa lupain sa Burias Island sa 21:45 PST (13:45 UTC), na nagreresultang muli sa pagbuo ng isang cloud-filled ng mga mata.[17] Sa ilang sandali ginawa na nito ang ika-apat na pagtama sa lupain ng Isla Banton, Romblon sa ganap 05:30 PST ng Disyembre 15 (21:30 UTC sa Disyembre 14), ang bagyo ay lumakas muli na may isang natatanging 25-km (15 milya) na mata at ang isang compact na gitna. Bago ang pagtama sa ikalimang pagkakataon sa lupain ng Pinamalayan, Oriental Mindoro sa 10:30 PST (02:30 UTC), ang JTWC ay ipinahiwatig na si Nona (Melor) ay umabot na sa hangganan nito sa loob ng isang minuto na napapanatili ang lakas hangin nito sa 230 km/h (145 mph).[18][19]
Ang mga mata ay mabilis na napuno pagkatapos ng ika-anim at huling pagtama nito sa lupain. Si Nona (Melor) ay ibinaba sa isang malubhang tropikal na bagyo sa pamamagitan ng JMA at isang tropikal na bagyo ng JTWC sa unang bahagi ng Disyembre 16 hanggang sa tuluyan na itong malusaw sa Dagat ng Sulu noong Disyembre 17.[20][21]Ito ay nag landfall sa Allen, Northern Samar, Bulusan, Sorsogon, Monreal, Masbate at Bansud, Oriental Mindoro.
.png)
Sa paghahanda para sa bagyo, ang 700,000 residente na nakatira malapit sa dagat ay pwersahan nang pinalikas bago pa man tumama ang bagyo.[22][23] Sa Albay, ang lahat ng sangay ng gobyerno, maliban sa may kinalaman sa disaster response at mga klase ay sinuspinde. Ang mga klase din sa ibang lugar tulad ng Bicol at sa ilang bahagi ng Eastern Visayas ay nagsuspinde na din ng klase. [24][25]Ang Isang No-Sail zone ay ipinatupad na din sa mga lugar kung saan ang malakas na bagyo ay inaasahang tatama sa lugar na tutmbukin nito. Maraming mga paliparan na din sa mga lugar sa Bicol at Eastern Luzon ang kinansela noong Disyembre 14, para na din sa kaligtasan ng pasahero habang tumatama ang Bagyong Nona. [26][27] Disyembre 13 pa lamang, itinaas na ang Babala Bilang 3 sa bagyo sa mga lugar ng Catanduanes, Sorsogon, Albay, Northern Samar, Eastern Samar, at Samar.[28]
Bago pa man din ang paglapit ng bagyo sa Northern Samar noong Disyembre 14, itinaas na ng PAGASA ang Babala ng Bagyo bilang 2, Sa Hilagang Quezon at Babala ng Bagyo Bilang 1 sa Batangas, Cavite, Rizal, Laguna, at ang natitirang bahagi ng Quezon (kabilang ang Polilio Island). Ang mga serbisyo ng lantsa sa pagitan ng mga Lungsod ng Batangas, Mindoro, at Caticlan ay suspendido kapag itinaas bilang 1 ang babala ng bagyo sa Aklan.[29]
Ang Metro Manila Development Authority(MMDA) ay inilagay sa isang dilaw na alerto ang Metro Manila bilang paghahanda sa papalapit na Bagyong Nona, habang nananalasa sa Mindoro.[30] Babala ng bagyo bilang 1 ay itinaas sa kalakhang Maynila kapag ang bagyo ay papalapit na sa Northern Samar.[31][32] Noong Disyembre 16, ang mga Preschool na klase ay awtomatikong suspendido sa buong rehiyon, habang ang mga klase sa lahat ng antas sa Muntinlupa, Pateros, Taguig, San Juan, Pasay, Quezon City, Malabonat Valenzuela ay kinansela na din dahil sa sama ng panahon. [33]
| PSWS | LUZON | BISAYAS |
|---|---|---|
| PSWS #3 | Albay, Camarines Norte, Camarines Sur, Catanduanes, Masbate at (Isla ng Burias), Sorsogon, Marinduque, Occidental Mindoro, Oriental Mindoro, Romblon | Biliran, Hilagang Samar, Samar, Silangang Samar |
| PSWS #2 | Bataan, Batangas, Cavite, Hilagang Quezon, Laguna, Rizal, Timog Zambales | Leyte |
| PSWS #1 | Timog Aurora, Bulacan, Kalakhang Maynila, Hilagang Palawan, Pampanga, Tarlac, Zambales | Aklan, Antique, Capiz, Iloilo, Guimaras, Lungsod ng Bacolod, Hilagang Cebu, Timog Leyte |
| Probinsya | |
|---|---|
| Nueva Vizcaya | 6 |
| Quezon | 3 |
| Romblon | 3 |
| Oriental Mindoro | 10 |
| Albay | 6 |
| Masbate | 1 |
| Sorsogon | 3 |
| Samar | 1 |
| Northern Samar | 7 |
| Quezon City | 1 |
| 42 |
Noong Disyembre 14, si Bagyong Nona (Melor) ay unang tumama sa Isla ng Batag sa Northern Samar. Sa parehong araw, ginawa din nito ang kanyang ikalawang pagtama sa Sorsogon.[35]
Ang Bagyong Nona din ang naging sanhi ng karamihan sa pagkasira ng ilang lugar sa Mindoro at Romblon. Ang Ang Oriental Mindoro ay inilagay na sa ilalim ng estado ng matinding kalungkutan dahil sa mga ganap na pagkasira na dulot ng bagyo. [36] Sa Pinamalayan Oriental Mindoro ang pinakamatinding hinagupit ng bagyo, na may 15,000 kabahayan ang nawasak, at 24,000 pamilya (108,000 mga tao) ang nanatili sa evacuation center, at ang danyos nito sa pinsala sa mga ari-arian ay umabot sa ₱325,025,710.96, kabilang na dito ang agrikultura at imprastraktura. [37]
Apatnapung katao ang kumpirmadong namatay sa panahon ng bagyo, at ang pinsala nito ay umabot na sa ₱6.45 bilyon (US$136.4 milyon). Sa Metro Manila, naapektuhan ng baha ang ilang kalsada nito, dahilan upang maapektuhan ang daloy ng trapiko at dusa para mga commuters. Ang antas ng reserbang tubig sa mga dam, lalo na sa Angat Dam ay bahagyang tumaas at pinangangambahang umapaw. Ang pinsala naman sa agrikultura ay umabot sa gastos na ₱2.8 bilyon, at higit sa 168,000 na mga bahay ay nasira o nawasak. Ang ilang mga kalsada ay sarado din dahil sa bagyo.[38] Higit sa 200,000 mga tao na nanatili sa evacuation center dahil sa ang mga epekto ng bagyo.[39] sa Isang estado ng matinding kalungkutan ay ipinahayag sa buong bansa sa ilalim ng Presidential Decree (P. D.) 1186 upang mapabilis ang rescue, recovery, relief at rehabilitation operations ng pagsunod sa mga ganap na pagkasira sa pamamagitan ng ang bagyo. [40][41]
Ilang mga lugar sa Gitnang Luzon, karamihan sa Nueva Ecija, Bulacan, Pampanga, Tarlac, Isabelaat Aurora, ay lubog sa baha dulot ng pag-ulan na dala ni Bagyong Nona.[42][43] Sa Calumpit ang pinakamatinding nalubog sa baha, na umabot sa 4 na talampakang ang lalim at 427 pamilya ang inilikas.[44] Ang mga dam ay napuno na ng tubig, halos abot na ang kanilang antas sa pag-apaw.[42]
Bago pumasok ang Bagyong Nona sa Pilipinas, ang PAGASA ay nagpasya na ang bagyo ay tatawaging "Nonoy". Gayunpaman, dahil sa pagiging malapit sa palayaw ni Pangulong Benigno Aquino III na "Noynoy", ang pangalang "Nonoy" ay tinanggal at pinalitan na lamang ng "Nona".[8]
Dahil sa matinding pinsala na dinulot ng bagyo, ang pangalan Melor ay inalis na sa listahan ng pandaig-digang pangalan ng bagyo habang nagaganap ang ika-Apat na Joint Session ng ESCAP/WMO Typhoon Committee at WMO/ESCAP Panel sa Tropikal na Bagyo sa taong 2016. Ang isang kapalit na pangalan ay pipiliin pa lamang sa 2017.[45] Samantala, inihayag ng PAGASA na ang pangalan Nona ay aalisin na din sa pangalan ng bagyo sa Pilipinas, at hindi na muli ito magagamit sa mga susunod na panahon. Sa ika-20 ng enero, 2016 ang pangalan na Nimfa ay napili upang palitan ang parehong pangalan na sina Nona at Nonoy para sa Panahon ng bagyo sa hilagang-kanluran sa Pasipiko ng taong 2019. [46][47]
| Sinundan: Marilyn |
Kapalitan Nimfa |
Susunod: Onyok |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
