อำเภอไพศาลี

ไพศาลี เป็นอำเภอในจังหวัดนครสวรรค์

อำเภอไพศาลี
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Phaisali
วัดโคกเดื่อ
คำขวัญ:  หลวงพ่อโอนลือนาม หลวงพ่อดำลือเลื่อง เมืองเก่าเวสาลี หน่อไม้ดีรสหวาน ตำนานเขาหินกลิ้ง งามยิ่งรอยพระพุทธบาท สวนรุกขชาติซับสมบูรณ์
แผนที่จังหวัดนครสวรรค์ เน้นอำเภอไพศาลี
พิกัด: 15°35′51″N 100°39′29″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครสวรรค์
พื้นที่
• ทั้งหมด	979.00 ตร.กม. (377.99 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	69,783 คน
• ความหนาแน่น	71.28 คน/ตร.กม. (184.6 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	60220
รหัสภูมิศาสตร์	6009
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอไพศาลี เลขที่ 500 หมู่ที่ 8 ตำบลไพศาลี อำเภอไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์ 60220
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอไพศาลีมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอหนองบัว
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบึงสามพัน อำเภอวิเชียรบุรี (จังหวัดเพชรบูรณ์) และอำเภอโคกเจริญ (จังหวัดลพบุรี)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอโคกเจริญ อำเภอหนองม่วง (จังหวัดลพบุรี) อำเภอตากฟ้า และอำเภอท่าตะโก
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอท่าตะโก

ประวัติ

อำเภอไพศาลี เดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอท่าตะโก ต่อมาประชาชนจากหลายท้องที่มาประกอบอาชีพ ชุมชนเริ่มขยายตัวเจริญเติบโต ต่อมาในปี พ.ศ. 2505 ทางราชการได้ประกาศแยกท้องที่ฝั่งตะวันออกของอำเภอท่าตะโก บริเวณหมู่บ้านโคกเดื่อ ออกเป็น กิ่งอำเภอไพศาลี^[1] มีพื้นที่การปกครอง 3 ตำบล ได้แก่ ตำบลโคกเดื่อ ตำบลสำโรงชัย ตำบลตะคร้อ โดยใช้ชื่อเมืองอไภยสาลี (หนองไผ่ไพศาลี) ตั้งเป็นชื่อทางการของกิ่งอำเภอ ซึ่งเป็นชุมชนในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลาย ซึ่งได้มีการพัฒนาเข้าสู่การเป็นชุมชนคูน้ำคันดินในสมัยทวารวดี เมืองเวสาลีเคยเป็นเมืองหน้าด่านเล็ก ๆ ของกรุงละโว้ในดินแดนสุวรรณภูมิ

ในปีเดียวกันหลังจากแยกพื้นที่กิ่งอำเภอ เขตตำบลวังน้ำลัด อำเภอท่าตะโก ได้แจ้งแก่ทางราชการว่าประชาชนไปติดต่อราชการที่กิ่งอำเภอไพศาลี สะดวกกว่าอำเภอท่าตะโก ทางราชการจึงได้โอนท้องทีเข้ามาสมทบในการปกครองของทางกิ่งอำเภอ^[2] จึงเข้าเงื่อนไขการตั้งอำเภอที่ต้องมีพื้นที่ไม่น้อยกว่า 4 ตำบล หลังจากนั้น 3 ปีจึงได้ยกฐานะเป็นอำเภอเมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2508^[3] เป็นอำเภอลำดับที่ 10 ของจังหวัดนครสวรรค์

ต่อมาอำเภอตาคลีได้แยกตั้งอำเภอตากฟ้าขึ้น พื้นที่หมู่ 5 บ้านซับตะเคียน (ในขณะนั้น) ตำบลสำโรงชัย มีระยะทางใกล้อำเภอตากฟ้ามากกว่า จึงโอนหมู่บ้านไปขึ้นกับตำบลสุขสำราญ อำเภอตากฟ้า^[4] และในปี พ.ศ. 2518 ได้ตั้งตำบลที่ 5 ขึ้นโดยแบ่ง 7 หมู่บ้านของตำบลสำโรงชัย ตั้งเป็นตำบลโพธิ์ประสาท^[5] และแยกพื้นที่ 6 หมู่บ้านของตำบลโคกเดื่อ ตั้งเป็นตำบลวังข่อย ในปี พ.ศ. 2521^[6] และตั้งตำบลนาขอม ในปี พ.ศ. 2531 โดยแยกพื้นที่ตำบลวังน้ำลัดมาตั้ง^[7] และตั้งตำบลลำดับสุดท้ายในปี พ.ศ. 2532 โดยแยกพื้นที่ตำบลโคกเดื่อ ตั้งเป็นตำบลไพศาลี^[8]

วัดไพศาลี

เมืองเก่าเวสาลี

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอไพศาลีแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 8 ตำบล 101 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	โคกเดื่อ	(Khok Duea)	09 หมู่บ้าน
2.	สำโรงชัย	(Samrong Chai)	21 หมู่บ้าน
3.	วังน้ำลัด	(Wang Nam Lat)	10 หมู่บ้าน
4.	ตะคร้อ	(Takhro)	18 หมู่บ้าน
5.	โพธิ์ประสาท	(Pho Prasat)	13 หมู่บ้าน
6.	วังข่อย	(Wang Khoi)	12 หมู่บ้าน
7.	นาขอม	(Na Khom)	11 หมู่บ้าน
8.	ไพศาลี	(Phaisali)	08 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอไพศาลีประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลไพศาลี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเดื่อ (เฉพาะบางส่วนของหมู่ที่ 3–5, 8) และตำบลไพศาลี (เฉพาะหมู่ที่ 5 และบางส่วนของหมู่ที่ 1–2, 6, 8)
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเดื่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเดื่อ (เฉพาะหมู่ที่ 1–2, 6–7, 9 และบางส่วนของหมู่ที่ 3–5, 8)
• องค์การบริหารส่วนตำบลสำโรงชัย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสำโรงชัยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังน้ำลัด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังน้ำลัดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตะคร้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตะคร้อทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์ประสาท ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์ประสาททั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังข่อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังข่อยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาขอม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาขอมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไพศาลี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไพศาลี (เฉพาะหมู่ที่ 3–4, 7 และบางส่วนของหมู่ที่ 1–2, 6, 8)

อ้างอิง

1. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การแบ่งท้องที่ตั้งเป็นกิ่งอำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 79 (4 ง): 32–33. วันที่ 9 มกราคม พ.ศ. 2505
2. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตกิ่งอำเภอไพศาลี อำเภอท่าตะโก จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 79 (88 ง): 2020. วันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2505
3. "พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอศรีสวัสดิ์ อำเภอสังขละบุรี อำเภอท่าคันโท อำเภอดอกคำใต้ อำเภอแม่ใจ อำเภอจุน อำเภอขามทะเลสอ อำเภอไพศาลี อำเภอท่าวังผา อำเภอบ้านกรวด อำเภอเด่นชัย อำเภอปทุมรัตน์ อำเภอกะเปอร์ อำเภออากาศอำนวย อำเภอดอนเจดีย์ อำเภอจอมพระ และอำเภอสามโก้ พ.ศ. ๒๕๐๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 82 (59 ก): 565–569. วันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2508
4. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตอำเภอไพศาลีและอำเภอตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์ พ.ศ. ๒๕๑๗" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 91 (168 ก): (ฉบับพิเศษ) 85-87. วันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2517
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 92 (81 ง): 1060–1062. วันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2518
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 95 (98 ง): 3114–3116. วันที่ 19 กันยายน พ.ศ. 2521
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 105 (171 ง): (ฉบับพิเศษ) 55-61. วันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2531
8. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบล ในท้องที่อำเภอไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 106 (154 ง): (ฉบับพิเศษ) 136-143. วันที่ 15 กันยายน พ.ศ. 2532