ปลาที่มีครีบเป็นพู่

ปลาที่มีครีบเป็นพู่ หรือ ปลาครีบเป็นพู่ (อังกฤษ: Lobe-finned fishes) เป็นปลาที่อยู่ในชั้นใหญ่ Sarcopterygii (มาจากภาษากรีกคำว่า σαρξ (sarx), "เนื้อ" และ πτερυξ (pteryx), "ครีบ") หรือในบางครั้งอาจใช้ชื่อว่า Crossopterygii (แปลว่า "Fringe-finned fish", มาจากภาษากรีก κροσσός krossos, "ชายขอบ")

ปลาที่มีครีบเป็นพู่ ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: 423–0Ma[1] PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N ยุคไซลูเรียนตอนปลาย ถึง ปัจจุบัน
ปลาที่มีครีบเป็นพู่หลายตัว: Neoceratodus forsteri, Guiyu oneiros, Psarolepis romeri และ tetrapodomorph Panderichthys rhombolepis.
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ไฟลัมย่อย:	Vertebrata
ชั้นใหญ่:	Osteichthyes
ชั้น:	Sarcopterygii Romer, 1955
ชั้นย่อย
Coelacanthimorpha Dipnoi Tetrapodomorpha

เป็นปลาที่มีลักษณะแตกต่างจากปลาในชั้นอื่น ๆ คือ มีเกล็ดเป็นแบบ Cosmoid มีลักษณะเฉพาะ คือ ครีบที่บริเวณหน้าอกวิวัฒนาการจากครีบธรรมดา ๆ มาเป็นเสมือนอวัยวะที่ใช้เคลื่อนไหวได้เหมือนการเดินในน้ำ โดยลักษณะของครีบจะเป็นพู่เนื้อหรือเนื้อเยื่อ มีความแข็งแรงมาก โดยมีแกนกระดูก จึงเป็นเสมือนรอยต่อของการวิวัฒนาการของปลาซึ่งเป็นสัตว์น้ำอาศัยอยู่ในน้ำได้อย่างเดียว ขึ้นมาอยู่บนบกกลายเป็นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำก่อนจะวิวัฒนาการเป็นสัตว์เลื้อยคลานและสัตว์ในชั้นอื่น ๆ ต่อไป

ปลาที่มีครีบเป็นพู่ ถือกำเนิดมาในยุคซิลูเรียนตอนปลาย (418 ล้านปีก่อน) ในทะเลและค่อยคืบคลานสู่แหล่งน้ำจืดที่มีลักษณะเป็นหนองหรือคลองบึง สันนิษฐานว่าการที่พัฒนาเช่นนี้ คงเป็นเพราะต้องการหนีจากปลาที่เป็นปลากินเนื้อขนาดใหญ่ที่ครองพื้นที่ทะเลในขณะนั้น เช่น ดังเคิลออสเตียส เป็นต้น

ปัจจุบัน ปลาในชั้นนี้ได้สูญพันธุ์หมดแล้ว คงเหลือไว้เพียง 2 จำพวกเท่านั้น คือ ปลาซีลาแคนท์ ที่ครั้งหนึ่งเคยเชื่อว่าสูญพันธุ์ไปแล้ว กับปลาปอด ที่กลายมาเป็นปลาน้ำจืดอย่างถาวร และได้มีพัฒนาถุงลมที่ใช้ในการว่ายน้ำและทรงตัวเหมือนปลาทั่วไป กลายเป็นอวัยวะที่ใช้ในการหายใจคล้ายกับปอดของสัตว์บก สามารถแลกเปลี่ยนออกซิเจนได้เป็นอย่างดี จึงทำให้อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำที่คุณภาพน้ำแย่ มีปริมาณออกซิเจนต่ำได้^[2]

ภาพแสดงให้เห็นถึงวิวัฒนาการของสัตว์ต่าง ๆ จากปลามาสู่สัตว์ที่อาศัยอยู่บนบก

การจำแนก

• ชั้นย่อย Sarcopterygii
  • †อันดับ Onychodontida
  • อันดับ Actinistia
  • ชั้นฐาน Dipnomorpha
    • †อันดับ Porolepiformes
    • ชั้นย่อย Dipnoi
      • อันดับ Ceratodontiformes
      • อันดับ Lepidosireniformes
  • ชั้นฐาน Tetrapodomorpha
    • †อันดับ Rhizodontida
    • อันดับใหญ่ Osteolepidida
      • †อันดับ Osteolepiformes
        • †วงศ์ Tristichopteridae
      • †อันดับ Panderichthyida
      • ชั้นใหญ่ Tetrapoda

ดูเพิ่ม

• ปลากระดูกแข็ง
• ปลาปอด
• ปลาซีลาแคนท์