แหล่งมรดกโลก

แหล่งมรดกโลก (อังกฤษ: World Heritage Site) คือ พื้นที่หรือภูมิสัญลักษณ์ที่ได้รับคัดเลือกจากยูเนสโก เพราะมีลักษณะสำคัญทางวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ วิทยาศาสตร์ หรือด้านอื่น และได้รับความคุ้มครองทางกฎหมายตามสนธิสัญญา สถานที่เหล่านี้ถือว่าสำคัญต่อประโยชน์โดยรวมของมนุษยชาติ

ตราสัญลักษณ์

ระวังสับสนกับ มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม

ในปัจจุบัน (กรกฎาคม 2567) มีแหล่งมรดกโลกทั้งหมด 1223 แหล่ง ใน 168 ประเทศทั่วโลก แบ่งเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม 952 แหล่ง แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ 231 แหล่ง และอีก 40 แหล่งเป็นแบบผสมทั้งสองประเภท ^[1][2] อิตาลีเป็นประเทศที่มีจำนวนแหล่งมรดกโลกมากที่สุดคือ 60 แหล่ง รองลงมาคือจีน (59 แหล่ง) เยอรมนี (54 แหล่ง) ฝรั่งเศส (53 แหล่ง) เยอรมนี (53 แหล่ง) และสเปน (50 แหล่ง)

แหล่งมรดกโลกแต่ละแหล่งเป็นทรัพย์สินของประเทศที่เป็นเจ้าของดินแดนที่แหล่งมรดกโลกนั้นตั้งอยู่ แต่ได้รับการพิจารณาให้เป็นผลประโยชน์ของประชาคมระหว่างประเทศในการอนุรักษ์แหล่งมรดกโลกแหล่งนั้น

ในส่วนของแหล่งมรดกโลกในประเทศไทยนั้น มีแหล่งที่ได้ขึ้นทะเบียนแล้วทั้งสิ้น 8 แหล่ง ประกอบด้วยแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม 5 แหล่ง และแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติอีก 3 แหล่ง

สถิติ

ดูเพิ่ม: จำนวนแหล่งมรดกโลกแบ่งตามประเทศ และ รายชื่อแหล่งมรดกโลกแบ่งตามปีที่ได้ขึ้นทะเบียน

แหล่งมรดกโลก

เมมฟิสและสุสานโบราณ ประเทศอียิปต์

กำแพงเมืองจีน ประเทศจีน

ทัชมาฮาล ประเทศอินเดีย

พระอจนะ วัดศรีชุม อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ประเทศไทย

ปราสาทหินนครวัด ประเทศกัมพูชา

พระราชวังชังด็อก ประเทศเกาหลีใต้

ปราสาทฮิเมจิ ประเทศญี่ปุ่น

เทพีเสรีภาพ สหรัฐ

มง-แซ็ง-มีแชล ประเทศฝรั่งเศส

อ่าวหะล็อง ประเทศเวียดนาม

นครเปตรา ประเทศจอร์แดน

ตารางจำนวนแหล่งมรดกโลกแบ่งตามทวีป ณ เดือนกรกฎาคม 2567^[3][4]

ภูมิภาค	วัฒนธรรม	ธรรมชาติ	ผสม	รวม	%	รัฐ
แอฟริกา	61	42	5	108	8.83%	36
รัฐอาหรับ	87	6	3	96	7.85%	18
เอเชียแปซิฟิก	211	73	12	296*	26.40%	36
ยุโรปและอเมริกาเหนือ	490	71	12	573*	46.85%	50
ลาตินอเมริกาและแคริบเบียน	103	39	8	150*	12.26%	28
รวม	952	231	40	1223	100%	168

อันดับประเทศที่มีแหล่งมรดกโลกมากที่สุด

ข้อมูล ณ เดือนกรกฎาคม 2567

ขั้นตอนการเสนอชื่อสถานที่

ประเทศที่ต้องการเสนอชื่อสถานที่ในประเทศของตนให้ได้รับการพิจารณาให้ขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก อันดับแรกจะต้องจัดทำบัญชีรายชื่อสถานที่ที่มีความสำคัญทางธรรมชาติและวัฒนธรรมทั้งหมดภายในประเทศของตน บัญชีนี้จะเรียกว่า บัญชีรายชื่อเบื้องต้น (Tentative List) ซึ่งมีความสำคัญมาก เพราะมีเพียงสถานที่ที่มีชื่ออยู่ในบัญชีนี้เท่านั้นที่จะมีสิทธิได้รับการเสนอชื่อ ขั้นต่อมา ประเทศนั้น ๆ จะต้องเลือกรายชื่อสถานที่ที่ต้องการเสนอชื่อมาจากบัญชีรายชื่อเบื้องต้น เพื่อจัดทำเป็นแฟ้มข้อมูล (Nomination File) โดยทางศูนย์แหล่งมรดกโลกอาจให้คำแนะนำและช่วยเหลือในการจัดทำแฟ้มข้อมูลนี้

เมื่อถึงขั้นตอนนี้ แฟ้มข้อมูลจะได้รับการตรวจสอบและพิจารณาจากองค์การ 2 แห่ง ได้แก่ สภาการโบราณสถานระหว่างประเทศ (International Council on Monuments and Sites : ICOMOS) และศูนย์ระหว่างประเทศว่าด้วยการศึกษาการอนุรักษ์และปฏิสังขรณ์สมบัติทางวัฒนธรรม (The International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of the Cultural Property : ICCROM) ในส่วนของแหล่งมรดกทางวัฒนธรรม และองค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (International Union for Conservation of Nature : IUCN)^[5] แล้วทั้งสามองค์การนี้จะยื่นข้อเสนอแนะต่อคณะกรรมการมรดกโลก ทางคณะกรรมการจะมีการประชุมร่วมกันปีละหนึ่งครั้ง เพื่อตัดสินว่าสถานที่ที่มีการเสนอชื่อแห่งใดบ้างที่ควรได้ขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก หรือทางคณะกรรมการอาจร้องขอให้ประเทศที่เสนอชื่อได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่เพิ่มเติม โดยการพิจารณาว่าจะขึ้นทะเบียนสถานที่แห่งใดจะต้องมีลักษณะตามเกณฑ์มาตรฐานข้อใดข้อหนึ่งหรือหลายข้อ

ข้อกำหนดและหลักเกณฑ์ในการพิจารณาให้เป็นแหล่งมรดกโลก

กระทั่งปี พ.ศ. 2548 มีข้อกำหนดและหลักเกณฑ์ทั้งหมด 6 ข้อสำหรับแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม และ 4 ข้อสำหรับแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติในการพิจารณาให้เป็นแหล่งมรดกโลก^[6] ดังนี้

หลักเกณฑ์ทางวัฒนธรรม

• (1) - เป็นตัวแทนในการแสดงผลงานชิ้นเอกที่จัดทำขึ้นด้วยการสร้างสรรค์อันชาญฉลาดของมนุษย์
• (2) - เป็นสิ่งที่มีอิทธิพลยิ่ง ผลักดันให้เกิดการพัฒนาสืบต่อมาในด้านการออกแบบทางสถาปัตยกรรม อนุสรณ์สถาน ประติมากรรม สวน และภูมิทัศน์ ตลอดจนการพัฒนาศิลปกรรมที่เกี่ยวข้อง หรือการพัฒนาการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ซึ่งได้เกิดขึ้นในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง หรือบนพื้นที่ใด ๆ ของโลกซึ่งทรงไว้ซึ่งวัฒนธรรม
• (3) - เป็นสิ่งที่ยืนยันถึงหลักฐานของวัฒนธรรมหรืออารยธรรมที่ปรากฏให้เห็นอยู่ในปัจจุบันหรือว่าที่สาบสูญไปแล้ว
• (4) - เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของประเภทของสิ่งก่อสร้างอันเป็นตัวแทนของการพัฒนาทางด้านวัฒนธรรม สังคม ศิลปกรรม วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี อุตสาหกรรม ในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ
• (5) - เป็นตัวอย่างอันโดดเด่นของวัฒนธรรมมนุษย์ ขนบธรรมเนียมประเพณีแห่งสถาปัตยกรรม วิธีการก่อสร้าง หรือการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ซึ่งเสื่อมสลายได้ง่ายจากผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมตามกาลเวลา
• (6) - มีความคิดหรือความเชื่อที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับเหตุการณ์ หรือมีความโดดเด่นยิ่งในประวัติศาสตร์

หลักเกณฑ์ทางธรรมชาติ

• (7) - เป็นตัวอย่างที่เด่นชัดของการเป็นตัวแทนในวิวัฒนาการสำคัญต่าง ๆ ในอดีตของโลก เช่น ยุคสัตว์เลื้อยคลาน ยุคน้ำแข็ง ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงการพัฒนาความหลากหลายทางธรรมชาติบนพื้นโลก
• (8) - เป็นตัวอย่างที่เด่นชัดในการเป็นตัวแทนของขบวนการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางธรณีวิทยาหรือวิวัฒนาการทางชีววิทยา และปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์ต่อสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติที่กำลังเกิดอยู่ เช่น ภูเขาไฟ เกษตรกรรมขั้นบันได
• (9) - เป็นแหล่งที่เกิดจากปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์หายากหรือสวยงามเป็นพิเศษ เช่น แม่น้ำ น้ำตก ภูเขา
• (10) - เป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของชนิดสัตว์และพันธุ์พืชที่หายากหรือที่ตกอยู่ในสภาวะอันตราย แต่ยังคงสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ ซึ่งรวมถึงระบบนิเวศอันเป็นแหล่งรวมความอุดมสมบูรณ์ของพืชและสัตว์ที่ทั่วโลกให้ความสนใจด้วย

รายชื่อ

• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในทวีปเอเชีย
• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในโอเชียเนีย
• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในรัฐอาหรับ
• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในทวีปยุโรป
• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในทวีปแอฟริกา
• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในทวีปอเมริกา
• รายชื่อแหล่งมรดกโลกที่กำลังตกอยู่ในภาวะอันตราย (List of World Heritage Sites in danger)
• อดีตแหล่งมรดกโลก

อ้างอิง

1. World Heritage List, UNESCO World Heritage Sites official sites.
2. Twenty-seven new sites inscribed, UNESCO World Heritage Sites official sites.
3. Stats
4. World Heritage List
5. http://www.dnp.go.th/News/Logo_congress.htm ประกาศกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เรื่อง การประกวดออกแบบตราสัญลักษณ์ของการประชุมใหญ่สมัชชาการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมโลก
6. http://www.thaiwhic.go.th/convention.aspx เก็บถาวร 2010-08-31 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ข้อกำหนดและหลักเกณฑ์ในการพิจารณาให้เป็นแหล่งมรดกโลก

ดูเพิ่ม

• ภูมิทัศน์วัฒนธรรม
• ความทรงจำแห่งโลก
• มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม
• คณะกรรมการมรดกโลก
• รายการแหล่งมรดกโลกในประเทศไทย

แหล่งข้อมูลอื่น

• UNESCO World Heritage portal — เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของคณะกรรมการมรดกโลก
  • The World Heritage List — หน้าค้นหารายชื่อแหล่งมรดกโลกที่จดทะเบียนไว้
  • KML file of the World Heritage List — ไฟล์ KML แสดงตำแหน่งแหล่งมรดกโลกในกูเกิลเอิร์ธและนาซาเวิลด์วินด์
• ศูนย์ข้อมูลมรดกโลก - Thai World Heritage Information Center เก็บถาวร 2013-11-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน — กระทรวงวัฒนธรรม
• แหล่งมรดกโลกในประเทศไทย การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย เก็บถาวร 2010-08-19 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม เก็บถาวร 2012-12-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• WHTour.org เก็บถาวร 2018-04-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน —สำรวจทิวทัศนียภาพแหล่งมรดกโลกแบบ 360 องศา