อำเภอปะเหลียน

ปะเหลียน เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดตรัง ชื่อปะเหลียน สันนิษฐานว่าเพี้ยนมาจากคำว่า ปะลันดา หรือปาดังด้า

อำเภอปะเหลียน
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Palian
คำขวัญ:  ชาวปะเหลียน รักศักดิ์ศรี มีวินัย น้ำตกใส ทะเลกว้าง สร้างความดี
แผนที่จังหวัดตรัง เน้นอำเภอปะเหลียน
พิกัด: 7°10′18″N 99°41′12″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ตรัง
พื้นที่
• ทั้งหมด	973.13 ตร.กม. (375.73 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	66,824 คน
• ความหนาแน่น	68.67 คน/ตร.กม. (177.9 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	92120, 92140 (เฉพาะตำบลบางด้วน บ้านนา และท่าพญา), 92180 (เฉพาะตำบลทุ่งยาว ลิพัง ปะเหลียน แหลมสอม และสุโสะหมู่ที่ 5)
รหัสภูมิศาสตร์	9204
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอปะเหลียน หมู่ที่ 1 ตำบลท่าข้าม อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง 92120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

ในสมัยก่อนท้องที่อำเภอปะเหลียนมีการปกครองขึ้นกับเมืองพัทลุง เมื่อเจ้าพระยานคร (น้อย) ได้ส่งบุตรมาปกครองเมืองตรังและขึ้นตรงต่อเมืองนครศรีธรรมราช พื้นที่แถบนี้มีผู้คนมาตั้งถิ่นฐานกันแล้ว เจ้าเมืองพัทลุงจึงส่งกรมการเมืองมาปกครองเพื่อเป็นการสกัดกั้นอำนาจของเจ้าเมืองนครศรีธรรมราชไว้ ขณะนั้นท้องที่อำเภอปะเหลียน มีประชากรน้อยมาก ไม่เหมาะสมที่จะยกฐานะเป็นเมืองดี ดังนั้น ตำแหน่งผู้ปกครองจึงเป็นเพียง "จอม" คำว่าจอมใช้กันเฉพาะที่มีชายไทยมุสลิมอยู่ แปลว่า ผู้เป็นใหญ่

ในสมัยต่อมาเมื่อประชากรมากขึ้นจึงยกฐานะขึ้นเป็นเมือง เมื่อ พ.ศ. 2341 เรียกว่า เมืองปะเหลียน เจ้าเมืองปะเหลียนคนสุดท้ายคือพระปริยันต์เกษตรานุรักษ์ เท่าที่มีหลักฐานปรากฏตัวเมืองครั้งแรกตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 3 ตำบลปะเหลียนในปัจจุบัน ต่อมาได้ย้ายไปตั้งบริเวณหมู่ที่ 1 ตำบลท่าพญาในปัจจุบันเมื่อประมาณ พ.ศ. 2430

ในปี พ.ศ. 2434 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเห็นว่า เมืองปะเหลียนทรุดโทรมมาก จึงยุบให้เป็นแขวงขึ้นตรงกับเมืองตรัง และในปี พ.ศ. 2438 ได้จัดตั้งที่ว่าการอำเภอเป็นครั้งแรกที่ตำบลท่าพญา ใช้ชื่อว่า อำเภอท่าพญา ครั้นได้จัดรูปแบบอำเภอขึ้นตามพระราชบัญญัติปกครองท้องที่ เมื่อ พ.ศ. 2440 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งที่บ้านหยงสตาร์ ตำบลท่าข้าม ใช้ชื่อว่า อำเภอปะเหลียน ในปี พ.ศ. 2460 และได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอหยงสตา จนกระทั่งปี พ.ศ. 2482 ได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอปะเหลียน ตามชื่อเดิมจวบจนปัจจุบัน ทั้งนี้เพื่อรักษาประวัติศาสตร์อันยาวนานของเมืองปะเหลียนไว้ ขณะนี้อำเภอปะเหลียนได้ก่อตั้งมาครบ108 ปี นับว่าเป็นอำเภอเก่าแก่อำเภอหนึ่งในจังหวัดตรัง

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง เป็น อำเภอหยงสตา^[1]
• วันที่ 17 สิงหาคม 2467 ยุบตำบลส้มเฟือง ให้โอนพื้นที่หมู่ 1,2 (ในขณะนั้น) ของตำบลส้มเฟือง ไปขึ้นกับตำบลบางด้วน โอนพื้นที่หมู่ 3,4 (ในขณะนั้น) ของตำบลส้มเฟือง ไปขึ้นกับตำบลในควน กับโอนพื้นที่หมู่ 2 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางด้วน รวมกับหมู่ที่ 5 ตำบลท่าพญา^[2]
• วันที่ 31 พฤษภาคม 2468 ยุบตำบลแหลมปอ รวมกับตำบลปะเหลียน^[3]
• วันที่ 19 กันยายน 2481 แบ่งการปกครองหมู่ที่ 1,7,8 (ในขณะนั้น) ของตำบลสุโสะ และหมู่ที่ 11,12 (ในขณะนั้น) ของตำบลปะเหลียน ตั้งขึ้นเป็นตำบลทุ่งยาว^[4]
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง เป็น อำเภอปะเหลียน^[5] อีกครั้ง
• วันที่ 1 พฤษภาคม 2482 โอนพื้นที่หมู่ 4 (ในขณะนั้น) ของตำบลสุโสะ ไปขึ้นกับตำบลหยงสตา^[6]
• วันที่ 30 กันยายน 2490 ตั้งตำบลสุโสะ แยกออกจากตำบลท่าข้าม ตั้งตำบลบางด้วน แยกออกจากตำบลทุ่งพญา ตั้งตำบลบ้าหวี แยกออกจากตำบลบ้านนา^[7]
• วันที่ 9 ธันวาคม 2490 แยกพื้นที่ตำบลย่านตาขาว ตำบลหนองบ่อ ตำบลทุ่งค่าย อำเภอกันตัง ตำบลนาชุมเห็ด อำเภอเมืองตรัง และตำบลในควน ตำบลโพรงจระเข้ อำเภอปะเหลียน มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอย่านตาขาว และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอกันตัง^[8]
• วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลท่าข้าม ในท้องที่บางส่วนของตำบลท่าข้าม^[9]
• วันที่ 30 พฤศจิกายน 2508 จัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งยาว ในท้องที่บางส่วนของตำบลทุ่งยาว^[10]
• วันที่ 16 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลแหลมสอม แยกออกจากตำบลปะเหลียน^[11]
• วันที่ 24 ตุลาคม 2534 กำหนดเขตท้องที่ตำบลลิพัง^[12] อำเภอปะเหลียน ให้มีเขตการปกครองทั้งหมด 5 หมู่บ้าน
• วันที่ 26 พฤษภาคม 2537 แยกพื้นที่ตำบลหาดสำราญ ตำบลบ้าหวี และตำบลตะเสะ อำเภอปะเหลียน ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอหาดสำราญ^[13] และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอปะเหลียน
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลท่าข้าม และสุขาภิบาลทุ่งยาว เป็นเทศบาลตำบลท่าข้าม และเทศบาลตำบลทุ่งยาว ตามลำดับ^[14] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอหาดสำราญ อำเภอปะเหลียน เป็นอำเภอหาดสำราญ^[15]

ที่มาของชื่ออำเภอ

มีผู้พยายามค้นหาความหมายและความเป็นมาของคำว่า "ปะเหลียน" จนกระทั่งปัจจุบันนี้ก็ยังหาข้อยุติไม่ได้ เพราะเมืองปะเหลียนมีประวัติยาวนานหลายชั่วอายุคน ประกอบกับหลักฐานทางประวัติศาสตร์ก็ไม่สามารถค้นหาได้จึงเป็นเพียงแต่คำบอกเล่าต่อ ๆ กันมาและเป็นข้อสันนิษฐานที่พอจะรับฟังได้ คือ

• "ปะเหลียน" เป็นสถานที่ที่มีทรัพยากรมาก มาจากคำว่า "ปะ" แปลว่า พบหรือเจอ และ "เหลียน" แปลว่า สิ่งที่มีค่า เพี้ยนมาจากคำว่า เหรียญ คือของมีค่า
• "ปะเหลียน" เพี้ยนมาจากคำในภาษามลายูจากเดิมว่า "ปราเลียน" แปลว่า ทอง

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะยังไม่มีผู้ใดทราบถึงความหมายอันแท้จริงของคำว่าปะเหลียน แต่ปะเหลียนก็เป็นชื่อตำบลหนึ่งของอำเภอที่ติดต่อกับทิวเขาบรรทัดซึ่งกั้นแดนระหว่างจังหวัดตรังกับจังหวัดพัทลุง ในสมัยก่อนชาวพัทลุงได้อพยพเข้ามาอยู่ในพื้นที่ตำบลปะเหลียนเป็นจำนวนมาก สำหรับที่ว่าการอำเภอปัจจุบัน ตั้งอยู่ที่บ้านท่าข้าม หมู่ที่ 1 ตำบลท่าข้าม ซึ่งสมัยก่อนเป็นท่าเรือสำคัญที่ใช้ติดต่อคมนาคมกับจังหวัดชายฝั่งช่องแคบมะละกาและมลายูหรือประเทศมาเลเซียในปัจจุบัน

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอปะเหลียนมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอย่านตาขาว
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอกงหรา อำเภอตะโหมด และอำเภอป่าบอน (จังหวัดพัทลุง)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอทุ่งหว้า (จังหวัดสตูล) และช่องแคบมะละกา
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอหาดสำราญและอำเภอกันตัง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอปะเหลียนแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 ตำบล 85 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)[16]	แผนที่
1.	ท่าข้าม	Tha Kham	9	7,985
2.	ทุ่งยาว	Thung Yao	7	7,494
3.	ปะเหลียน	Palian	15	12,424
4.	บางด้วน	Bang Duan	6	3,875
7.	บ้านนา	Ban Na	12	9,836
9.	สุโสะ	Suso	11	6,692
10.	ลิพัง	Liphang	7	6,494
11.	เกาะสุกร	Ko Sukon	4	2,548
12.	ท่าพญา	Tha Phaya	4	3,204
13.	แหลมสอม	Laem Som	11	5,94

หมายเลขที่หายไปปัจจุบันคือตำบลในอำเภอหาดสำราญ

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอปะเหลียนประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 12 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่าข้าม
• เทศบาลตำบลทุ่งยาว ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลทุ่งยาว
• เทศบาลตำบลท่าพญา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าพญาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าข้าม (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลท่าข้าม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งยาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งยาว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลทุ่งยาว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลปะเหลียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปะเหลียนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางด้วน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางด้วนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านนาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสุโสะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสุโสะทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลลิพัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลิพังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะสุกร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะสุกรทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแหลมสอม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแหลมสอมทั้งตำบล

ภาพ

• 
  เกาะเหลาเหลียงใต้

แหล่งข้อมูลอื่น

7.23175°N 99.78882°E / 7.23175; 99.78882

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ อำเภอปะเหลียน
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย

อ้างอิง

1. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 40–68. April 29, 1917. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-07. สืบค้นเมื่อ 2021-05-21.
2. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในท้องที่อำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง สำหรับตำบลส้มเฟือง ซึ่งยุบไปรวมกับตำบลบางด้วนและตำบลในควน กับหมู่บ้านที่ ๒ ของตำบลซึ่งยุบไปรวมกับตำบลท่าพญา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (0 ก): 60–61. August 17, 1924.
3. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในตำบลแหลมปอ อำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง ซึ่งยุบไปรวมกับตำบลปะเหลียน ท้องที่อำเภอเดียวกัน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 40–41. May 31, 1925.
4. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในอำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 55 (0 ง): 2094–2095. September 19, 1938.
5. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนนามอำเภอ กิ่งอำเภอ และตำบลบางแห่ง พุทธศักราช ๒๔๘๒" (PDF). Royal Gazette. 56 (0 ก): 354–364. April 17, 1939. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-19. สืบค้นเมื่อ 2021-05-21.
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในจังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 56 (0 ง): 292–293. May 1, 1939.
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (46 ง): 2507–2533. September 30, 1947.
8. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ยกฐานะตำบลขึ้นเป็นกิ่งอำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (60 ง): 3188–3193. December 9, 1947. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-21.
9. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลท่าข้าม อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (99 ง): (ฉบับพิเศษ) 17-18. November 28, 1956.
10. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งยาว อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 82 (103 ง): 2950–2951. November 30, 1965.
11. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 100 (133 ง): 2834–2837. August 16, 1983.
12. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 108 (186 ง): 10650–10653. October 24, 1991.
13. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งเขตท้องที่อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง ตั้งเป็นกิ่งอำเภอหาดสำราญ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 111 (42 ง): 29. May 26, 1994.
14. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. February 24, 1999. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-21.
15. "พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอฆ้องชัย...และอำเภอเหล่าเสือโก้ก พ.ศ. ๒๕๕๐" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 124 (46 ก): 14–21. August 24, 2007. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2007-09-30. สืบค้นเมื่อ 2021-05-21.
16. "ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร". stat.bora.dopa.go.th.