รถไฟ

รถไฟ เป็นกลุ่มของยานพาหนะที่เคลื่อนที่ไปตามรางเพื่อการขนส่งสินค้าหรือผู้โดยสาร รถไฟมักจะถูกขับเคลื่อนด้วยหัวรถจักร แต่ก็มีรถไฟหลายชนิดที่สามารถขับเคลื่อนได้ด้วยตนเอง ผู้โดยสารหรือสินค้าจะถูกขนส่งโดยใช้ตู้โดยสาร รถไฟแต่ละชนิดถูกออกแบบมาให้ใช้กับขนาดความกว้างรางต่างกันออกไป และส่วนมากทำงานโดยใช้ล้อเหล็กเคลื่อนไปตามรางเหล็ก แรงเสียดทานที่น้อยทำให้การขนส่งทางรางมีประสิทธิภาพกว่าการคมนาคมรูปแบบอื่นๆ

รถจักรไฟฟ้าในรัสเซีย

รถไฟล้อเฟืองในสวิตเซอร์แลนด์

หัวรถจักรดีเซลขณะลากจูงสินค้าที่นิวซีแลนด์

รถไฟรางเดี่ยวในเยอรมนี

ระบบขนส่งมวลชนในอินเดีย

รถจักรไอน้ำในสหรัฐ

รถไฟมีพัฒนาการมาจากรถรางที่ใช้ม้าลาก (Wagonway) ต่อมาใน ค.ศ. 1804 การคิดค้นรถจักรไอน้ำที่สหราชอาณาจักรทำให้รถไฟถูกนำไปใช้งานทั่วโลก ในฐานะที่เป็นระบบขนส่งที่ราคาถูกและรวดเร็วกว่าที่เคยมีมา ระบบขนส่งมวลชนเร็วและรถรางมีขึ้นครั้งแรกในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 เพื่อขนส่งผู้โดยสารจำนวนมากตามเมืองต่างๆ ตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 1920 เป็นต้นมา รถจักรดีเซลและรถจักรไฟฟ้าก็เริ่มเข้ามาทดแทนรถจักรไอน้ำ แต่พัฒนาการของรถยนต์ รถบรรทุก และเครือข่ายทางหลวง ประกอบกับการพัฒนาอากาศยานที่รวดเร็วขึ้นก็ทำให้ความสำคัญของรถไฟลดลง และรถไฟหลายสายก็ถูกปิดตัวไป นอกจากนี้ การแพร่ขยายของรถบัสก็นำไปสู่การปิดตัวระบบขนส่งมวลชนและรถรางในช่วงนี้ด้วย

ตั้งแต่ทศวรรษ 1970 เป็นต้นมา รัฐบาล นักสิ่งแวดล้อม และผู้สนับสนุนรถไฟต่างเรียกร้องให้มีการใช้รถไฟมากขึ้น เนื่องจากรถไฟมีประสิทธิภาพในการใช้เชื้อเพลิงสูงกว่าระบบขนส่งอื่นๆ และปล่อยแก๊สเรือนกระจกน้อยกว่า รถไฟความเร็วสูง ซึ่งถูกพัฒนาขึ้นในทศวรรษก่อนหน้าก็เข้ามามีบทบาทในฐานะที่เป็นตัวเลือกแทนรถยนต์และเครื่องบินสำหรับการเดินทางระยะสั้น ส่วนรถไฟชานเมืองก็มีความสำคัญมากขึ้นตั้งแต่ทศวรรษ 1970 ในฐานะที่เป็นทางเลือกในการหลีกเลี่ยงรถติดและถูกใช้เพื่อสนับสนุนการพัฒนาพื้นที่ต่างๆ ต่อมาในศตวรรษที่ 21 รถไฟรางเบาก็ถูกนำมาใช้เพื่อวัตถุประสงค์นี้เช่นกัน ส่วนรถไฟสินค้าก็ยังคงถูกใช้เพื่อขนส่งสินค้าที่มีปริมาณมาก เช่น ถ่านหินและธัญพืช และเพื่อลดปัญหาการจราจรที่เกิดจากรถบรรทุก

โดยทั่วไปแล้ว รถไฟจะวิ่งไปตามราง 2 เส้นที่ขนานกัน แต่ก็มีรถไฟรูปแบบอื่นๆ เช่นกัน รถไฟรางเดี่ยว (โมโนเรล) สามารถวิ่งได้โดยใช้รางเพียงเส้นเดียว ในขณะที่รถกระเช้าและรถไฟล้อเฟืองถูกออกแบบมาใช้วิ่งตามพื้นที่ลาดชัน นอกจากนี้ รถไฟแบบใหม่ๆ เช่น แม็กเลฟ ซึ่งเคลื่อนที่โดยอาศัยแรงแม่เหล็ก ก็กำลังถูกพัฒนาขึ้นในทศวรรษ 2020 ด้วย รถไฟที่ใช้เชื้อเพลิงทางเลือก เช่น รถไฟแก๊สธรรมชาติและรถไฟไฮโดรเจน ก็เป็นอีกหนึ่งสิ่งประดิษฐ์สำคัญที่พัฒนาขึ้นในศตวรรษที่ 21

ประวัติ

รถจักรไอน้ำ ร็อกเก็ต ซึ่ง จอร็จ สตีเฟนสัน เป็นผู้ประดิษฐ์ ในปี พ.ศ. 2357

รถไฟเริ่มเกิดขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศอังกฤษ เมื่อประมาณสามร้อยปีมาแล้ว เดิมทีเดียวสร้างขึ้นเพื่อใช้บรรทุกถ่านหิน รถนั้นมีล้อ แล่นไปตามรางและใช้ม้าลาก ต่อมาในปี พ.ศ. 2357 จอร์จ สตีเฟนสัน (George Stephenson) ชาวอังกฤษ ได้ประดิษฐ์รถจักรไอน้ำ ชื่อว่า ร็อคเก็ต (Rocket)ซึ่งสามารถแล่นได้ด้วยตนเองเป็นผลสำเร็จ นำมาใช้ลากจูงรถแทนม้าในเหมืองถ่านหิน ภายหลังจากนั้นก็ได้มีผู้ประดิษฐ์รถจักรไอน้ำและรถจักรชนิดอื่นๆ ขึ้นอีกหลายแบบ รถไฟได้เปลี่ยนสภาพจากรถขนถ่านหินมาเป็นรถสำหรับขนส่งผู้โดยสารและสินค้า ดังเช่นในปัจจุบัน

กิจการรถไฟของไทยนั้น ได้เกิดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2429 ตรงกับรัตนโกสินทร์ศกที่ 105 ไทยได้ให้สัมปทานแก่บริษัทชาวเดนมาร์กสร้างทางรถไฟสายแรกจาก กรุงเทพมหานคร ถึงสมุทรปราการ เป็นระยะทาง 21 กิโลเมตร ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2433 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าให้ตั้งกรมรถไฟหลวงขึ้น โดยสังกัดกระทรวงโยธาธิการ เมื่อวันที่ 26 มีนาคม พ.ศ. 2439 พระองค์เสด็จประกอบพระราชพิธีเปิดการเดินรถไฟระหว่าง กรุงเทพมหานครถึงอยุธยา เป็นระยะทาง 71 กิโลเมตร ซึ่งทางการได้ถือเอาวันนี้เป็นวันสถาปนากิจการรถไฟหลวง ปัจจุบันทางรถไฟที่สำคัญของประเทศไทยมีอยู่ด้วยกันทั้งสิ้นรวมสี่สาย คือ สายเหนือ ถึงจังหวัดเชียงใหม่และสุโขทัย สายใต้ ถึงประเทศมาเลเซีย สายตะวันออก ถึงจังหวัดสระแก้ว และสายตะวันออกเฉียงเหนือ รวมเป็นระยะทาง 3,855 กิโลเมตร

ประเภทของรถจักร

รถจักรไอน้ำ Krauss-Maffei ML-4000

ในโลกมีรถจักรอยู่หลากหลายประเภท แต่รถจักรประเภทหลักๆที่มีใช้อยู่หลากหลายในโลก คือ

• รถจักรไอน้ำ (Steam Locomotive) ใช้พลังแรงดันสูงจากไอน้ำอันเกิดจากน้ำต้มเดือด ในการดันลูกสูบเพื่อหมุนล้อ ปัจจุบันแทบไม่มีแล้ว
• รถจักรดีเซล (Diesel Locomotive)แบ่งออกเป็น
  • รถจักรดีเซลการกล (Diesel-Mechanical Locomotive) ใช้เครื่องยนต์ดีเซลโดยตรงในการขับเคลื่อนล้อ ปัจจุบันแทบไม่มีแล้ว
  • รถจักรดีเซลไฮดรอลิก (Diesel-Hydraulic Locomotive)

ใช้แทนรถจักรดีเซลไฟฟ้าเมื่อน้ำท่วมราง เพราะรถจักรดีเซลไฟฟ้าโดนน้ำไม่ได้

• • รถจักรดีเซลไฟฟ้า (Diesel-Electric Locomotive) ใช้เครื่องยนต์ดีเซลกำเนิดไฟฟ้านำไปหมุนมอเตอร์ลากจูง (Traction Motor:TM)เป็นรถจักรดีเซลที่มีใช้การมากที่สุดในโลก ^{[ต้องการอ้างอิง]}
• รถจักรไฟฟ้า (Electric Locomotive) ใช้ไฟฟ้านำไปหมุนมอเตอร์ลากจูง (Traction Motor:TM) เป็นรถจักรที่มีกำลังสูงมากกว่าประเภทอื่นๆ ^{[ต้องการอ้างอิง]} นอกจากนี้ ยังมีรถโดยสารที่สามารถขับเคลื่อนได้ด้วยตัวเอง ได้แก่
  • รถดีเซลราง (Diesel Multiple Unit:DMU) เป็นรถโดยสารที่ขับเคลื่อนด้วยกำลังดีเซล ส่วนใหญ่ขับเคลื่อนด้วยดีเซลการกล หรือดีเซลไฮดรอลิก
  • รถรางไฟฟ้า (Electric Multiple Unit:EMU) เป็นรถโดยสารที่ขับเคลื่อนด้วยมอเตอร์ซึ่งใช้ไฟฟ้า
  • รถรางพลังงานน้ำ (Water Multiple Unit:WMU) เป็นรถโดยสารที่ขับเคลื่อนด้วยรางน้ำซึ่งใช้พลังงานน้ำสูบเข้าไปเป็นพลังงานไอน้ำสร้างกระแสไฟฟ้าขับดันรถจักรเคลื่อนที่ไปข้างหน้า

องค์ประกอบของการเดินขบวนรถไฟที่สำคัญ

• ทางรถไฟ - ทางที่มีรางเหล็ก 2 เส้น วางขนานกันบนไม้หมอนที่มีหินโรยทางรองรับ ไม้หมอนและรางจะยึดติดกันไว้ด้วยเครื่องยึดเหนี่ยวราง
• รถจักร - ทำหน้าที่ลากจูงรถไฟคันอื่นๆ ให้เคลื่อนที่ไปได้โดย รถจักรมีหลายชนิด ได้แก่ รถจักรไอน้ำ,รถจักรดีเซล,รถจักรไฟฟ้า และ รถจักรกังหันก๊าซ
• รถพ่วง - ได้แก่ รถสำหรับบรรทุกคนโดยสาร ซึ่งเรียกว่า รถโดยสารและรถสำหรับบรรทุกสินค้า ซึ่งเรียกว่า รถสินค้า
• ระบบอาณัติสัญญาณรถไฟ - เป็นเครื่องมือควบคุมการจราจรเพื่อความปลอดภัย รวดเร็วและมีประสิทธิภาพในการเดินรถ เช่น เสาสัญญาณชนิดหางปลา (semaphore) ,สัญญาณธงผ้ารูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า และ ตะเกียงสัญญาณ
• สถานีรถไฟ

กิจการรถไฟในต่างประเทศ

รูปภาพ

• รถไฟของแต่ละประเทศ
• 
  รถไฟของประเทศไทย
• 
  รถไฟของประเทศแอลเบเนีย
• 
  รถไฟของประเทศอาร์เจนตินา
• 
  รถไฟของประเทศออสเตรเลีย
• 
  รถไฟของประเทศออสเตรีย
• 
  รถไฟของประเทศบัลแกเรีย
• 
  รถไฟของประเทศแคนาดา
• 
  รถไฟของประเทศจีน
• 
  รถไฟของประเทศฝรั่งเศส
• 
  รถไฟของประเทศเยอรมนี
• 
  รถไฟของประเทศอิตาลี
• 
  รถไฟของประเทศญี่ปุ่น
• 
  รถไฟของประเทศมาเลเซีย
• 
  รถไฟของประเทศเกาหลีใต้
• 
  รถไฟของประเทศสวิตเซอร์แลนด์
• 
  รถไฟของสหราชอาณาจักร

แหล่งข้อมูลอื่น

• การรถไฟแห่งประเทศไทย เก็บถาวร 2006-10-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ไทยทรานสปอร์ตดอตเน็ต / รูปและข้อมูลรถไฟ เก็บถาวร 2006-12-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ฝ่ายการช่างโยธา การรถไฟแห่งประเทศไทย "เราจักบำรุงทางให้มั่นคง"
• รูปภาพเกี่ยวกับรถไฟ ที่ฟลิคเกอร์