พระเจ้าราชาธิราช

สำหรับพงศาวดารมอญซึ่งมีการแปลเป็นภาษาพม่าและภาษาไทย ดูที่ ราชาธิราช

พระเจ้าราชาธิราช (มอญ: သၟိၚ်ရာဇာဓိရာတ်, ออกเสียง^{ⓘ[note 1]}; พม่า: ရာဇာဓိရာဇ်, เสียงอ่านภาษาพม่า: [jàzàdəɹɪ̀ʔ] หรือ [jàza̰dəɹɪ̀ʔ] หย่าซาดะยิต; ค.ศ. 1368–1421) มีพระนามเดิมว่า พญาน้อย หรือ มังสุระมณีจักร์^[1] (มอญ: ဗညာနဲ, ออกเสียง^ⓘ; พม่า: ဗညားနွဲ့, [bəɲá nwɛ̰]) ทรงเป็นกษัตริย์มอญแห่งราชอาณาจักรหงสาวดี ระหว่างปี ค.ศ. 1384–1421 (พ.ศ. 1927–1964) ซึ่งได้รับการนับถือว่าเป็นหนึ่งในกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์มอญและพม่า พระองค์ประสบความสำเร็จในการรวบรวมดินแดนที่พูดภาษามอญทั้ง 3 แห่งในพม่าตอนล่างให้เป็นเอกภาพ และสามารถต้านทานการรุกรานของอาณาจักรอังวะซึ่งเป็นอาณาจักรของกลุ่มชนที่พูดภาษาพม่าในพม่าตอนบนไว้ได้ในช่วงสงครามสี่สิบปี (ค.ศ. 1385–1424)

ราชาธิราช ရာဇာဓိရာဇ်
พระบรมรูปของพระเจ้าราชาธิราชที่Kamawet รัฐมอญ
พระเจ้าหงสาวดี
ครองราชย์	4 มกราคม ค.ศ. 1384 – ป. ธันวาคม ค.ศ. 1421
ราชาภิเษก	5 มกราคม ค.ศ. 1384
ก่อนหน้า	พระยาอู่
ถัดไป	พญาธรรมราชา
อัครมหาเสนาบดีร่วม	สมิงชีพราย (1384–1388) ยัตซา (1388–1413) เทียนมานียุต (1388–1421)
พระราชสมภพ	28 มกราคม ค.ศ. 1368 วันศุกร์ ขึ้น 8 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว มรันมาศักราช 729 โดนวู่น อาณาจักรเมาะตะมะ
สวรรคต	29 ธันวาคม ค.ศ. 1421 (53 พรรษา) วันจันทร์ ขึ้น 7 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว มรันมาศักราช 783 Kama Thamein Paik อาณาจักรหงสาวดี
ฝังพระศพ	พะโค
ชายา	ตะละแม่ท้าว (1383–1390) พระนางปิยราชเทวี (1383–1392; อัครมเหสี) Yaza Dewi (1392–1421; หัวหน้า) Lawka Dewi (1392–1421) Thiri Maya Dewi Mi U-Si (1392–1421)
พระราชบุตร กับพระองค์อื่น ๆ...	พ่อลาวแก่นท้าว พญาธรรมราชา พญารามที่ 1 พญาเกียรติ์ Binnya Set พระนางเชงสอบู
พระนามเต็ม Smiṅ Su Ta So Ma Rā Jā ออกเสียงⓘ
ราชวงศ์	หงสาวดี (ฟ้ารั่ว)
พระราชบิดา	พระยาอู่
พระราชมารดา	พระนางสิริมายาเทวี
ศาสนา	พุทธเถรวาท

ประวัติศาสตร์นิพนธ์

พงศาวดารแรกสุดที่กล่าวถึงพระองค์คือยาซาดะริตอเยดอว์บอง โดยเป็นพงศาวดารที่มีรายละเอียดมากที่สุด มีข้อมูลเกี่ยวกับพระองค์และราชวงศ์เมาะตะมะ-หงสาวดีช่วงแรกที่น่าเชื่อถือ^[2] ส่วนพงศาวดารปากลัดก็กล่าวถึงพระองค์ด้วย แต่ยังคงต้องพิสูจน์แหล่งที่มาและความน่าเชื่อถือของพงศาวดารในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20^[3] อย่างไรก็ตาม พงศาวดารขนาดเล็กอย่าง Slapat Rajawan และ Mon Yazawin มีข้อมูลเกี่ยวกับพระองค์เพียงเล็กน้อย โดยพงศาวดาร Slapat ที่เขียนโดยพระสงฆ์มีเนื้อหาส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับการอุปถัมภ์ทางศาสนาที่เจดีย์ชเวดากอง ให้ข้อมูลเพียงวรรคเดียวว่า ความสำเร็จตลอดทั้งชีวิตของพระเจ้าราชาธิราชคือการเมืองเป็นหลัก^[4]

เหตุการณ์	ยาซาดะริตอเยดอว์บอง (ป. คริสต์ทศวรรษ 1560)	ปากลัด (1912)	Slapat Rajawan (1766)	มหาราชวงศ์ (1724)	มหาราชวงศ์ ฉบับใหม่ (1798)	มหาราชวงศ์ ฉบับหอแก้ว (1832)
วันพระราชสมภพ	28 มกราคม ค.ศ. 1368[note 2]	ค.ศ. 1367/68[5]	ป. ค.ศ. 1367/68[6]	ไม่ได้ระบุ
ครองราชย์	4 มกราคม ค.ศ. 1384[note 3]	2 มกราคม ค.ศ. 1384[note 4]	ค.ศ. 1383/84[6]	ค.ศ. 1383/84[note 5]	ค.ศ. 1383/84[note 6]	ค.ศ. 1383/84[note 7]
เริ่มสงครามสี่สิบปี	ค.ศ. 1384/85[note 8]	ค.ศ. 1387/88 [sic][note 9]	ไม่ได้ระบุ	ค.ศ. 1386/87[note 10]	ค.ศ. 1385/86[note 11]	ค.ศ. 1386/87[note 12]
ระยะเวลาครองราชย์	~38 ปี[5]	38 [sic][note 13]	38 ปี[6]	40 ปี[7]	~38 ปี[note 14]	40 ปี[8]
ปีที่สวรรคต	ค.ศ. 1421/22[5]	ค.ศ. 1420/21 [sic][5]	ค.ศ. 1421/22[6]	ค.ศ. 1423/24[note 15]	ค.ศ. 1421/22[note 16]	ค.ศ. 1423/24 หรือ 1422/23 [sic][note 17]
พระชนมายุตอนสวรรคต	53 พรรษา (ปีที่ 54)[5]	53 พรรษา (ปีที่ 54)[5]	53 พรรษา (ปีที่ 54)[6]	ไม่ได้ระบุ

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าราชาธิราช
8. สมิงมังละ                       4. พระเจ้ารามมะไตย                             9. นางอุ่นเรือน                       2. พระยาอู่                                   10. พระเจ้ารามประเดิด                       5. นางจันทะมังคะละ                             1. พระเจ้าราชาธิราช                                         3. พระนางสิริมายาเทวี

หมายเหตุ

1. รูปสะกด "ရာဇာဓိရာတ်" นำมาจาก Slapat Rajawan (Schmidt 1906: 118) และจารึกเจดีย์ชเวดากองใน ค.ศ. 1485 (Pan Hla 2005: 368, footnote 1). ยาซาดะริตอเยดอว์บอง (Pan Hla 2005) ใช้รูปสะกด ရာဇာဓိရာဇ် ทั้งภาษามอญและพม่า ดู (Pan Hla 2005: 395) ในส่วนที่มีชื่อ ရာဇာဓိရာဇ်. รูปสะกด ရာဇာဓိရာတ် อาจเป็นรูปสะกดในอดีต
2. (Pan Hla 2005: 356, footnote 1): วันศุกร์ ขึ้น 8 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว 729 ME = 28 มกราคม ค.ศ. 1368
3. (Pan Hla 2005: 356, footnote 1): วันจันทร์ ขึ้น 12 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว 745 ME = 4 มกราคม ค.ศ. 1384
4. (Pan Hla 2005: 161): ขึ้น 10 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว 745 ME = 2 มกราคม ค.ศ. 1384
5. (Maha Yazawin Vol. 1 2006: 290) และ (Maha Yazawin Vol. 2 2006: 140): 745 ME = 30 มีนาคม ค.ศ. 1383 ถึง 28 มีนาคม ค.ศ. 1384
6. (Yazawin Thit Vol. 1 2012: 195): 745 ME = 30 มีนาคม ค.ศ. 1383 ถึง 28 มีนาคม ค.ศ. 1384
7. (Hmannan Vol. 1 2003: 417) และ (Hmannan Vol. 2 2003: 185): 745 ME = 30 มีนาคม ค.ศ. 1383 ถึง 28 มีนาคม ค.ศ. 1384
8. (Pan Hla 2005: 164–165): Soon after Razadarit's accession; the chronicle reporting suggests 746 ME, 1384–85
9. (Pan Hla 2005: 169, footnote 1): Pak Lat, which editor Pan Hla refers to as the Mon version, says the war began in 749 ME (1387/88). But 749 ME appears to be a copying error of 746 ME.
10. (Maha Yazawin Vol. 1 2006: 290): 748 ME = 29 มีนาคม ค.ศ. 1386 ถึง 29 มีนาคม ค.ศ. 1387
11. (Yazawin Thit Vol. 1 2012: 195): 747 ME = 29 มีนาคม ค.ศ. 1385 ถึง 28 มีนาคม ค.ศ. 1386
12. (Hmannan Vol. 1 2003: 417): 748 ME = 29 มีนาคม ค.ศ. 1386 ถึง 29 มีนาคม ค.ศ. 1387
13. Pak Lat (Pan Hla 2005: 356, footnote 1) says he reigned 38 years between 745 ME and 782 ME. He could have reigned for at most 37 years.
14. ปีที่สวรรคต, 783 ME – ปีครองราชย์, 747 ME = ~38 ปี
15. (Maha Yazawin Vol. 2 2006: 140): Razadarit died in 785 ME. (Maha Yazawin Vol. 2 2006: 56): Razadarit died in the following year after Minkhaung I's death in 784 ME.
16. (Yazawin Thit Vol. 1 2012: 265): Minkhaung died in 783 ME, and Razadarit died two months later in the same year (783 ME).
17. Hmannan is inconsistent. (Hmannan Vol. 2 2003: 185) follows Maha Yazawin's reporting that Razadarit died in 785 ME (1423/24). But (Hmannan Vol. 2 2003: 52) accepts that Yazawin Thit's date of death for Minkhaung (783 ME, 1421/22) but keeps Maha Yazawin's reporting that Razadarit died in the following year after Minkhaung's death, which now means 784 ME (1422/23). Hmannan should have said Razadarit died about two years after Minkhaung's death, if it wished to keep 785 ME as date of death of Razadarit.

อ้างอิง

1. นราธิปประพันธ์พงศ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. พระราชพงศาวดารพม่า. พิมพ์ครั้งที่ 2. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2550, หน้า 1125
2. Aung-Thwin 2017: 220–221
3. Aung-Thwin 2017: 228–229
4. Aung-Thwin 2017: 226, 260
5. Pan Hla 2005: 356, footnote 1
6. Schmidt 1906: 119
7. Maha Yazawin Vol. 2 2006: 140
8. Hmannan Vol. 2 2003: 52

บรรณานุกรม

• Athwa, Sayadaw (1906) [1766]. แปลโดย P.W. Schmidt. "Slapat des Ragawan der Königsgeschichte". Die äthiopischen Handschriften der K.K. Hofbibliothek zu Wien (ภาษาเยอรมัน). Vienna: Alfred Hölder. 151.
• Aung-Thwin, Michael A. (2017). Myanmar in the Fifteenth Century. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-8248-6783-6.
• Fernquest, Jon (Spring 2006). "Rajadhirat's Mask of Command: Military Leadership in Burma (c. 1384–1421)" (PDF). SBBR. 4 (1). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-19.
• Fernquest, Jon (Autumn 2006). "Crucible of War: Burma and the Ming in the Tai Frontier Zone (1382–1454)" (PDF). SOAS Bulletin of Burma Research. 4 (2). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-04-15. สืบค้นเมื่อ 2022-01-21.
• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
• Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
• Kala, U (2006) [1724]. Maha Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (4th printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
• Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
• Maha Sithu (2012) [1798]. Kyaw Win; Thein Hlaing (บ.ก.). Yazawin Thit (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (2nd ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
• Pan Hla, Nai (2005) [1968]. Razadarit Ayedawbon (ภาษาพม่า) (8th printing ed.). Yangon: Armanthit Sarpay.
• Phayre, Major Gen. Sir Arthur P. (1873). "The History of Pegu". Journal of the Asiatic Society of Bengal. Oxford University. 42.
• Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta.
• Royal Historical Commission of Burma (2003) [1832]. Hmannan Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 1–3. Yangon: Ministry of Information, Myanmar.
• Sandamala Linkara, Ashin (1997–1999) [1931]. Rakhine Razawin Thit (ภาษาพม่า). Vol. 1–2. Yangon: Tetlan Sarpay.
• Sein Lwin Lay, Kahtika U (2006) [1968]. Min Taya Shwe Hti and Bayinnaung: Ketumadi Taungoo Yazawin (ภาษาพม่า) (2nd printing ed.). Yangon: Yan Aung Sarpay.
• Shorto, H.L. (1963). "The 32 "Myos" in the Medieval Mon Kingdom". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. Cambridge University Press. 26 (3): 572–591. doi:10.1017/s0041977x00070336. JSTOR 611567.
• Shwe Naw (1922) [1785]. Mon Yazawin (ภาษาพม่า). แปลโดย Shwe Naw. Yangon: Burma Publishing Workers Association Press.
• Stadtner, Donald M. (2015). "Rajadhiraj's Rangoon Relics and a Mon Funerary Stupa". Journal of the Siam Society. 103: 63–88.
• Than Tun (December 1959). "History of Burma: A.D. 1300–1400". Journal of Burma Research Society. XLII (II).