พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์ (15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2349 – 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2420) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าชายกลาง เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 44 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาน้อยระนาด เมื่อวันเสาร์ เดือน 3 แรม 12 ค่ำ ปีฉลู สัปตศก จ.ศ. 1167 ตรงกับวันที่ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2348 (แบบสากลคือ พ.ศ. 2349) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น “กรมหลวงเทเวศร์วัชรินทร์” ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ เลื่อนขึ้นเป็น “กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์“ ทรงกำกับกรมช่างทองมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3 ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 ทรงกำกับศาลฎีกา ทรงดำรงตำแหน่งเป็นองค์กุลเชษฐ์แห่งพระบรมวงศานุวงศ์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นเวลา 3 ปีเศษ ตั้งแต่วันที่ 14 กันยายน พ.ศ. 2412 ต่อจากพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปุก พระเชษฐภคินีต่างพระมารดา ตราบจนสิ้นพระชนม์เมื่อวันอังคาร เดือน 4 ขึ้น 8 ค่ำ ปีชวด อัฐศก จ.ศ. 1238 ตรงกับวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2419 (แบบสากลคือ พ.ศ. 2420) สิริพระชันษา 71 ปี

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 2 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ประสูติ	15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2349
สิ้นพระชนม์	20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2420 (71 ปี)
พระบุตร	25 องค์
ราชสกุล	วัชรีวงศ์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาน้อยระนาด ในรัชกาลที่ 2

พระโอรสธิดา

พระองค์เป็นต้นราชสกุล วัชรีวงศ์ มีพระโอรสและพระธิดา ดังนี้^[1]

1. หม่อมเจ้าหญิงนารี วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2369 พระราชทานเพลิง ณ วัดจักรวรรดิราชาวาส เมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2448)
2. หม่อมเจ้าหญิงไม วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2380 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2430
3. หม่อมเจ้ากุสุเมศ วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2381 – 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2418)
4. หม่อมเจ้าหญิงละไม วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2381 – 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2454)
5. หม่อมเจ้าหญิงละมุน วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2383 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2430)
6. หม่อมเจ้าหญิงละมุล วัชรีวงศ์ มีพระนามลำลองว่าท่านหญิงเต่า (ประสูติ พ.ศ. 2384 – 25 เมษายน พ.ศ. 2452)
7. หม่อมเจ้าหญิงอึ่ง วัชรีวงศ์
8. หม่อมเจ้าหญิงประจง วัชรีวงศ์
9. หม่อมเจ้าขาว วัชรีวงศ์ ได้รับสถาปนาขึ้นเป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2387 – 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2444)
10. หม่อมเจ้าหญิงพริ้ง วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2391 – 23 มีนาคม พ.ศ. 2448)
11. หม่อมเจ้าหญิงพลบ วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2393 – 15 มกราคม พ.ศ. 2441)
12. หม่อมเจ้าหญิงโถมนา วัชรีวงศ์ หม่อมแย้มเป็นมารดา มีพระนามลำลองว่าท่านหญิงเลื่อนเนื่องจากประสูติเมื่อครั้งที่พระบิดาได้รับเลื่อนพระอิสริยยศ (ประสูติ พ.ศ. 2395 พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2494) เป็นพระชายาในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ
13. หม่อมเจ้าชวลิต วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2397)
14. หม่อมเจ้าหญิงไม่ปรากฏพระนาม (ประสูติ 24 ธันวาคม พ.ศ. 2401)
15. หม่อมเจ้าวิทยา วัชรีวงศ์ หม่อมแย้มเป็นมารดา มีพระนามลำลองว่าท่านชายกู๋ (ประสูติ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2402 – 22 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2469) เสกสมรสกับหม่อมเจ้าหญิงมารศรี ปราโมช พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนวรจักรธรานุภาพ และยังมีหม่อมอีก 2 คน คือ หม่อมชุ่ม วัชรีวงศ์ ณ อยุธยาและหม่อมทิม วัชรีวงศ์ ณ อยุธยา มีโอรสธิดา คือ
    1. หม่อมราชวงศ์หญิงลูกจันทร์ วัชรีวงศ์
    2. หม่อมราชวงศ์หญิงพุ่ม วัชรีวงศ์
    3. หม่อมราชวงศ์อนุวิทย์ วัชรีวงศ์ สมรสกับหม่อมราชวงศ์หญิงพูนเรืองศรี วัชรีวงศ์ (ราชสกุลเดิม : จรูญโรจน์) มีบุตรธิดา คือ
       1. หม่อมหลวงวิษณุ วัชรีวงศ์
       2. หม่อมหลวงกฤติกา วัชรีวงศ์
       3. หม่อมหลวงสุชาวดี วัชรีวงศ์
       4. หม่อมหลวงศุลีรัชต์ วัชรีวงศ์
    4. หม่อมราชวงศ์วิทยานนท์ วัชรีวงศ์ สมรสกับหม่อมราชวงศ์หญิงมณีปฏิภาณ วัชรีวงศ์ (ราชสกุลเดิม : จรูญโรจน์) มีบุตรธิดา คือ
       1. หม่อมหลวงวิมจิราวุฒิ วัชรีวงศ์
       2. หม่อมหลวงวิวัฒน์ วัชรีวงศ์
       3. หม่อมหลวงวรนุช วัชรีวงศ์
       4. หม่อมหลวงวรเทพ วัชรีวงศ์
       5. หม่อมหลวงวรพงษ์ วัชรีวงศ์
       6. หม่อมหลวงวรเดช วัชรีวงศ์
       7. หม่อมหลวงวรวุฒิ วัชรีวงศ์
       8. หม่อมหลวงพีรพันธุ์ วัชรีวงศ์
       9. หม่อมหลวงมานิตย์ วัชรีวงศ์
       10. หม่อมหลวงมนัส วัชรีวงศ์
16. หม่อมเจ้าชายไม่ปรากฏพระนาม (ประสูติ พ.ศ. 2402 พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2403)
17. หม่อมเจ้าหญิงลม้าย วัชรีวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. 2407 – 29 มิถุนายน พ.ศ. 2439) มีหม่อมตลับเป็นมารดา เสกสมรสเป็นพระชายาในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสนั่น
18. หม่อมเจ้าหญิงไม่ปรากฏพระนาม (ประสูติ พ.ศ. 2407 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ พ.ศ. 2408)
19. หม่อมเจ้าพนม วัชรีวงศ์ (พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ พ.ศ. 2410)
20. หม่อมเจ้าสวัสดิ วัชรีวงศ์ (พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2430)
21. หม่อมเจ้าหญิงละออ วัชรีวงศ์ (สิ้นชีพิตักษัย พ.ศ. 2430)
22. หม่อมเจ้าหลง วัชรีวงศ์ (ประสูติ 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2414 – 23 ธันวาคม พ.ศ. 2468)
23. หม่อมเจ้าหญิงปริก วัชรีวงศ์
24. หม่อมเจ้าเพชร วัชรีวงศ์
25. หม่อมเจ้าบุษเมศ วัชรีวงศ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

• พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2416 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)

อ้างอิง

1. ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8

ก่อนหน้า		พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์		ถัดไป
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปุก		กุลเชษฐ์ในราชวงศ์จักรี (11 สิงหาคม พ.ศ. 2416 – 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2420)		สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์