พระมหาพิชัยมงกุฎ

พระมหาพิชัยมงกุฎ เป็นหนึ่งในห้าของเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์^[1] อันเป็นเครื่องทรงในพระมหากษัตริย์แห่งพระราชอาณาจักรสยามตั้งแต่สมัยโบราณ จนถึงปัจจุบัน

พระมหาพิชัยมงกุฎ
พระมหาพิชัยมงกุฎประดิษฐานบนพานแว่นฟ้า
ตราสัญลักษณ์
รายละเอียด
สำหรับ	ไทย  ไทย
ผลิตเมื่อ	พ.ศ. 2325
ผู้ครอบครอง	พระมหากษัตริย์ไทย
น้ำหนักสุทธิ	7.3 กิโลกรัม
วัตถุดิบหลัก	ทองคำลงยาบริสุทธิ์
อัญมณีสำคัญ	พระมหาวิเชียรมณี

ซุ้มเฉลิมพระเกียรติในงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี พุทธศักราช 2549 แสดงภาพจำลองพระมหาพิชัยมงกุฎ

ประวัติ

พระมหาพิชัยมงกุฎจำลองมาจากตราประจำพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณฯ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว

เครื่องประดับพระเศียรองค์แรก สร้างขึ้นในรัชกาลที่ 1 ในปีพุทธศักราช 2325 ทำด้วยทองคำลงยาบริสุทธิ์ ประดับเพชร เฉพาะองค์พระมหามงกุฎ ไม่รวมพระกรรเจียกจอน สูง 51 ซ.ม. ถ้ารวมพระกรรเจียกจอนสูง 66 ซ.ม. มีน้ำหนักถึง 7.3 กิโลกรัม ที่ยอดประดับเพชรเม็ดใหญ่ ซึ่งรัชกาลที่ 4 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้หามาจากเมืองกัลกัตตา ประเทศอินเดีย มาประดับที่ยอดพระมหามงกุฎ พระราชทานนามเพชรเม็ดนั้นว่า "พระมหาวิเชียรมณี"^[2][3]

สถาบันการศึกษาที่ใช้พระมหามงกุฎเป็นสัญลักษณ์

การใช้พระมหามงกุฎหรือพระมหาพิชัยมงกุฎ เป็นเครื่องหมายประจำสถาบันการศึกษานั้น ต้องได้รับพระบรมราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ปัจจุบัน มีสถาบันการศึกษาที่ใช้พระมหามงกุฎหรือพระมหาพิชัยมงกุฎดังนี้

สถาบันอุดมศึกษา

• จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย หมายถึง พระมหามงกุฎถอดพระจอน ในนัยยะของพระเกี้ยว พิจิตรเรขาประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย หมายถึง พระมหามงกุฎถอดจอน ในนัยยะของพระเกี้ยวพิจิตรเรขาประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เบื้องหลังพระมหามงกุฎ ประกอบด้วยพระธรรมจักร แสดงถึงอุดมการณ์ทางการศึกษาตามพระราชปณิธานของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งพระองค์ทรงหมายให้สถาปนาขึ้นเพื่อเป็นสถาบันศึกษาพระไตรปิฎกและวิชาการชั้นสูงสำหรับพระภิกษุสงฆ์
• มหาวิทยาลัยมหิดล
• สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล
• มหาวิทยาลัยทักษิณ
• มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
• วิทยาลัยแพทยศาสตร์พระมงกุฎเกล้า
• สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทิรา สภากาชาดไทย
• โรงเรียนนายเรืออากาศนวมินทกษัตริยาธิราช

โรงเรียน

• โรงเรียนจิตรลดา
• โรงเรียนจิตรลดา (สายวิชาชีพ)
• โรงเรียนดอนเมืองทหารอากาศบำรุง
• โรงเรียนชัยภูมิภักดีชุมพล
• โรงเรียนพรตพิทยพยัต
• โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ เตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า
• โรงเรียนนวมินทราชูทิศ กรุงเทพมหานคร
• โรงเรียนนวมินทราชูทิศ พายัพ
• โรงเรียนนวมินทราชูทิศ มัชฌิม
• โรงเรียนนวมินทราชูทิศ อีสาน
• โรงเรียนนวมินทราชูทิศ ทักษิณ
• วิทยาลัยการอาชีพนวมินทราชูทิศ
• โรงเรียนมัธยมวัดมกุฏกษัตริย์
• โรงเรียนราชวินิต
• โรงเรียนราชวินิต มัธยม
• โรงเรียนราชวินิตบางเขน
• โรงเรียนราชวินิตบางแก้ว ในพระบรมราชูปถัมภ์
• โรงเรียนราชวินิตบางแคปานขำ
• โรงเรียนราชวินิตสุวรรณภูมิ
• โรงเรียนศรีพฤฒา
• โรงเรียนสารวิทยา
• โรงเรียนวัดราชโอรส
• โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ทุกแห่ง
• โรงเรียนราชประชาสมาสัย ฝ่ายมัธยม รัชดาภิเษก ในพระบรมราชูปถัมภ์
• โรงเรียนเบญจมราชูทิศ นครศรีธรรมราช
• โรงเรียนปิยะมหาราชาลัย
• โรงเรียนวังไกลกังวล ในพระบรมราชูปถัมภ์
• โรงเรียนเบ็ญจะมะมหาราช
• โรงเรียนร่มเกล้า
• โรงเรียนวิเชียรมาตุ
• โรงเรียนศรียานุสรณ์
• โรงเรียนเทพมงคลรังษี ในพระสังฆราชูปถัมภ์ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก
• โรงเรียนสุรศักดิ์มนตรี
• โรงเรียนฤทธิยะวรรณาลัย
• โรงเรียนฤทธิยะวรรณาลัย ๒
• โรงเรียนสายปัญญารังสิต
• โรงเรียนมอ.วิทยานุสรณ์ สุราษฎร์ธานี