ซาลาแมนเดอร์ (อังกฤษ: salamander) เป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังที่อยู่ในชั้นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ จัดอยู่ในอันดับ Caudata และ Urodelaออกลูกเป็นตัวหรือเป็นไข่
| ซาลาแมนเดอร์ ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: จูแรสซิก-ปัจจุบัน | |
|---|---|
.jpg) | |
| ซาลาแมนเดอร์ไฟ (Salamandra salamandra) เป็นซาลาแมนเดอร์ขนาดเล็ก หรือนิวต์ (Salamandridae) พบในทวีปยุโรปในหลายประเทศ | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Animalia |
| ไฟลัม: | Chordata |
| ชั้น: | Amphibia |
| ชั้นย่อย: | Lissamphibia |
| อันดับ: | Caudata Scopoli, 1777 |
| อันดับย่อย | |
 | |
| แผนที่แสดงการแพร่กระจายพันธุ์ของสัตว์ในอันดับนี้ (สีเขียว) | |
| ชื่อพ้อง | |
| |
ลักษณะและพฤติกรรม
มีรูปร่างส่วนมากมีขา 2 คู่ และมีหาง ลำตัวสั้นและมีกล้ามเนื้อลำตัวลักษณะเป็นปล้องเล็กน้อย บางชนิดที่อาศัยอยู่ในน้ำมีลำตัวเรียวยาวและลดรูปของขา เช่น สกุล Amphiuma, Siren, Oedipina, Pseudobranchus ส่วนมากได้ลดรูปจำนวนชิ้นของกระดูกกะโหลก และตัวเต็มวัยมีขนาดแตกต่างกันมาก คือ ระหว่าง 3 เซนติเมตร จนถึงเกือบ 2 เมตร ตัวเต็มวัยมีบางส่วนอาศัยอยู่บนบก แต่ผสมพันธุ์ในน้ำ แต่บางชนิดก็อาศัยและผสมพันธุ์กันบนบก หรืออาศัยอยู่แต่ในน้ำและผสมพันธุ์กันในน้ำ หรืออาศัยอยู่บนต้นไม้
ซาลาแมนเดอร์ไม่มีช่องหูชั้นกลางและไมมีแผ่นเยื่อแก้วหู โครงสร้างใช้รับฟังเสียงประกอบด้วยกระดูกคอลิวเมลลา และกระดูกโอเพอคิวลัม โครงสร้างทั้ง 2 นี้อาจเป็นกระดูกอ่อนหรือเป็นกระดูกและเชื่อมต่อกับหูชั้นใน กระดูกคอลิวเมลลาใช้รับฟังคลื่นเสียงในอากาศ ส่วนกระดูกโอเพอคิวลัมที่เชื่อมต่อกับกระดูกซูปราสคาพูลาของกระดูกหัวไหล่และกล้ามเนื้อใช้รับฟังคลื่นเสียงคลื่นความถี่ต่ำในอากาศและแรงสะเทือนบนพื้นดิน อย่างไรก็ตามซาลาแมนเดอร์ในหลายวงศ์ก็ไม่มีกระดูกโอเพอคิวลัมและหรือไม่มีกล้ามเนื้อ
มีโครงสร้างทางผิวหนังเหมือนกับสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำอันดับอื่น รวมทั้งมีต่อมเมือกและต่อมพิษใช้ป้องกันตัว ต่อมเมือกในหลายชนิดทำหน้าที่สังเคราะสารฟีโรโมนเพื่อใช้ดึงดูดเพศตรงข้ามในการเกี้ยวพาราสี ขณะที่ต่อมเมือกของบางวงศ์และบางสกุลจะอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม เช่น วงศ์ Plethodontidae และสกุล Notophthalmus
การสืบพันธุ์มีทั้งแบบปฏิสนธิภายในและปฏิสนธิภายนอกร่างกาย ตัวอ่อนมีรูปร่างเหมือนวัยรุ่นและตัวเต็มวัย แต่มีเหงือกและมีโครงสร้างของร่างกายบางประการที่เกี่ยวข้องกับการอาศัยอยู่ในน้ำอยู่ เช่น มีครีบหาง มีช่องเปิดเหงือก และไม่มีเปลือกตา ไม่มีกระดูกแมคซิลลา และโครงสร้างเนื้อเยื่อชั้นผิวหนังแตกต่างจากตัวเต็มวัย ซึ่งทั้งหมดนี้จะแปรสภาพเป็นของตัวเต็มวัยเมื่อวัยอ่อนเปลี่ยนรูปร่าง เพดานปากของวัยอ่อนแปรเปลี่ยนสภาพเมื่อเปลี่ยนรูปร่างเช่นเดียวกัน ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของสัตวครึ่งบกครึ่งน้ำในอันดับนี้
การจำแนก
ปัจจุบัน มีการอนุกรมวิธานซาลาแมนเดอร์และนิวต์ (ชื่อสามัญใช้เรียกซาลาแมนเดอร์ขนาดเล็ก) ออกเป็นวงศ์ทั้งหมด 10 วงศ์ (3 อันดับย่อย) ใน 68 สกุล และมีชนิดพันธุ์ประมาณ 580 ชนิด ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในทวีปอเมริกาเหนือและในเขตอบอุ่นของยูเรเชีย แต่บางวงศ์ก็มีการกระจายพันธุ์ในทวีปอเมริกาใต้และอเมริกากลาง รวมถึงบางส่วนของทวีปแอฟริกาและเอเชียกลางตามแนวเทือกเขาหิมาลัยด้วย
- อันดับย่อย Cryptobranchoidea
| วงศ์ | รายละเอียดแบบย่อ ๆ | ตัวอย่างของชนิด | รูปภาพ |
| Cryptobranchidae | เป็นวงศ์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของบรรดาสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำทั้งหมด พบปัจจุบัน 3 ชนิด ในทวีปอเมริกาเหนือ 1 ชนิด และ 2 ชนิดในเอเชียตะวันออก | ซาลาแมนเดอร์ยักษ์จีน (Andrias davidianus) |  |
| Hynobiidae | เป็นวงศ์ที่มี 9 สกุล 53 ชนิด พบได้เฉพาะทวีปเอเชีย | ซาลาแมนเดอร์ฮิดา (Hynobius kimurae) | _edit.jpg) |
- อันดับย่อย Salamandroidea
| วงศ์ | รายละเอียดแบบย่อ ๆ | ตัวอย่างของชนิด | รูปภาพ |
| Ambystomatidae | มีรูปร่างป้อมและหางใหญ่ โดยคงรูปร่างในวัยอ่อนได้ดี ไม่มีเหงือกและไม่มีช่องเปิดเหงือก มีปอด มีเพียงสกุลเดียว 33 ชนิด พบได้ในทวีปอเมริกาเหนือจนถึงอเมริกากลาง | แอกโซลอเติล (Ambystoma mexicanum) |  |
| Amphiumidae | มีรูปร่างเรียวยาวคล้ายงูหรือเขียดงู แต่มีนิ้วเท้าขนาดเล็กและมีขนาดความยาวลำตัวแตกต่างกัน มีสกุลเดียว 3 ชนิด พบได้เฉพาะในทิศตะวันออกเฉียงใต้ของสหรัฐอเมริกา | แอมฟิอูมาสองนิ้ว (Amphiuma means) |  |
| Dicamptodontidae | มีลำตัวป้อมและหางใหญ่ มีขนาดตั้งแต่ 13-35 เซนติเมตร พบเฉพาะลำธารในป่าดิบที่มีอุณหภูมิค่อนข้างเย็นของทวีปอเมริกาเหนือจนถึงอเมริกากลาง | ซาลาแมนเดอร์ยักษ์แปซิฟิก (Dicamptodon tenebrosus) |  |
| Plethodontidae | เป็นวงศ์ที่มีจำนวนสมาชิกมากที่สุดของอันดับนี้ พบอาศัยแตกต่างกันทั้งในน้ำ บนบก และบนต้นไม้ | ซาลาแมนเดอร์หลังแดง (Plethodon cinereus) |  |
| Proteidae | มีลำตัวเรียวยาว มีขนาดตั้งแต่ 20-48 เซนติเมตร อาศัยอยู่ในน้ำ มี 2 สกุล 5 ชนิด ในทวีปอเมริกาเหนือและบางส่วนในยุโรป | โอล์ม (Proteus anguinus) |  |
| Rhyacotritonidae | เป็นวงศ์ที่มีโครงสร้างลักษณะเฉพาะ มีลำตัวป้อมขาสั้นแต่ใหญ่ ปฏิสนธิภายในตัว มีสกุลเดียว 4 ชนิด พบในทิศตะวันตกเฉียงเหนือของสหรัฐอเมริกา | ซาลาแมนเดอร์เทอร์เรนต์ใต้ (Rhyacotriton variegatus) |  |
| Salamandridae | เป็นวงศ์ที่มีขนาดเล็ก หรือเรียกในชื่อสามัญได้ว่า "นิวต์" มี 21 สกุล 79 ชนิด กระจายพันธุ์ไปในหลายพื้นที่ทั่วโลก | กะท่าง (Tylotriton verrucosus) |  |
- อันดับย่อย Sirenoidea
| วงศ์ | รายละเอียดแบบย่อ ๆ | ตัวอย่างของชนิด | รูปภาพ |
| Sirenidae | มีรูปร่างเรียวยาวคล้ายปลาไหลหรือเขียดงู ขาคู่หน้าเล็กมากและนิ้วมีจำนวนลดลง มี 2 สกุล 4 ชนิด พบในลุ่มแม่น้ำมิสซิสซิปปีและบางส่วนของเม็กซิโก | ไซเรนใหญ่ (Siren lacertina) |  |
ความสัมพันธ์กับมนุษย์
ซาลาแมนเดอร์และนิวต์ ถูกเรียกชื่อสามัญมาจากสัตว์ประหลาดในเทพปกรณัมกรีก คือ ซาลาแมนเดอร์ ที่เล่ากันว่ามีรูปร่างคล้ายจิ้งจก แต่เมื่ออยู่ในไฟแล้วไม่ตาย[3] ปกติแล้วเป็นสัตว์ที่มนุษย์ไม่ใช้เป็นอาหาร แต่นิยมเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยง เพราะความน่าสนใจในวงจรชีวิตและหลายชนิดก็มีสีสันสวยงาม และรูปร่างลักษณะที่แปลก โดยชนิดที่ได้รับการยกย่องว่ามีความสวยที่สุด คือ กะท่าง ซึ่งเป็นเพียงชนิดเดียวเท่านั้นที่พบได้ในประเทศไทย โดยเฉพาะตัวผู้ในฤดูผสมพันธุ์จะมีแต้มบนลำตัวชัดเจนเป็นสีส้มสด แต่ก็มีความเสี่ยงเป็นชนิดที่ใกล้จะสูญพันธุ์แล้ว
อีกทั้งยังเลี้ยงไว้เพื่อการศึกษาวิจัยในเรื่องสเต็มเซลล์ของแอกโซลอเติลด้วย[4]
อ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
