హిందూ జర్మను కుట్ర
మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో బ్రిటీష్ రాజ్కు వ్యతిరేకంగా పాన్-ఇండియన్ తిరుగుబాటు / From Wikipedia, the free encyclopedia
1914 - 1917 మధ్య, మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం జరుగుతున్న సమయంలో బ్రిటిషు సామ్రాజ్యంపై తిరుగుబాటును లేవదీసేందుకు భారతీయ జాతీయవాద సమూహాలు చేసిన వరుస ప్రయత్నాలను హిందూ-జర్మన్ కుట్ర (పేరుపై వివరణ) అంటారు. ప్రచ్ఛన్నంలో ఉన్న భారత విప్లవకారులు, అమెరికాలో ప్రవాసంలో ఉన్న లేదా బహిష్కరించబడిన జాతీయవాదులూ కలిసి ఈ తిరుగుబాటును రూపొందించారు. యుద్ధానికి ముందరి దశాబ్ద కాలంలో గదర్ పార్టీ, జర్మనీలోని భారత స్వాతంత్ర్య కమిటీ కూడా ఇందులో భాగంగా ఉన్నాయి. [1][2][3] యుద్ధం ప్రారంభం తోనే కుట్ర కూడా మొదలైంది. జర్మన్ విదేశాంగ కార్యాలయం, శాన్ ఫ్రాన్సిస్కోలోని జర్మనీ రాయబార కార్యాలయం, ఒట్టోమన్ టర్కీ, ఐరిష్ రిపబ్లికన్ ఉద్యమం నుండి ఈ కుట్రకు విస్తృతమైన మద్దతు లభించింది. అత్యంత ముఖ్యంగా, పంజాబ్ నుండి సింగపూర్ వరకు బ్రిటిషు భారత సైన్యంలో తిరుగుబాటును లేవదీయడానికీ, అశాంతిని ప్రేరేపించడానికీ ఈ కుట్ర ప్రయత్నించింది. దీన్ని 1915 ఫిబ్రవరిలో దీన్ని అమలు చేసి, భారత ఉపఖండంలో బ్రిటిషు పాలనను పడగొట్టాలనేది ప్రణాళిక. బ్రిటిషు నిఘా వ్యవస్థ గదర్ ఉద్యమంలోకి చొరబడి కీలక వ్యక్తులను అరెస్టు చేసి, ఫిబ్రవరి తిరుగుబాటును ఛేదించింది. భారతదేశంలోని చిన్న యూనిట్లు, సైనిక శిబిరాల్లో రేగిన తిరుగుబాట్లను కూడా అణిచివేసారు.
ఇండో-జర్మన్ కూటమి చేస్తున్న కుట్రల ఛేదనే లక్ష్యంగా ప్రపంచవ్యాప్తంగా బ్రిటిషు నిఘా వ్యవస్థ పనిచేసింది. తిరుగుబాటుదారుల మరిన్ని ప్రయత్నాలను విజయవంతంగా నిరోధించింది. 1917 లో ఆనీ లార్సెన్ వ్యవహారంలో అమెరికన్ గూఢచార సంస్థలు కీలక వ్యక్తులను అరెస్టు చేశాయి. భారతదేశంలో లాహోర్ కుట్ర కేసుపై జరిగిన విచారణతో పాటే అమెరికాలో హిందూ జర్మన్ కుట్ర విచారణ కూడా జరిగింది. ఆ సమయంలో అది అమెరికాలో జరిగిన అత్యంత సుదీర్ఘమైన, అత్యంత ఖరీదైన విచారణ. [4]
ఈ సంఘటనల పరంపర భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమానికి కీలకమైనది. బ్రిటిషు వారు భారతదేశం పట్ల తమ విధానాన్ని సంస్కరించుకోవడంలో ఇది ప్రధాన కారకం. [5] రెండవ ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో జర్మనీ లోను, జపాను ఆక్రమించుకున్న ఆగ్నేయాసియాలోనూ ఇలాంటి ప్రయత్నాలే జరిగాయి. సుభాష్ చంద్రబోస్ ఇండియన్ లీజియన్ను, భారత జాతీయ సైన్యాన్నీ (ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్) ఏర్పాటు చేశాడు. ఇటలీలో మహ్మద్ ఇక్బాల్ షెడాయ్, బట్టాగ్లియోన్ ఆజాద్ హిందూస్తాన్ను ఏర్పాటు చేశాడు.