ఒడిశా
భారతీయ రాష్ట్రం / From Wikipedia, the free encyclopedia
ఒడిశా (ఒరియా: ଓଡ଼ିଶା) ( పాత పేరు ఒరిస్సా) తూర్పు భారతదేశంలో ఉన్న ఒక రాష్ట్రం . దీనికి ఉత్తరాన ఝార్ఖండ్ రాష్ట్రం, ఈశాన్యాన పశ్చిమ బెంగాల్, దక్షిణాన ఆంధ్రప్రదేశ్, పశ్చిమాన ఛత్తీస్గఢ్ రాష్ట్రాలు, తూర్పున బంగాళాఖాతం సముద్రమున్నాయి. ఇది విస్తీర్ణంలో 8 వ అతిపెద్ద రాష్ట్రం, జనాభా ప్రకారం 11 వ అతిపెద్ద రాష్ట్రం. షెడ్యూల్డ్ తెగల జనాభా పరంగా భారతదేశంలో మూడవ స్థానంలో ఉంది.[12] బంగాళాఖాతం వెంబడి 485 కిలోమీటర్లు (301 మై.) తీరం ఉంది.[13] ఈ ప్రాంతాన్ని ఉత్కల అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ పదం భారతదేశ జాతీయ గీతం " జన గణ మన "లో ప్రస్తావించబడింది.[14] ఒడిశా భాష ఒడియా, ఇది భారతదేశ ప్రాచీన భాషలలో ఒకటి .[15]
ఒడిశా | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Anthem: Bande Utkala Janani (I Adore Thee, O Mother Utkala!) | ||||||||||||
Coordinates (భువనేశ్వర్): 20.27°N 85.82°E / 20.27; 85.82 | ||||||||||||
దేశం | India | |||||||||||
రాష్ట్రావతరణ | 1 ఏప్రిల్ 1936 (Utkala Dibasa) | |||||||||||
రాజధాని అతిపెద్ద నగరం | భువనేశ్వర్[1] | |||||||||||
Government | ||||||||||||
• Body | ప్రభుత్వం | |||||||||||
• గవర్నర్ | గణేషి లాల్ | |||||||||||
• ముఖ్యమంత్రి | నవీన్ పట్నాయక్ (BJD) | |||||||||||
• శాసన వ్యవస్థ | ఏక సభ, (147 సీట్లు) | |||||||||||
• పార్లమెంట్ నియోజకవర్గాలు | లోక్సభ (21 seats) రాజ్యసభ (10 సీట్లు) | |||||||||||
• ఉన్నత న్యాయస్థానం | ఒడిశా ఉన్నత న్యాయస్థానం | |||||||||||
విస్తీర్ణం | ||||||||||||
• Total | 1,55,707 కి.మీ2 (60,119 చ. మై) | |||||||||||
• Rank | 8వ | |||||||||||
జనాభా (2011) | ||||||||||||
• Total | 4,19,74,218[2] | |||||||||||
• Rank | 11th | |||||||||||
Demonym | ఒడియావారు | |||||||||||
GDP (2019–20) | ||||||||||||
• మొత్తం | ₹5,33,822 crore (US$67 billion) | |||||||||||
• తలసరి జిడిపి | ₹1,16,614 (US$1,500) | |||||||||||
Time zone | UTC+05:30 (IST) | |||||||||||
ISO 3166 code | IN-OR | |||||||||||
HDI (2018) | 0.606[4] medium · 32nd | |||||||||||
అక్షరాస్యత రేటు | 73.45%[5] | |||||||||||
అధికార భాషలు | ఒడియా[6] | |||||||||||
Symbols of Odisha | ||||||||||||
Emblem | Emblem of Odisha | |||||||||||
Song | Bande Utkala Janani | |||||||||||
Bird | Indian Roller[7][8] | |||||||||||
Fish | Mahanadi mahseer[9] | |||||||||||
Flower | Ashoka[10] | |||||||||||
Mammal | Sambar[10] | |||||||||||
Tree | Sacred Fig[10][11] | |||||||||||
Dance | Odissi | |||||||||||
Food | Pakhala | |||||||||||
Sweet | Rasagola | |||||||||||
సా.శ.పూ 261 లో మౌర్య చక్రవర్తి అశోకుడు కళింగ యుద్ధంలో ఖారవేలుడు రాజును ఓడించినా ఖారవేలుడు మరల రాజ్యాన్ని పొందాడు. ఈ యుద్ధం ప్రతీకారవాంఛగల చక్రవర్తి అశోకుడిని బౌద్ధమతం స్వీకరణతో ప్రశాంతుడిగా మార్చడానికి కారణమైంది., అప్పటి ప్రాంతం, ఆధునిక ఒడిశా సరిహద్దులతో సరిపోలుతుంది.[16] బ్రిటిష్ భారత ప్రభుత్వం ఒడిస్సా ప్రావిన్స్ ను 1936 ఏప్రిల్ 1 న స్థాపించబడినప్పుడు ఒడిశా యొక్క ఆధునిక సరిహద్దులను గుర్తించింది. ఇందులో బీహార్, ఒరిస్సా ప్రావిన్స్ లో ఒడియా మాట్లాడే జిల్లాలు ఉన్నాయి. ఏప్రిల్ 1ని ఉత్కల దిబసగా జరుపుకు౯రు.[17] సా.శ. 989 లో మర్కత కేశరీ రాజు కటక్ రాజధానిగా పరిపాలించాడు.[18] తరువాత బ్రిటిష్ శకం వరకు ఈ నగరాన్ని చాలా మంది పాలకులు రాజధానిగా ఉపయోగించారు. ఆ తరువాత in 1970 భువనేశ్వర్ ఒడిశా రాజధాని అయ్యింది.[19]
ఒడిశా ఆర్థిక స్థూల రాష్ట్రీయ ఉత్పత్తి ₹ 5.33 లక్షల కోట్లు, తలసరి స్థూల రాష్ట్రీయ ఉత్పత్తి ₹ 116.614 గా భారతదేశం లో16 వ అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ గల రాష్ట్రంగా,ుంది..[3] మానవ అభివృద్ధి సూచికలో ఒడిశా భారత రాష్ట్రాలలో 32 వ స్థానంలో ఉంది.[20]
కోణార్క, పూరి, భువనేశ్వర్లు ప్రసిద్ధి చెందిన మందిరాలు గల పట్టణాలు.