బికనీర్
From Wikipedia, the free encyclopedia
బికనీర్, భారతదేశంలోని రాజస్థాన్ రాష్ట్రానికి వాయవ్యంలో ఉన్న నగరం.ఇది రాష్ట్ర రాజధాని జైపూర్‌కు వాయవ్యంగా 330 కి.మీ. (205 మైళ్లు) దూరంలో ఉంది.బికనీర్ నగరం బికనీర్ జిల్లాకు, బికనీర్ పరిపాలనా విభాగానికి ప్రధాన పరిపాలనా కేంద్రం.
బికనీర్ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
పై నుండి: లక్ష్మి నివాస్ ప్యాలెస్, ది జునగఢ్ కోట]], దేవికుండ్ సాగర్, భండసార్ జైన దేవాలయం | |||||
| Nickname: బికనా | |||||
  బికనీర్  బికనీర్ | |||||
| Coordinates: 28°01′00″N 73°18′43″E | |||||
| దేశం |  భారతదేశం | ||||
| రాష్ట్రం | రాజస్థాన్ | ||||
| జిల్లా | బికనీర్ | ||||
| Founded by | రావు బికా జీ | ||||
| Government | |||||
| • Body | నగరపాలక సంస్థ | ||||
| విస్తీర్ణం | |||||
| • Total | 270 కి.మీ2 (100 చ. మై) | ||||
| Elevation | 242 మీ (794 అ.) | ||||
| జనాభా (2011)[2] | |||||
| • Total | 6,44,406 | ||||
| • జనసాంద్రత | 2,400/కి.మీ2 (6,200/చ. మై.) | ||||
| భాషలు | |||||
| • అధికారిక | హిందీ, ఆంగ్లం | ||||
| Time zone | UTC+5:30 (భారత ప్రామాణిక కాలమానం) | ||||
| పిన్‌కోడ్ | 3340XX | ||||
| ప్రాంతీయ ఫోన్‌కోడ్ | +91 151 | ||||
| Vehicle registration | RJ-07 | ||||
పూర్వం బికనీర్ రాచరిక రాజధానిగా ఉన్న ఈ నగరాన్ని సా.శ.1488 లో రావు బికా స్థాపించాడు.[3][4] దాని చిన్న మూలాల నుండి రాజస్థాన్‌లో ఇది నాల్గవ అతిపెద్ద నగరంగా అభివృద్ధి చెందింది.1928 లో పూర్తైన గంగా కాలువ, 1987 లో పూర్తైన ఇందిరా గాంధీ కాలువ బికనీర్ నగర అభివృద్ధికి దోహదపడ్డాయి.
ఇప్పుడు బికనీర్ ఉన్న ప్రాంతం 15 వ శతాబ్దం మధ్యలో, జంగ్లాదేశ్ అని పిలువబడే ప్రాంతం బంజరు అరణ్యంగా ఉండేది.[5] రావు బికా 1488 లో బికనీర్ నగరాన్ని స్థాపించాడు.అతను రాధోడ్ వంశానికి చెందిన మహారాజా రావు జోధా మొదటి కుమారుడు, జోధ్‌పూర్ స్థాపకుడు. ఇతను రాజస్థాన్ ఉత్తరాన ఉన్న శుష్క దేశాన్ని ఎక్కువగా జయించాడు. జోధా మొదటి కుమారుడిగా అతను తన సొంత రాజ్యాన్ని కలిగి ఉండాలని కోరుకున్నాడు.జోధ్‌పూర్ తన తండ్రి నుండి లేదా మహారాజా నుండి మహారాజా బిరుదు వారసత్వంగా పొందలేదు. అందువల్ల జంగ్లాదేశ్ ప్రాంతంలో ఇప్పటి బికనీర్ ఉన్న ప్రాంతలో, తన సొంత రాజ్యాన్ని నిర్మించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. ఇది థార్ ఎడారిలో ఉన్నప్పటికీ, బికనీర్, మద్య ఆసియా, గుజరాత్ తీరం మధ్య వాణిజ్య మార్గంలో ఒయాసిస్‌గా పరిగణించబడింది.ఎందుకంటే దీనికి తగినంత నిల్వ నీరు ఉంది. బికా పేరు అతను నిర్మించిన నగరానికి, అతను స్థాపించిన బికనీర్ రాష్ట్రానికి ("బిక") జతచేయబడింది. బికా 1478 లో ఒక కోటను నిర్మించాడు.అది శిథిలావస్థలో ఉంది. వంద సంవత్సరాల తరువాత నగర కేంద్రం నుండి 1.5 కి.మీ.దూరంలో కొత్త కోట నిర్మించబడింది.దీనిని జునాగఢ్ కోట అని పిలుస్తారు.[6][7][8]
రావు బికా, బికనీర్ను స్థాపించిన ఒక శతాబ్దం తరువాత,1571 నుండి 1611 వరకు పాలించిన ఆరవ రాజా రాయ్ సింగ్ కింద, రాజ్య అదృష్టం వృద్ధి చెందింది.దేశంలో మొఘల్ సామ్రాజ్యం పాలనలో, రాజా రాయ్ సింగ్ మొఘలుల అధికారాన్ని అంగీకరించాడు.అక్బర్ చక్రవర్తి, అతని కుమారుడు జహంగీర్ చక్రవర్తి వద్ద ఆర్మీ జనరల్‌గా ఉన్నత పదవిలో చేరాడు.రాయ్ సింగ్ విజయవంతమైన సైనిక దోపిడీల కారణంగా, మేవార్ రాజ్యంలో సగం సామ్రాజ్యం గెలిచినందుకు, మొఘల్ చక్రవర్తుల నుండి ప్రశంసలు, బహుమతులు అందుకున్నాడు. అతను గుజరాత్, బుర్హాన్పూర్ జాగీర్లు (భూములు) అందుకున్నాడు.ఈ జాగీర్ల నుండి సంపాదించిన పెద్ద ఆదాయంతో, అతను చింతామణి దుర్గ్ (జునాగఢ్ కోట) ను పెద్ద మైదానంలో, సగటున 760 అడుగుల (230 మీ) ఎత్తులో నిర్మించాడు.అతను కళలు, వాస్తుశిల్పాలలో నిపుణుడు. అతను విదేశాలకు వెళ్ళినప్పుడు సంపాదించిన జ్ఞానం, జునాగఢ్ కోట వద్ద నిర్మించిన అనేక స్మారక కట్టడాలలో ప్రతిబింబిస్తుంది.[6][8][9]
మొఘలుల ఆధ్వర్యంలో 1631 నుండి 1639 వరకు పాలించిన మహారాజా కరణ్ సింగ్ కరణ్ మహల్ అనే ప్యాలెస్‌ను నిర్మించాడు. తరువాత పాలకులు ఈ మహల్‌కు మరిన్ని అంతస్తులు, అలంకరణలను సమకూర్చారు.1669 నుండి 1698 వరకు పాలించిన అనుప్ సింగ్ జీ, కోట సముదాయానికి గణనీయమైన మార్పు చేర్పులు చేశాడు.కొత్త రాజభవనాలు, జెనానా త్రైమాసికం, మహిళలు, పిల్లలకు రాజ నివాసం నిర్మించాడు.అతను కరణ్ మహల్ ను దివాన్-ఇ-ఆమ్ (ప్రజల తిలకించే మందిరం) తో పునరుద్ధరించాడు.దానిని అనుప్ మహల్ అనే పేరుతో పిలిచాడు.1746 నుండి 1787 వరకు పాలించిన మహారాజా గజ్ సింగ్ చంద్ర మహల్ (మూన్ ప్యాలెస్) ను పునరుద్ధరించాడు.
18వ శతాబ్దంలో బికనీర్, జోధ్‌పూర్ పాలకుల మధ్య, ఇతర ఠాకూర్ల మధ్య ఒక అంతర్గత యుద్ధం జరిగింది. దీనిని బ్రిటిష్ దళాలు అణిచివేసాయి.[8]
మహారాజా గజ్ సింగ్ తరువాత, మహారాజా సూరత్ సింగ్ 1787 నుండి 1828 వరకు పరిపాలించాడు. ప్రేక్షకుల మందిరాన్ని గాజు, సజీవ పెయింట్ వర్క్ తో అలంకరించాడు. మహారాజా సూరత్ సింగ్ పాలనలో 1818 లో ఒక సర్వాధికారంగల ఒప్పందంతో బికనీర్ మహారాజులు భారీగా పెట్టుబడులు పెట్టి నిర్మించిన జునాగఢ్ కోట, బికనీర్ రాజ్యం కిందకు వచ్చింది. ఇది తరువాత బ్రిటీషు వారి విదేశీ పాలనకింద పునరుద్ధరించబడింది.[10]
బికానెర్ థార్ ఎడారి మధ్యలో ఉంది. చాలా తక్కువ వర్షపాతం, విపరీతమైన ఉష్ణోగ్రతలతో వేడి ఎడారి వాతావరణం (కొప్పెన్ క్లైమేట్ వర్గీకరణ) కలిగి ఉంది.వేసవిలో ఉష్ణోగ్రతలు 48 °C మించగలవు. శీతాకాలంలో గడ్డకట్టే స్థాయికి చేరుకుంటుంది.
బికనీర్లోని వాతావరణం ఉష్ణోగ్రతలో గణనీయమైన వైవిధ్యాలతో ఉంటుంది.వేసవి కాలంలో ఉష్ణోగ్రతలు 28–53.5 °C (82.4–128.3 °F) పరిధిలో ఉన్నప్పుడు చాలా వేడిగా ఉంటుంది. శీతాకాలంలో కనిష్ఠ పరిధికి తగ్గి, ఉష్ణోగ్రత అతి చల్లగా ఉంటుంది. −4–23.2 °C (24.8–73.8 °F).[11] వార్షిక వర్షపాతం 260-440 (10 -17 అం.) మధ్య పరిధిలో ఉంటుంది.[12]
2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం బికనీర్ నగరంలో మొత్తం 6,44,406 మంది జనాభా ఉన్నారు. భారతదేశం నగరాలలో జనాభా ప్రకారం బికనీర్ ర్యాంకు 70 గానూ, రాజస్థాన్ రాష్ట్రంలో 5 వ ర్యాంకుగాను ఉంది. బికనీర్ నగర జనాభాలో ప్రతి 1000 మంది పురుషులకు, 904 మంది స్త్రీల లింగ నిష్పత్తి ఉంది.అక్షరాస్యత నగర మొత్తం జనాభాలో 79%గా ఉంది. పురుషులు అక్షరాస్యత 87%కాగా, స్త్రీల అక్షరాస్యత 71%గా ఉంది.[2]
జనాభా పెరుగుదల
బికనీర్ నగర చారిత్రిక జనాభా భారత లెక్కలు ప్రకారం1891 నుండి 2011 వరకు పెరుగుదల వివరాలు ఇలా ఉన్నాయి.[2][13]
- 1891 = 56300
- 1901 = 53100
- 1911 = 55800
- 1921 = 69400
- 1931 = 85900
- 1941 = 127200
- 1951 = 117100
- 1961 = 150600
- 1968 = 186600
- 1971 = 208900
- 1981 = 280400
- 1991 = 416300
- 2001 = 529690
- 2011 = 644406
భారతీయ రైల్వేవ్యవస్థలోని, వాయవ్య రైల్వే జోన్‌లో బికనీర్ రైల్వే స్టేషన్ ఒక ప్రధాన రైల్వే కూడలి. జోధ్‌పూర్ స్టేట్ రైల్వేలో [14] భాగంగా బికనీర్కు మొదటి రైల్వే లింక్ 1891 డిసెంబరు 9 న కలపబడింది. అప్పటి నుండి ఇది అనేక పరిపాలనా మార్పులకు గురైంది.నేడు బికనేర్ రైల్వే స్టేషన్ నుండి జాతీయ రాజధాని ఢిల్లీ, రాజస్థాన్ రాష్ట్ర రాజధాని జైపూర్‌తో పాటు హౌరా, కోల్‌కతా, ముంబై, అమృత్సర్, హరిద్వార్, జమ్మూ, చండీగఢ్, పూనే, బెంగళూరు, చెన్నై, హైదరాబాద్, గౌహతి, మొదలైన అన్ని ప్రాంతాలకు రవాణ సౌకర్యం ఉంది
బికనీర్ దేశీయ సివిల్ విమానాశ్రయం నగరానికి పశ్చిమాన 15 కి.మీ.దూరంలో బికనీర్ విమానాశ్రయం ఉంది. నరేంద్ర మోడీ ప్రభుత్వం ఉడాన్ పథకం కింద జైపూర్, ఢిల్లీ లకు విమానాలు 2017-18 నుండి నిరంతరం నడుపుతుంది.[15][16]
ఈ నగరం దాని రుచికరమైన చిరుతిండి బికనీర్ భుజియాకు ప్రపంచవ్యాప్తంగా పేరు గడించింది.[17] దాని వాస్తవికతను అలాగే ఉంచడానికి భౌగోళిక సూచిక (జిఐ) గుర్తింపు సూచిక ఉంది.[18][19] బికనీర్ ఇతర ప్రత్యేక ఆహార అంశాలు చక్కని పేర్లతో పిలువబడే బజార్కి రోటి (చపాతీ), పెర్ల్ మిల్లెట్ (పిండి), దళ్ భాటీ చుర్మా, గేవర్, హల్సాస్, అప్పడం, రసగుల్లా, గులాబ్ జాముస్, కచోరీ, సమోసా వంటకాలు తయారీలో ఉన్నాయి.[20][21][22]
జునాగఢ్ కోట
జునాగఢ్ కోటను సా.శ. 1594 లో రాజా రాయ్ సింగ్ నిర్మించారు. ఈ కోటను మొదట చింతామణి అని పిలిచేవారు. కొండ భూభాగాలపై నిర్మించిన రాజస్థాన్ లోని కొన్ని ప్రధాన కోటలలో ఇది ఒకటి. బికనీర్ కోట చుట్టూ ఆధునిక నగరం అభివృద్ధి చెందింది. ఈ కోటలో దేవాలయాలు, గ్రాండ్ ప్యాలెస్‌లు, భారీ మంటపాలు, గోడలు ఉన్నాయి. 1961 లో, మహారాజా కర్ణి సింగ్ చేత ఒక మ్యూజియం స్థాపించబడింది. దీని దేవాలయాలు, రాజభవనాలు మ్యూజియంలుగా భద్రపరచబడ్డాయి. రాజస్థాన్ గత మహారాణుల గొప్ప జీవన శైలిపై అంతర్దృష్టిని కేంద్రీకరిస్తాయి.[23]
లక్ష్మీ నివాస్ ప్యాలెస్
లక్ష్మి నివాస్ ప్యాలెస్ పూర్వపు బికనీర్ పాలకుడు మహారాజా గంగా సింగ్ నిర్మించిన పూర్వ నివాస భవనం. దీనిని బ్రిటిష్ వాస్తుశిల్పి శామ్యూల్ స్వింటన్ జాకబ్ 1902 సంవత్సరంలో రూపొందించాడు. వాస్తుశిల్పం శైలి ఇండో-సారాసెనిక్ పోలి ఉంటుంది. ఇది ఇప్పుడు బికనీర్ రాజ కుటుంబానికి చెందిన విలాసవంతమైన వారసత్వ హోటల్ గా ఉపయోగిస్తున్నారు. .
కర్ణి మాతా ఆలయం
కర్ణి మాతా ఆలయం లేదా రాజస్థాన్ ఎలుక ఆలయం బికనీర్ నగరం నుండి 30 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. దుర్గాదేవి అవతారం అని నమ్ముతున్న ఆమె ఆధ్యాత్మికకాలపు కర్ణి మాతకు అంకితం చేయబడింది. దేవాలయంలో తిరుగుతున్న జీవులు ఎలుకలు కాదని, అవి కాబే (బహువచనం, కాబా ఏకవచనం) అని స్థానికులు నమ్మకం.అవి కాబే కర్ణి మాతా భక్తులుగా ఉన్న మానవుల పునర్జన్మలు అని నమ్ముతారు.
భండసార్ జైన దేవాలయం
భండసార్ జైన దేవాలయం అందమైన ఆకు పెయింటింగ్స్, ఫ్రెస్కోలతో అలంకరించిన అద్దాల పనికి ఇది ప్రసిద్ధి చెందింది.ఈ ఆలయాన్ని15 వ శతాబ్దంలో భండసా ఓస్వాల్ నిర్మించాడు. ఈ ఆలయం ఎర్ర ఇసుకరాయిని ఉపయోగించి, గోడలు, గర్భగుడి, మండప స్తంభాలపై అందమైన చిత్రాలతో నిర్మించబడింది.ఈఆలయం 5 వ తీర్థంకరుడు సుమతినాథకు అంకితం చేయబడింది.[24]
లక్ష్మీనాథ్ ఆలయం
మహారాజా రావు లుంకరన్ నిర్మించిన శ్రీ లక్ష్మీనాథ్ ఆలయం బికనీర్ లోని పురాతన ఆలయాలలో ఒకటి.జునాగఢ్ కోట నుండి కేవలం 4 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. విష్ణువు, లక్ష్మీ దేవి, నిలమైన పవిత్రగుడి. ఆలయం లోపల అత్యంత సున్నితమైన వెండి కళాకృతితో చేసి అలంకరించబడిన ద్వారం ఉంది.ఈ ఆలయంలో జన్మాష్ఠమి, నిర్జల ఏకాదశి, శ్రీరామ నవమి, దీపావళి, గీత జయంతి వంటి పండుగలు ప్రధానంగా జరుగుతాయి.[25]
ప్రభుత్వ ఇంజనీరింగ్ కళాశాల, మహారాజా గంగా సింగ్ విశ్వవిద్యాలయం, రాజస్థాన్ వెటర్నరీ అండ్ యానిమల్ సైన్సెస్ విశ్వవిద్యాలయం, స్వామి కేశ్వనంద్ రాజస్థాన్ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం, మారుధర్ ఇంజనీరింగ్ కళాశాల, కొత్తగా స్థాపించబడిన బికానెర్ సాంకేతిక విశ్వవిద్యాలయం ఉన్నాయి.[26][27][28]
గ్యాలరీ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
