వాహనాల వల్ల కాలుష్యం From Wikipedia, the free encyclopedia
మానవులకు, ఇతర జీవులకు హాని లేక ఇబ్బంది కలిగించు లేక ప్రకృతి సహజ పర్యావరణమును కలుషితం చేయు రసాయనములు, నలుసు పదార్థము (particulate matter)లు, లేక జీవపదార్దము (biological material)లు వాతావరణము (atmosphere)లో కలియుట వాయు కాలుష్యము అనబడును.
 | ఈ వ్యాసాన్ని వికీకరించి ఈ మూసను తొలగించండి. |
వాతావరణం, ఒక సంక్లిష్టమైన, ఎల్లప్పుడు మారు సహజ వాయు సముదాయం గలది. ఇది భూమిపై నున్న జీవరాశులకు అనుకూలమైనది. వాయు కాలుష్యం వలన స్ట్రాటోస్ఫియరులో ఓజోన్ తగ్గుదల మానవుల ఆరోగ్యానికే కాక భూమియొక్క సమతుల్య జీవావరణ క్రమమునకు (ecosystems) కూడా హాని కలిగించునని గతంలోనే గుర్తించారు.
వాయువులో కలసియున్న మానవులకు, పర్యావరణమునకు హాని కలిగించు ఏదైనా పదార్ధమును వాయు కాలుష్య కారకం అంటారు. కాలుష్య కారకాలు, ఘన, ద్రవ లేదా వాయు రూపములో ఉండవచ్చును.అంతేకాక అవి సహజముగా ఏర్పడవచ్చును లేక మానవ నిర్మితమై ఉండవచ్చును.[1]
కాలుష్య కారకాలు అవి ఉత్పన్నమగు విధానము ప్రకారము రెండు రకములుగా విభజింపవచ్చును - ప్రాథమిక లేదా ద్వితీయ రకాలు. సాధారణంగా ప్రాథమిక కాలుష్య కారకాలు ఏదైనా ప్రక్రియ నుండి నేరుగా ఉత్పన్నమైయ్యే పదార్ధాలు. ఉదాహరణకి అగ్ని పర్వతముల నుండి వచ్చే బూడిద, మోటారు వాహనముల నుండి వచ్చే కార్బన్ మోనాక్సైడ్ లేక ఫ్యాక్టరీ ల నుండి వచ్చే సల్ఫర్ డై ఆక్సైడ్ లాంటివి.
ద్వితీయ రకపు కాలుష్య కారకాలు నేరుగా ఉత్పన్నం కావు. ప్రాథమిక కాలుష్య కారకాలు చర్యలకు లోనవ్వడం వల్ల లేక వాయువులో కలిసినందు వల్ల ద్వితీయ కాలుష్య కారకాలు ఏర్పడును. ద్వితీయ రకపు కాలుష్య కారకాలకు ఒక ముఖ్యమైన ఉదాహరణ -భూమిని అంటిపెట్టుకుని ఉండే ఓజోన్ - ఫోటోరసాయనిక స్మోగ్ ఏర్పడుటకు కారణమైన ఎన్నో ద్వితీయరకపు కాలుష్య కారకములలో ఒకటి.
కొన్ని కాలుష్య కారకాలు రెండు రకాలుగా ఉండవచ్చును. అనగా అవి సరాసరిగాను (ప్రాథమిక), ఇతర ప్రాథమిక కాలుష్య కారకాల చర్యల వల్లనూ ఉత్పన్నమగును.
హార్వర్డ్ స్కూల్ ఆఫ్ పబ్లిక్ హెల్త్ వారి పర్యావరణ శాస్త్ర ఇంజినీరింగ్ ప్రోగ్రాం ప్రకారము యునెటెడ్ స్టేట్స్ లోని మరణాలలో 4 శాతం వరకు వాయు కాలుష్యం వల్లనే జరుగుచున్నవి.
ముఖ్యమెన ప్రాథమిక కాలుష్య కారకాలు మానవ చర్యల కారణముగా ఏర్పడినట్టివి. వాటిలో:
(NMVOC)లకు చెందు ఆరోమ్యాతిక్ మిస్రమములైన బెంజీన్, తోలుఈన్, క్సైలీన్ అనునవి క్యాన్సర్ కారకాలని అనుమాన పడుచున్నారు. వీటి ప్రభావములో ఎక్కువ కాలము ఉన్నచో ల్యూకేమియా కలగవచ్చును. ఇండస్ట్రియల్ వాడకంలో ఉన్న మరొక అపాయకరమైన మిశ్రమము 1, 3- బ్యుతడైయిన్.
రెండో రకపు కాలుష్యాలు:
స్వల్పమైన ప్రభావము కలిగిన వాయు కాలుష్యాలు
ఏ ఆర్గానిక్ మిశ్రమాలైతే పర్యావరణంలో జరుగు రసాయనిక, జీవ, కాంతిమిళితమైన చర్యలకు లోబడవో వాటినే మొండి ఆర్గానిక్ కాలుష్యములు (POP)లు అంటారు. ఇందు మూలముగా అవి పర్యావరణములో ఎక్కువకాలము ఎట్టి మార్పులకు లోబడక, బహు దూరములకు చేరుటలోను, మానవ, జంతు శరీరములో చేరుటకు, ఆహారం ద్వారా ఎక్కువవుటకు తగిన గుణములు కలిగి, మానవ ఆరోగ్యముపై, పర్యావరణ సమతుల్యతపై ఎంతో ప్రభావము చూపును.
శ్వివిధ ప్రాంతములు, చర్యలు లేక కారకములు వాయు కాలుష్యమునకు మూలములు. అవి
వాయు కాలుష్యపు మూలములు మనకు కాలుష్యకారకములు వాతావరణములో విడుదల అవ్వటానికి గల కారణాలను, చర్యలను, ప్రాంతాలను ఎత్తి చూపును.ఇట్టి మూలములను రెండు ముఖ్యమైన వర్గాలుగా విభజింపవచ్చును. అవి:
అన్త్రోపోగేనిక్ మూలములు (మానవ చర్యలు) ఎక్కువగా పెక్కు విధాలైన ఇంధనము (fuel)లను మందించుట.
సహజ వనరులు
వాయు కాలుష్యపు (pollutant) బాహ్య ప్రసరణ మూలాలు - ఒక పని చేయటం వలన ఎంత ప్రమాణములో కాలుష్యము పరిసర వాతావరణంలో కలుస్తుందో తెలియ చెప్పేందుకు ప్రయత్నించే ప్రాతినిధ్య విలువలు.ఈ మూలాలను తరచుగా, కాలుష్యముని విడుదల చేసే పని యొక్క బరువు, పరిమాణము, దూరము లేక పని జరిగిన కాలము చే భాగింపబడిన ఆ పని వలన విడుదలైన కాలుష్యపు బరువుగా చూపుతారు (ఉదాహరణకు ఒక మెగాగ్రాము బొగ్గును కాల్చినచో వెలువడే నలుసులు కిలోగ్రాములలో).ఇట్టి మూలాలు వివిధ కార్యక్రమములలో విడుదలయ్యే కాలుష్య పరిమాణమును అంచనా వేయుటకు ఎంతో సహాయ పడును.ఎక్కువగా ఈ మూలాలు అందుబాటులో ఉన్న ఒక లక్షణం యొక్క విలువల సగటుగా చూపుతారు. మామూలుగా వీటిని దీర్ఘకాలపు సగటు ప్రాతినిధ్య విలువలుగా తీసుకొంటారు.
యునైటెడ్ స్టేట్స్ పర్యావరణం పరిరక్షించు ఏజన్సీ (United States Environmental Protection Agency) పెక్కు పరిశ్రమలకు సంబంధించిన వాయు కాలుష్యాల బాహ్య ప్రసరణ కారణాల సంపుటిని ప్రచురించింది.[2]యునైటెడ్ కింగ్డం, ఆస్ట్రేలియా, కెనడా ఇతర దేశాలు యురోపియన్ పర్యావరణ ఏజన్సీ (European Environment Agency) ప్రచురించినటువంటి పుస్తకములను ప్రచురించినవి.[3][4][5][6][7]
భావన్నంతర్భాగంలో సరి అయిన గాలి ప్రసరణ లేని చోట్ల ఎక్కువ మంది జనం ఎక్కువ సమయమ గడిపినచో వాయు కాలుష్యం గూడు కట్టును.క్యాన్సర్ కారకమైన (carcinogen) రాడాన్ వాయువు కొన్ని ప్రదేశాలలో భూమినుండి వెలువడి భవనాలలో ఇరుక్కుంటుంది.తివాచి (carpet)లు, ప్లయ్ వుడ్ (plywood)మున్నగు నిర్మాణంలో వాడు వస్తువులు ఫార్మాల్డిహైడ్ (formaldehyde) (H2CO) వాయువును విడుదల చేస్తాయి.పెయింట్, సాల్వెంట్లు ఎండిపోవునపుడు త్వరిత సేంద్రీయ మిశ్రమము (volatile organic compounds)లను (VOC)లు విడుదల చేయును.సీసం (Lead) పెయింట్ ధూళి (dust)గా మారి ఊపిరితో లోపలకు చేరును.గాలి శుభ్రపరిచే పరికరం (air freshener)ల, సువాసన కలుగచేయు పదార్దము ఇంసేన్స్ (incense), ఇతర సువాసన కలిగించు వస్తువుల వాడుకతో ఉద్దేశ్య పూర్వక వాయు కాలుష్యాన్ని చేస్తాము.పోయ్యిలలోను, ఫైర్ ప్లేస్ (fireplace)ల లోను మండించే చెక్కల వలన ఎక్కువ మొత్తాలలో పొగ నలుసులు బయటి లోపలి గాలిలో కలుస్తాయి.సరియిన గాలి ప్రసరణ లేని చోట్ల భావనాన్తర్భాగాములలో క్రిమిసంహారకం (pesticide)లను, ఇతర రసాయనిక స్ప్రే లను వాడటం వలన కాలుష్యపు ప్రమాదాలు సంభవించును.
రాక్షస బొగ్గు (charcoal)ను లోపల కాల్చడంతోను, పొగ గొట్టాలు, గాలి బయటకు పోవు మార్గము సరిగా లేకపోవటంవలన కార్బన్ మోనాక్సైడ్ (CO) విషప్రయోగము, ప్రమాదాలు జరుగును.పైలట్ లైట్లు (pilot light) సరిగా లేకపోవుట వలన కూడా దీర్ఘ కాలము కార్బన్ మోనాక్సైడ్ విష ప్రభావానికి లోను కావచ్చు.ఇంట్లోని పైపు (plumbing)లలో సివర్ గ్యాస్ అయిన హైడ్రోజన్ సల్ఫైద్ (hydrogen sulfide)ను ఇంట్లోకి రానివ్వకుండా పట్టి బంధించు సాధనములను ఏర్పాటు చేస్తారు.డ్రై క్లీనింగ్ (dry cleaning) చేయబడిన చాలా రోజుల వరకు కూడా బట్టల నుండి టెట్రాక్లోరోఎతిలేన్ (tetrachloroethylene) లేక ఇతర డ్రై క్లీనింగ్ ద్రావకాలు వెలువడుతాయి.
ప్రస్తుతము చాలా దేశాలలో బ్యాన్ చేయబడినను, పూర్వము పారిశ్రామిక, గృహ నిర్మాణ రంగములలో బహు విస్తారముగా వాడబడిన రాతి నార ఆస్బెస్టాస్ పెక్కు ప్రదేశములలో హానికరమైనది.అస్బెస్తాసిస్ (Asbestosis) అనేది దీర్ఘకాలము ఊపిరితిత్తు (lung)ల కణజాలంని ప్రభావితం చేస్తే వచ్చే ప్రదాహ (inflammatory) వైద్య స్థితి. ఈ స్థితి ఎక్కువ కాలం చాలా ఎక్కువగా ఆస్బెస్టాస్ ప్రభావానికి లోబడితే వస్తుంది. సామాన్యంగా రాతి నార ఆస్బెస్టాస్ తో నిర్మితమైన భవనాలు ఇతర వస్తువుల వాడకం దీనికి మూలం.రోగులు తీవ్ర స్థాయిలో డిస్ ప్నేయ (dyspnea) (ఊపిరి ఆడకపోవుట) అనుభవించుతారు, వారికి పెక్కు విధముల ఊపిరితిత్తుల క్యాన్సర్ (lung cancer) సోకు ప్రమాదం ఎక్కువవుతుంది.సంబంధిత సాహిత్యములో స్పష్టమైన వివరణలు ఇవ్వనందున, వివిధ రకముల రోగములను గుర్తించుటలో జాగ్రత్తగా వ్యవహరించుట అవసరము.ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (WHO) Archived 2003-07-02 at the Wayback Machine ప్రకారము అవి : ఆస్బెస్టాస్ఇస్ (asbestosis), ఊపిరి తిత్తుల క్యాన్సర్, మేసోతేలియోమ (mesothelioma) (మాములుగా చాల అరుదుగా కనిపించు క్యాన్సర్ రకము. దీని వ్యాప్తి ఎక్కువగా ఉన్నచో ఇది దీర్ఘకాలం ఆస్బెస్టాస్ ప్రభావంలో ఉండటం వలన కలుగుతుంది.
గాలిని కలుషితం చేసే వాయువులు, గాలిలో కలసిన నలుసులు వలె జీవ మూలములు భావనాన్తర్భాగాలలోను దొరుకును.పెంపుడు జీవులు (Pet), మానవుల చర్మపు నలుసులు, ముక్కలైన జుట్టు, దుమ్ము, ధూళి, పక్క బట్టలలో, తివాచీలలో, ఫర్నిచర్లలో ఉండే తవుటి పురుగు (mite)లు ఎంజైములను, మైక్రో మీటరు పరిమాణములో విసర్జనాలు, జీవులన్నీ మితెన్ని వదుల్తాయి, గోడలకు శిలీంధ్రాలు (mold) ఏర్పడి మైకో టాక్సిన్ల (mycotoxins)ను, స్పోర్ లను తయారు చేస్తాయి, గాలిని నియంత్రించు (air conditioning) యంత్రములు లెగిఒన్నైరెస్ రోగము (Legionnaires' disease)నకు శిలీంద్ర ల ఉత్పత్తికి తగిన వాతావరణమును కల్పించి పెంచ గలవు. ఇంట్లో పెరిగే మొక్కలు (houseplant), మట్టి చుట్టుపక్కల ఉండే తోట (gardens)ల నుండి పుప్పొడి, దుమ్ము, శిలీంధ్రాలు ఏర్పడును.భావనాన్తర్భాగాములలో, సరి అయిన గాలి ప్రసరణ లేనిచో ఇట్టి కాలుష్యములు సహజముగా ప్రకృతిలో ఉండే కంటే ఎక్కువ మోతాదులో పోగావుతాయి.
ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ ప్రకారము ప్రతి ఏటా వాయుకాలుష్యం వలన 2.4 మిలియన్ల జనం మరణిస్తున్నారు. అందులో 1.5 మిల్లియన్లు భవనాల లోపలి కాలుష్యం వలన.[8]"రోగాల పూర్వాపరాలను గురించి చెప్పే శాస్త్ర (Epidemiological) పరిధిలోని అధ్యయనాలు, ఏటా 5,00,000 కంటే ఎక్కువ మంది అమెరికన్లు కార్డియోపల్మోనరీ (cardiopulmonary) వ్యాధి బారిన మృతి చెందుతున్నారని తెలుపుతున్నాయి. ఈ వ్యాధి రేణువుల వాయు కాలుష్యం (fine particle air pollution) తో . . ."[9]బర్మింగ్ హాం యునివర్సిటీ (University of Birmingham) చేసిన ఒక అధ్యయనం ఊపిరితిత్తు ల వాపుతొ కూడిన వ్యాధి నిమోనియా (pneumonia) మృతులు, మోటారు వాహన కాలుష్యం మధ్య ఉన్న దగ్గరి సంబంధాన్ని చూపిస్తుంది.[10]ఏటా ప్రపంచం మొత్తం మీద మోటారు వాహనాల వలన సంభవించే మరణాల కంటే ఎక్కువ వాయు కాలుష్యం వలన జరుగుతున్నాయి. 2005 ప్రచురింపబడి ఏటా 310000 యూరోపియన్లు వాయు కాలుష్యం వలన మరణిస్తున్నారని చెబుతుంది.తీవ్రమైన ఉబ్బసం ఆస్తమా, రొమ్ము పడిశం బ్రోన్కైటిస్, ఏమ్ఫీసేమ, ఊపిరితిత్తుల, గుండె సంబంధిత జబ్బులు, ఊపిరి సంబంధిత అల్లెర్జీలు మొదలైనవి వాయు కాలుష్యం వలన ప్రత్యక్షంగా ఏర్పడే మ్రుత్యువులకు కారణాలు.యు ఎస్ పర్యావరణ పరిరక్షణ సంస్థ (US EPA) అంచనాల ప్రకారం డీసెల్ (diesel) ఇంజన్ టెక్నాలజీ లో (టైఏర్ - 2) ప్రకారము మార్పులను చేస్తే ఏటా అకాల మరణాలను 12000 తగ్గించవచ్చు, 15000 తక్కువ గుండె పోటు (heart attack)లు, 6000 వరకు పిల్లలు ఉబ్బసం (asthma) వలన తక్షణ చికిత్సా కక్ష్య (emergency room)కు చేరే కేసులను, 8900 వరకు ఊపిరికి సంబంధించి హాస్పిటల్లో చేరే కేసులను యునైటెడ్ స్టేట్స్ లో తగ్గించవచ్చు.
ఇండియా (India) లో 1984 లో జరిగిన భోపాల్ అనుకోని ఆపద తక్కువ కాలపు ప్రబ్చావం కలిగిన అతి భయంకరమైన పౌర సంబంధమైన కాలుష్య ప్రమాదం.[11] యూనియన్ కార్బైడ్ కం., యు ఎస్ ఎ, వారి యూనియన్ కార్బైడ్ ఫ్యాక్టరీ నుండి లీకైన పారిశ్రామిక వాయువులు తక్షణం 2000 మందిని పొట్టన పెట్టుకున్నవి, 150000 నుండి 600000 మంది క్షతగాత్రులయ్యారు. వీరిలో 6000 మంది తరువాత మృత్యువ బారిన పడ్డారు. యునైటెడ్ కింగ్డం చరిత్రలో అత్యంత భయంకరమైన కాలుష్య సంఘటనా లండన్ (London) పై డిసెంబరు 4 (December 4) 1952 న ఏర్పడిన మహా స్మోగ్ (Great Smog of 1952) రూపంలో జరిగింది.కేవలం 6 రోజులలో 4000 మంది చనిపోయారు, తరువాతి మాసాలలో 8000 పోయారు.1979 లో యు ఎస్ ఎస్ ఆర్ లోని స్వేర్ద్ లోవ్స్క్ (Sverdlovsk) దగ్గరి ఒక బయలాజికల్ ఆయుధాలను (biological warfare) తయారు చేసే లాబొరేటరీలో జరిగిన ప్రమాదం లో లీక్ అయిన ఆంత్రాక్స్ (anthrax) స్పోర్ల వలన వందలమంది సామాన్య ప్రజలు ప్రాణాలు కోల్పోయారు.యునైటెడ్ స్టేట్స్ అఫ్ అమెరికా (United States of America) లో నేటి వరకు అతి పెద్ద కాలుష్య ప్రమాదము 1948 సంవత్సరం అక్టోబరు చివర్లో దోనోర, పెన్న సిల్ వానియా (Donora, Pennsylvania) లో జరిగింది. దీనివలన మొత్తం 20 మంది మృతిచెందగా 7000 పైగా క్షతగాత్రులయ్యారు.[12]
గాలి లోని కాలుష్యాలు ఆరోగ్యం పై చూపెట్టు ప్రభావాలు కనిపించని జీవరసాయనిక, శారీరక మార్పుల నుండి మొదలుకొని ఊపిరి ఆడకపోవుట, రోప్పుట, దగ్గుట, ఊపిరి, గుండె సంబంధిత అనారోగ్యాలను తీవ్రతరము చేయుట వరకు ఉంటాయి.వీటివలన మందుల వాడకం, డాక్టర్లను కలవటం లేక తక్షణ చికిత్స చేయించు కొనుట, హాస్పిటల్లలో చేరుట, అకాల మరణాలు పెరుగును.మానవ ఆరోగ్యం పై చెడు లక్షణాలు కల గాలి చూపే ప్రభావము చాలా రకాలు, కాని ఎక్కువగా అది శరీరంలోని ఊపిరితిత్తుల వ్యవస్థను, రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థను ప్రభావితం చేస్తాయి.వాయు కాలుష్యం యొక్క వ్యక్తిగత ప్రభావాలు ఆ వ్యక్తి పై ఎటువంటి కాలుష్యం, ఎంత సమయము పనిచేసింది, ఆ వ్యక్తి యొక్క పూర్వారోగ్యము, వంశ పారంపర్యము మొదలైన అంసములపై ఆధారపడతాయి.
సదరన్ కాలిఫోర్నియా లోని లాస్ ఏంజెల్స్ బేసిన్ (Los Angeles Basin), సాన్ జోఅక్విన్ లోయ (San Joaquin Valley) లోని వాయు కాలుష్యము, ఆరోగ్యము పై దాని ప్రభావము గురించి చేసిన ఒక ఎకనామిక్ అధ్యయనం ప్రకారం ఫెడరల్ ప్రమాణాలను అతిక్రమించే వాయు కాలుష్యముల వలన ప్రతి ఏడు 3800 మంది అకాల మరణం చెందుతున్నారు (మామూల కంటే సుమారు 14 ఏళ్ళు ముందుగా).ఈ ప్రదేశంలో ఏటా జరిగే అకాల మరణాల సంఖ్యా ఆటోమొబైల్ యక్సిదేంట్ల (ఏటా సరాసరి 2000 వరకు) వలన జరిగే వాటి కన్నా గణనీయంగా ఎక్కువగా ఉన్నాయి.[13]
1999 నుండి 2000 వరకు యూనివర్సిటీ అఫ్ వాషింగ్టన్ ([[:en:University of Washington చేపట్టిన ఒక అధ్యయనంలో నలుసు పదార్థం వల్ల ఏర్పడే వాయు కాలుష్యానికి దగ్గరగా మసలుకోను రోగులలో పల్మోనరీ వ్యాధులు ప్రకోపించుట, ఊపిరితిత్తులు సరిగా పనిచేయకపోవుట గమనించిరి.[14] అధ్యయనానికి ముందే రోగులను స్యూదోమోనాస్ ఏరుగినోస (Pseudomonas aeruginosa)లేక బుర్ఖోల్దేరియ సెనోసుపసియ (Burkholderia cenocepacia) వంటి కాలుష్యముల పరిమాణం ఎంత ఉన్నదో అనే కాక వారి సోషియో-ఎకనామిక్ స్థితి గురించి కూడా పరీక్షించితిరి. ఈ అధ్యయనంలో పాల్గొన్నవారు యునైటెడ్ స్టేట్స్ లో ఏదేని ఒక పర్యావరణం పరిరక్షించు సంస్థ (Environmental Protection Agency)కు దగ్గరగా నివసించిరి.ఈ అధ్యయన కాలంలో 117 మరణాలు వాయు కాలుష్యం వలన సంభవించినవి అని గుర్తించితిరి.ఎట్టి రోగులయితే సరైన వైద్య సహాయమందగలదని మహా నగరాలకు దగ్గరగా లేక మహా నగరాలలో నివసించిరో అట్టివారి శరీరములో కాలుష్యములు ఎక్కువ మోతాదులో ఉండినవి. పెద్ద నగరాలలోని వ్యర్ధ బాహ్య ప్రసరణలు ఎక్కువగా ఉండుటయే దీనికి కారణము.సిస్తిక్ ఫైబ్రోసిస్ వలన రోగులు పుట్టుకతోనే శ్వాసకోస వ్యవస్థ పనితీరు తగ్గి వుంటుంది. ఆపై రోజువారీ కాలుష్యలైన వాహనాల నుండి వెలువడే పొగ, పొగాకు పొగ, భవనాలలో ఉష్ణోగ్రత పెంచేందుకు వాడే సాధనాలను సరిగా వాడకపోవుట శ్వాసకోస పని తీరును ఇంకా తగ్గిస్తాయి.[15]
దీర్ఘకాలం ఊపిరితిత్తుల పనికి అడ్డు పడే రోగాల (Chronic obstructive pulmonary disease) (COPD) కోవకి దీర్ఘకాలపు రొమ్ముపడిశం (chronic bronchitis), ఏమ్ఫీసేమ (emphysema), కొన్ని రకముల ఉబ్బసం చెందుతాయి.[16]
1960-1961 లో గ్రేట్ స్మోగ్ అఫ్ 1952 (Great Smog of 1952) పర్యవసానాలపై చేపట్టిన ఒక అధ్యయనం, 293 మంది లండన్ వాసులను 477 మంది ఇతర పట్టణాల (ఏవైతే క్రానిక్ రొమ్ము పడిశం బారిన మృతిచెందిన వారి సంఖ్యా తక్కువగా చూపెట్టేనో)లో (గ్లౌసెస్తర, పీటర్ బరొహ్, నోర్విచ్) నివసించేవారితో పోల్చింది.ఈ అధ్యయనంలో పాల్గొన్న వారందరూ కుడా మగవారు, తపాలా శాఖలో పనిచేయు 40-59 వయస్కులు.ఇతర పట్టణముల వాసులతో పోలిస్తే లండన్ వాసులు ఎక్కువ తీవ్రమైన శ్వాసకోస సంబంధిత శోధనలు (దగ్గు, కఫం, దిస్ప్నేయ), తగ్గిన శ్వాసకోస వ్యవస్థ పనితీరు (ఎఫ్ ఇ వి1, అత్యధిక ప్రవాహం నిష్పత్తి), కఫం తయారీ, చీము చేరుట ఎక్కువని తేలినది.ఈ తేడాలు 50-59 వయస్కుల మధ్య ఎక్కువగా కనిపించినవి.ఈ అధ్యయనంలో వయసు, పొగ తాగే అలవాట్లు నియంత్రించారు కావున ఆయా ప్రదేశముల లోని కాలుష్యములే గమనించిన తేడాలకు కారణాలని నిర్ధారించారు.[17]
సిస్తిక్ ఫైబ్రోసిస్ (cystic fibrosis) లాగానే ఎక్కువ పెద్దవైన పట్టణాలలో నివసించడం ద్వారా క్లిష్టమైన అనారోగ్యాలు ఎక్కువగా బయటపడతాయని భావిస్తారు.పట్టణ ప్రాంతాలలోని రోగులు మ్యూకస్ (mucus) ఎక్కువగా తయారవ్వటం, స్వాసకోస వ్యవస్థ పనితీరు తగ్గుట, సొంతగానే క్రానిక్ బ్రోన్కైటిస్, ఏమ్ఫీసేమ ఉన్నవని కొన్ని అధ్యయనాలు తెలిపాయి.[18]
1952 డిసెంబరు మొదట్లో ఒక చల్లని పొగమంచు లండన్ పై పరుచుకొంది.చలి తట్టు కోవటానికి లండన్ వాసులు మామూల కంటే ఎక్కువగా బొగ్గును కాల్చడం మొదలు పట్టారు.దీని వలన తయారైన వాయు కాలుష్యం, ఫాగ్ లోని చల్ల గాలుల సాంద్రత వల్ల బంధింపబడింది.కాలుష్యాలు ఎక్కువగా పోగుపడినవి, ముఖ్యముగా బొగ్గు నుండి వెలువడిన పొగ నాటకీయముగా పెరిగిపోయింది.లండన్ లో గృహావసరాలకు తక్కువ నాణ్యత కలిగిన, సల్ఫర్ శాతం ఎక్కువగా ఉన్న బొగ్గును వాడటం సమస్యను ఇంకా తీవ్రపరిచింది. దేశంలోని యుద్ధానంతర ఆర్థిక మాన్ద్యతను ఎదుర్కొనుటకు, మంచి నాణ్యతగల బొగ్గును ఎగుమతి చేసేందుకు అనుమతులిచ్చారు.ఈ పొగమంచు, లేక స్మోగ్, ఎంత దట్టముగా ఉన్నదంటే డ్రైవింగ్ చాల కష్ట సాధ్యము లేక అసాధ్యమైనది.[19] ద్ర్స్యత్వము బాగా తగ్గిపోవడంతో నేరాలు పెరిగాయి అంతేకాక రవాణా ఆలస్యం కావడం, పట్టణం మొత్తం స్తంభించిపోయింది.చలి వల్ల పొగమంచు ఆవరించుకొన్న 4 రోజులలో 4000 మంది మృత్యు వాత పడ్డారు.[20]
వాయు కాలుష్యములు ఎక్కువగా ఉన్న ప్రపంచ పట్టణాలలోని పిల్లలు ఉబ్బసం, నిమోనియా, ఇతర శ్వాసకోస సంబంధమైన జబ్బుల బారిన పడవచ్చును అలాగే ఆయ పట్టణాలలో జననాలు తక్కువగా ఉండవచ్చును.యువత ఆరోగ్య పరిరక్షణా చర్యలను న్యూ ఢిల్లీ వంటి పట్టణాలలో చేపట్టారు. ఇక్కడ ఇప్పుడు కంప్రెస్ చేయబడిన సహజ వాయువును బస్సులలో వాడుతున్నారు. దీని వలన పీ-సూప్ స్మోగ్ ఏర్పడదు.[21]ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ చేసిన పరిశోధన ప్రకారం ఏ దేశాలలో బీదరికం, జనాభా పెరుగుదల ఎక్కువగా వున్నాయో ఆ దేశాలలో నలుసు పదార్థము అత్యధికమైన నిష్పత్తిలో ఉంది.ఈ దేశాలకు ఉదాహరణ: ఈజిప్టు, సూడాన్, మంగోలియా, ఇండోనేసియా.1970 లో శుద్ధమైన గాలి శాసనము (Clean Air Act) చేయబడింది. అయినాకాని 2002 లో కనీసం 146 మిలియన్ల అమెరికన్లు, 1997 లో జాతీయ పరిసర గాలి నాణ్యతా ప్రమాణాలు తెలిపిన కాలుష్యాలు ఒక్కటైనా ఉన్న ప్రదేశాలలో నివసించారు.[22] ఆ కాలుష్యాలు ఏవనగా: ఓజోన్, నలుసు పదార్థము, సల్ఫర్ డయాక్సైడ్, నైట్రోజెన్ డయాక్సైడ్, కార్బన్ మోనాక్సైడ్, సీసం.పిల్లలు ఎక్కువ సమయమ బయట గడుపుట వలన పైగా చిన్నపాటి శ్వా సకోస వ్యవస్థ ఉండుట వలన, వాయు కాలుష్యపు ప్రభావానికి ఎక్కువగా లోనవుతారు.
తక్కువ కాలుష్యమున్న ప్రాంతాలలో కూడా ప్రజారోగ్యముపై ప్రభావములు బహు తీవ్రమైనవి, ఖరీదైనవి కావచ్చును. ఇది ఎందుకంటే కాలుష్యము తక్కువగా ఉన్నను ప్రభావము కలిగించవచ్చు, ఎక్కువ సంఖ్యలో ప్రజలు ఇట్టి గాలిని దానితో పాటు కాలుష్యములను పీల్చుకోనగలరు. బ్రిటిష్ కొలంబియా ఊపిరితిత్తుల అసోసియేషన్ వారి కోసం 2005 లో జరిపిన ఒక శాస్త్ర బద్దమైన అధ్యయనంలో పరిసరాలలోని నలుసు పదార్ధము 1%, ఓజోన్ 2.5 రెట్లు తగ్గినచో ఏటా 29 మిలియన్ అమెరికన్ డాలర్లను ఆ ప్రాంతంలో 2010లో అదా చేయవచ్చు.[23] ఈ విషయము ప్రాణాంతకమైన, వ్యాధిగ్రస్త పరుచు ప్రభావాల ఆరోగ్య విలువను తెలిసికొనుట పై ఆధారపడుతుంది.
వాయు కాలుష్యమును తగ్గించుటకు వివిధ రకములైన కాలుష్య నియంత్రణ టెక్నాలజీలు, భూమిని వాడుటకు ప్రణాళిక (land use planning) స్త్రాటేజీలు అందుబాటులో ఉన్నాయి.అతి సామాన్య స్థాయిలో భూమి వాడుకా ప్రణాళికలో జోన్లను ఏర్పరుచుట, రవాణా వ్యవస్థను ప్లాన్ చయుట ఇమిడి ఉంటాయి.ఎక్కువ భాగం అభివృద్ధి చెందినా దేశాలలో, భూమి వాడుకా ప్రణాళిక సోషల్ పాలసీలో ముఖ్యమైన భాగము. దీనివలన భూమిని సమర్ధవంతంగా దేశపు, ప్రజల బాగు కోసమే కాక పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించుటకు వీలవుతుంది.
చలనం కలిగిన మూలాలనుండి వెలువడే కాలుష్యాన్ని తగ్గించటానికి చేసే ప్రయత్నాలు కొన్ని: ప్రాథమిక నిబంధన (చాలా అభివృద్ధి చెందినా దేశాలలో అనుమతులిచ్చే నిబంధనలున్నాయి), నిబంధన పరిధి పెంచి కొత్త మూలాలను కలుపుకొను, (విహారనౌక (cruise), రవాణా నౌకలు, వ్యవసాయ పనిముట్లు, గ్యాస్ తో నడిచే లాన్ త్రిమ్మర్లు,చెయిను సాయముతో నడిచే రంపం (chainsaw), స్నో మొబైల్స్ (snowmobiles)) వంటి చిన్న పరికరాలు, ఇంధన వాడుకలో సమర్ధత పెరిగింది (ఉదాహరణకు హైబ్రీడ్ వాహనాలు (hybrid vehicle), ఎక్కువ శుద్ధమైన ఇంధనాలకు (బైయో ఇతనాల్ (bioethanol), బయో డీసెల్ (biodiesel) ఎలెక్ట్రి నిక్ వాహనాలుగా మార్పు మొదలైనవి) మార్పు చేసికొనుట.
ఈ కింద చెప్పబడిన వస్తువులను సామాన్యముగా పరిస్రమలలోను, రవాణా సాధనాలలోను కాలుష్య నివారణ యంత్రాలుగా వాడతారు.అవి కాలుష్యం|కాలుష్యము (contaminant)లను నిర్మూలించగలవు లేక వాటిని వాతావరణంలోకి ప్రవేశించే లోపే వ్యర్థ ప్రవాహము నుండి తీసివేయగాలవు.
మామూలుగా రెండు రకములైన గాలి నాణ్యతా ప్రమాణములు ఉన్నాయి.మొదటి రకపు ప్రమాణాలు (యు.ఎస్. జాతీయ పరిసర వాయు నాణ్యతా ప్రమాణాలు (National Ambient Air Quality Standards) వంటివి) కొన్ని ప్రత్యేకమయిన కాలుష్యములకు వాతావరణంలో అత్యధిక గాఢతలు కేటాయించాయి.పర్యావరణ ఏజన్సీలు ఇట్టి గాఢతలను చేరటానికి కావలసిన నిబంధనలను విధిస్తాయి.రెండో రకపు ప్రమాణాలు (నార్త్ అమెరికన్ వాయు నాణ్యతా సూచిక (Air Quality Index) వంటివి) కొలబద్దవలె కొన్ని గడపలను ఏర్పాటు చేసి వీటి ద్వారా జనాభాకు బాహ్య ప్రదేశములలో ఉండుటలోని అపాయమును తెలియచేస్తాయి.ఈ కొలబద్ద కాలుష్యముల మధ్య విభేదాలను పరిగణనలోకి తీసికొనవచ్చు లేక తీసికొనకపోవచ్చు.
కెనడాలో గాలి నాణ్యతను కెనడియన్ కౌన్సిల్ అఫ్ మినిస్టర్స్ అఫ్ ది ఎన్విరాన్మెంట్ (Canadian Council of Ministers of the Environment) (సి సి ఎమ్ ఇ), ఆమోదించిన ప్రమాణాల ప్రకారం కొలుస్తారు. సి సి ఎమ్ ఇ వాతావరణపు బాధ్యతలు కల ఫెడరల్, ప్రొవిన్సియల్, తెర్రిటోరియల్ మినిస్టర్ల తో కూడిన ప్రభుత్వ విభాగం.సి సి ఎమ్ ఇ కెనడా మొత్తానికి వర్తించే ప్రమాణాలు (Canada Wide Standards) తయారుచేసింది (సి డబల్యు ఎస్).[24][25] అవి ఏమిటంటే:
గమనించవలసిందేమిటంటే యిట్టి ప్రమాణములను పాటించక పోయినచో ఎట్టి శిక్షలు లేవు.పైగా ఈ ప్రమాణాలు 100000 కంటే ఎక్కువ జనాభా కల ప్రాంతాలకే వర్తిస్తాయి.ఇంకా, ప్రావిన్సులు, ప్రాంతాలు సి సి ఎమ్ ఇ స్థాపించిన ప్రమాణాలకంటే కఠినమైన ప్రమాణాలను పాటించవచ్చును.
యూరోపియన్ ఎన్విరాన్మెంట్ ఏజెన్సీ తయారు చేసిన ఒక రిపోర్ట్ ప్రకారము రోడ్డు రవాణా (road transport) అనేది యూరోప్ లో అన్నిటికంటే పెద్ద కాలుష్యకారి.[26]
ఆదేశం 2001/81/EC (NECD) కొన్ని వాతావరణ కాలుష్యాల జాతీయ గరిష్ఠ పరిమితులను నియంత్రిస్తుంది.[27] ఎన్ ఇ సి డి రివిజన్ని సన్నద్ధం చేసే పనిలో యూరోపియన్ కమిషన్ (European Commission)కు ఎన్ ఇ సి పి ఐ వర్కింగ్ గ్రూప్ (జాతీయ కాలుష్యాల బాహ్య ప్రసరణ పైని గరిష్ఠ పరిమితులు - పాలిసీ విధానాలు).[28]
యూరోపియన్ పార్లమెంటు, 2008 మే 21 న జరిగిన పరిసర వాయు నాణ్యత, యూరోపులో శుద్ధమైన గాలి పై జరిగిన కౌన్సిల్ జారీ చేసిన ఆదేశం 2008/50/EC (Directive 2008/50/EC)2008-06-11 నుండి అమలులోకి వచ్చాయి. (న్యూ ఎయిర్ క్వాలిటీ దైరేక్టివ్ / క్రొత్త వాయు నాణ్యతా ఆదేశం).[29]
యూరోపియన్ న్యాయస్థానం (European Court of Justice) (ECJ) జూలై 2008 న ఇచ్చిన ముఖ్యమైన తీర్పు తో ప్రతి ఒక్క పౌరుడు తమ ప్రాంత కౌన్సిల్ను వాయు కాలుష్యంపై పోరాటానికి బలవంత పెట్టవచ్చు.మ్యూనిచ్ నివాసి దీటర్ జనేసుక్ (Dieter Janecek) వేసిన కేసు ఈ.యు కోర్టుకు వచ్చింది. దానిలో జనేసుక్ ప్రకారం 1996 గాలి నాణ్యతా ఆదేశం (1996 సెప్టెంబరు 27 నాటి కౌన్సిల్ ఆదేశం 96/62/EC (Council Directive 96/62/EC)పరిసరాల గాలి నాణ్యతను అంచనా వేయటానికి, నియంత్రించటానికి[30]) మ్యూనిచ్ (Munich) అధికారులు నిర్ణీత పరిమితులను మించిన కాలుష్యాలను ఆపుచేయ వలసి యున్నారు.వారు అట్టి కార్యక్రమములు చేపట్టక పోవుటతో జనేసుక్ కేసును యూరోపియన్ న్యాయస్థానంకి తీసుకువచ్చాడు. అక్కడి న్యాయాధికారులు యూరోపియన్ పౌరులు, ఎక్కడైతే గాలి నాణ్యత యూరోపియన్ యూనియన్ పరిమితులను దాటుతాయో అక్కడ తత్సంబంధమైన పనులు చేపట్టమని అధికారులను డిమాండ్ చేయగలరని తీర్పునిచ్చారు.[26]
యు.కే. పర్యావరణ, ఆహార, గ్రా మ వ్యవహారాల శాఖ (డి ఇ ఎఫ్ అర్ ఎ) (UK's Department for Environment, Food and Rural Affairs (DEFRA)) నిర్ణయించిన వాయు నాణ్యతా లక్ష్యాలు, ఎక్కడైతే అత్యవసరంగా గాలి నాణ్యత నియంత్రించాలో అట్టి పట్టణాలలో నాణ్యతను నియంత్రించే బాధ్యతను అప్పగించాయి.యు.కే ప్రభుత్వము ముఖ్యమైన గాలి కాలుష్యాల[31] నాణ్యతా స్థాయిలు గమనించి ప్రచురించే కేంద్రాలతో కూడిన గాలి నాణ్యతా నెట్వర్క్.[32] ముఖ్యంగా ఆక్స్ఫర్డ్ (Oxford), బాత్ (Bath), లండన్[33] లలోని గాలి నాణ్యత చాలా తక్కువగా యున్నది.కాలోర్ గాస్ కంపెనీ (Calor Gas company) నిర్వహించి ది గార్డియన్ దినపత్రిక (the Guardian newspaper)లో ప్రచురించిన ఒక వివాదాస్పద అధ్యయనం,[34] ఆక్స్ఫర్డ్ లో ఒక సగటు రోజు నడకను 60 కంటే ఎక్కువ తేలిక (లైట్) సిగరెట్లను కాల్చటంతో పోల్చింది.
యు.కే వాయు నాణ్యతల ఆర్చివ్[35] నుండి మరిన్ని కచ్చితమైన విలువలను సంపాదించవచ్చు. దీనితో ఎవరైనా కూడా ఒక పట్టణపు కాలుష్య నియంత్రణను 2000 సంవత్సరంలో డి ఇ ఎఫ్ ఆర్ ఎ ఆమోదించిన నేషనల్ వాయు నాణ్యతా లక్ష్యాల[36] తో పోల్చి చూడవచ్చును.
తరచూ ప్రాంతీయంగా ఎక్కువైన విలువలను ఉదహరించటం మనము చూస్తాము,కాని సగటు విలువలు కూడా మానవ ఆరోగ్య రిత్యా ముఖ్యమైనవి.ది యుకె జాతీయ వాయు నాణ్యతా సమాచార ఆర్చివ్ దాదాపుగా వాస్తవ కాలంలో పెక్కు యుకె నగరాల, పట్టణాల "ప్రస్తుత అత్యధిక" వాయు కాలుష్య కొలతలను పరీక్షించటానికి వీలు కల్పిస్తుంది.[37] ఈ మూలము నుండి తరచుగా నవీకరించబడు విస్తారమైన సమాచారము తెలిసికోనవచ్చును:
వాయు కాలుష్యము ఆరోగ్యముపై ప్రముఖమైన ప్రభావము కలిగియున్నా దని గుర్తించింది, ఒక సామాన్యమైన పరిధులు సూచించే వ్యవస్థ[38] ను తయారు చేసింది. ఈ వ్యవస్థను వాడుకొని బిబిసీ (BBC) వాతావరణ సర్వీసు రోజూ విడుదల చేసే హెచ్చరిక వ్యవస్థ మనకు వాయు కాలుష్యముల స్థాయిలను సూచిస్తుంది.[39] ఊపిరితిత్తుల సమస్యల, హృద్రోగ బాధితులు పాటించవలసిన నియమ నిబంధనలను డి ఇ ఎఫ్ ఆర్ ఎ ప్రచురించింది.[40]
1960 వ, 70 వ, 90 వ, దశకాలలో యునైటెడ్ స్టేట్స్ కాంగ్రెస్స్ (United States Congress) వరుసగా శుద్ధమైన గాలిపై శాసనము (Clean Air Act)లు విడుదల చేసింది. వీటి వలన వాయు కాలుష్యమును నియంత్రించడము బలోపెతమైనది.కొన్ని యు.ఎస్. స్టేట్లు, కొన్ని యూరోపియన్ దేశాలు, చివరకు యూరోపియన్ యూనియన్ దీనిని అనుసరించాయి.శుద్ధమైన గాలి శాసనము ముఖ్యమైన వాయు కాలుష్యముల సమూహము యొక్క గాఢతల పై సంఖ్యాపరమైన పరిమితులను విధించి, వాటిని నివేదించు, అమలుపరచు పద్ధతిని ప్రవేశ పెట్టింది.
1999లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ యొక్క ఇ పి ఎ (EPA) కాలుష్య ప్రమాణాల సూచిక (పి ఎస్ ఐ) బదులుగా వాయు లక్షణాల సూచిక (Air Quality Index) ను క్రొత్త నలుసు పదార్థం 2.5, ఓజోన్ ప్రమాణాలను ఏకీకృతం చేయుటకు ప్రవేశ పెట్టింది.
ఈ చట్టాల ప్రభావాలు చాలా విశ్వసిన్చదగినవిగా యున్నవి.యునైటెడ్ స్టేట్స్ లో 1970, 2006 ల మధ్య, పౌరులు, ప్రతి సంవత్సరం కాలుష్యాల బాహ్య ప్రసరణలో ఈ క్రింది తగ్గుదలను అనుభవించారు:[41]
అక్టోబరు 2006లో ఇ పి ఎ (EPA)కు వ్రాసిన లేఖ లో ఏజెన్సీ యొక్క స్వతంత్ర వైజ్ఞానిక సలహాదారులు ఓజోన్ స్మోగ్ ప్రమాణాలను గణనీయంగా తగ్గించాలని, ప్రస్తుతము వ్యాప్తిలోయున్న బలహీనమైన ప్రమాణానికి తగిన వైజ్ఞానిక కారణం లేదని హెచ్చరించారు.ఈ శాస్త్రజ్ఞులు అందుబాటులో సమాచారాన్ని ముక్తకంఠంతో స్మోగ్ పరిమితిని 60 నుండి 70 నలుసులు పర్ బిలియన్[42]
జూన్ 2007 లో, ఇ పి ఎ (EPA), 75 పి పి బి క్రొత్త పరిమితిని ప్రతిపాదించింది.ఇది వైజ్ఞానిక సలహాదారులు చెప్పినదానికంటే తక్కువ కఠినం, కానీ ప్రస్తుత ప్రమాణాని కంటే ఎక్కువ కఠినం.
కొన్ని పరిశ్రమలు ప్రస్తుత ప్రమాణాలనే మార్చకుండా ఉంచేందుకు పైరవీలు చేస్తున్నాయి.పర్యావరణ పరిరక్షకులు, ప్రజారోగ్య పరిరక్షకులు శాస్త్రజ్ఞుల సలహాలను పాటింప చేసేందుకు తగిన విధంగా పావులు కదుపుతున్నారు.
జాతీయ పరిసర గాలి నాణ్యతా ప్రమాణములు (National Ambient Air Quality Standards) అనగా తప్పనిసరిగా కాలుష్యాన్ని తగ్గించేందుకు అవసరమైన రాష్ట్ర, ప్రాంతీయ ప్రభుత్వాల ప్రణాలికలను ఇపిఎ ఆధ్వర్యమ్లో అమలు చేయవలసిందిగా తెలిపే కాలుష్యపు పరిమితులు.
వాతావరణాన్ని మార్చి వేసేంతటి పరిమాణము కలిగిన పొగతో నిండిన గాలులు అభివృద్ధి చెందుతున్న ఆసియా దేశాలనుండి పసిఫిక్ మహాసముద్రాన్ని దాటుకొని వస్తున్నాయి. ఈ గాలులు మానవ నిర్మిత సల్ఫేట్ లు, స్మోగ్, పారిశ్రామిక పొగలు, కర్బన నలుసులు, నైత్రేట్లతో కూడిన దుమ్ముతో నిండినవి. లాస్ ఏంజెల్స్, సాన్ ఫ్రాన్సిస్కోల పైన ఉండే గాలిలో దాదాపుగా మూడింట ఒక వంతు సరాసరి ఆసియా (Asia) నుండి వచ్చినదని నిరూపించవచ్చు.దానితోటి మూడువంతుల నల్ల కార్బను నలుసుల కాలుష్యము పడమటి తీరాన్ని (West Coast) చేరుతుంది.[43]
లిబెర్టేరియను (Libertarian)లు సామాన్యముగా కాలుష్యాన్ని నివారించటానికి ప్రోపెర్తెరియన్ (propertarian) విధానాలను ప్రతిపాదిస్తారు.అవి, వేరొకరి పరిసరాలలోని గాలిని కలుషితం చేసే ఎ వ్యక్తీ చేతనైనా గాని సంజాయిషీ ఇప్పించెంతటి కచ్చితమైన బాధ్యతల (strict liability)కు మద్దతు నిస్తాయి.ఈ నేరాన్ని దురాక్రమనగా పరిగణించబడింది. న్యాయస్థానములో సామాన్య చట్ట (common law) ప్రకారము దీనికి వ్యతిరేకముగా దావా (class action) వేసి నష్ట పరిహారము కోరవచ్చును.[44] లిబెర్తెరియన్ సంఘంలో రహదారులన్నీ కూడా స్వతంత్ర వ్యాపార మార్గాల (free market roads) వ్యవస్థలో ప్రైవేటీకరణ చెందుతాయి కావున ఈ రహదారుల యాజమాన్యాలు కూడా తమ ఆస్తులైన రహదారులపై పయనించే వాహనాలనుండి వెలువడే కాలుష్యానికి బాధ్యులవుతారు. అతి హీనమైన కాలుష్యకారులను తమకు చెందినా రోడ్ల పైకి రానివ్వకుండా ఇది వారికి ఆర్థికంగా ప్రోత్సహిస్తుంది.
వాయు కాలుష్యం సామాన్యముగా జనసాంద్రత అధికంగా కలిగిన మహా నగరాలలో, ముఖ్యముగా అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలలో, ఎక్కడైతే పర్యావరణ నియమ నిబంధనలు అమలులో లేవో లేక నామమాత్రంగా వున్నాయో, అక్కడ కూడు కొంటుంది.ఏదేమైనా, అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలలో కూడా జన సాంద్రత అధికంగా కలిగిన ప్రదేశాలలో కాలుష్యం అనారోగ్యకరమైన స్థాయిలలో ఉంటుంది.
| నలుసు పదార్ధంచే అతిగా కాలుష్యం చెందినా పట్టణాలు[45] | |
|---|---|
| నలుసు (Particulate) పదార్థము, μg/m³ (2004) |
పట్టణం |
| 169 | కైరో, ఈజిప్టు (Cairo, Egypt) |
| 150 | ఢిల్లీ, ఇండియా (Delhi, India) |
| 128 | కోల్కతా, ఇండియా (Kolkata, India) (కలకత్తా) |
| 125 | తిఅంజిన్, చైనా (Tianjin, China) |
| 123 | ఛొన్గ్కిన్గ్, చైనా (Chongqing, China) |
| 109 | కాన్పూర్, ఇండియా (Kanpur, India) |
| 109 | లక్నో, ఇండియా (Lucknow, India) |
| 104 | జకర్త, ఇండోనేసియా (Jakarta, Indonesia) |
| 101 | శేన్యాంగ్, చైనా (Shenyang, China) |
106 టన్నుల CO2 (CO2) సంవత్సరానికి:[46]
సంవత్సరానికి తలసరి CO2 టన్నులు:[46]
వాయు కాలుష్యాన్ని పరిశీలించుటకు వాడే ముఖ్యమైన టెక్నాలజీ సంఖ్యా శాస్త్రపు నమూనా (mathematical model)ల ద్వారా వాయు కాలుష్యాలు క్రింది స్థాయి వాతావరణంలో ఏ విధంగా పయనిస్తాయో చెపుతుంది.ముఖ్యమైన విధానాలు ఈ కింద ఇవ్వబడినాయి:
ఒక ప్రాంతపు వనరు అనే సమస్యను, చాలా కాలంగా, దాదాపు 1900 సంవత్సరం నుండి అధ్యయనం చేయటం వలన, అది తేలికైన సంఖ్యా శాస్త్రాన్ని కలిగి యుండుట మూలంగా, బాగుగా అర్ధం చేసికొన్నారు.అది తేలికైన కాలుష్య గాలుల వాయుకాలుష్య ఇసోప్లేత్లను (isopleths) ముందుగ చెప్పుటకు ఒక గుస్సియన్ (Gaussian) వ్యాప్తి నమూనాని వాడుతుంది. గాలి యొక్క చలన వేగమును, కుప్ప / పోగాగోత్తపు ఎత్తును, బాహ్య ప్రసరణ నిష్పత్తి, స్థిరత్వపు తరగతి (వాతావరణపు తర్బ్యులేన్స్ (turbulence) ని కొలిచే ప్రమాణము).[47][48] ఈ నమూనా చాల ఎక్కువగా వివిధ రకములైన వాతావరణపు సంబంధించిన ప్రయోగాత్మక సమాచారముతో వాలిడేట్, కాలిబ్రేట్ చేయబడింది.
జాతీయ పర్యావరణ విధానపు శాసనం (National Environmental Policy Act), యు. ఎస్. రవాణా శాఖ (U.S. Department of Transportation) (అప్పట్లో ఫెడరల్ రహదారుల పరిపాలనా వ్యవస్థ అనబడేది)ల అవసరాల మేరకు రహదారిపై గాలి వ్యాప్తి నమూనా (roadway air dispersion model)ని 1950వ దశకం ఆఖరుకి, 1960వ దశకం మొదట్లో అభివృద్ధి పరిచారు. ఇది ప్రతిపాదించబడిన నూతన రహదారుల పైని వాయు నాణ్యత ప్రభావాలను, ముఖ్యముగా అర్బన్ ప్రాంతాలలో అర్థం చేసుకోవడానికి దోహద పడుతుంది.పెక్కు పరిశోధకుల సమూహాలు ఈ నమూనాని తయారు చేయటంలో పాలుపంచుకొన్నారు. వాటిలో కొన్ని: లెక్సింగ్టన్, మసాచుసేట్ట్స్ (Lexington, Massachusetts) లోని పర్యావరణ పరిశోధన, టెక్నాలజీ (ERT) గ్రూపు, సన్నీవేల్, కాలిఫోర్నియా (Sunnyvale, California)లోని ESL Inc. గ్రూపు, సక్రామెంతో, కాలిఫోర్నియా (Sacramento, California)లోని కాలిఫోర్నియా వాయు వనరుల బోర్డు (California Air Resources Board)గ్రూపు.యునైటెడ్ స్టేట్స్ పర్యావరణం పరిరక్సించు ఏజెన్సీ (United States Environmental Protection Agency) నుండి సల్ఫర్ హేక్సఫ్లోరైడ్ (sulfur hexafluoride)ను ట్రేసర్ వాయువుగా వాడుతూ ఒక రేఖా మూలము యొక్క నమూనాని పనిచేస్తుందని నిరూపించడానికి లభించిన కాంట్రాక్టు ESL గ్రూపుని ఉత్తేజపరిచింది.ఈ ప్రోగ్రాము, ESL inc. అభివ్రుద్దిపరిచిన రేఖా మూలా నమూనాను పనిచేయునని నిరూపించుటలో సఫలం చెందింది.ఈ నమూనా తయారైన కొత్తలో రహదారి వాయు కాలుశ్యాలకు సంబంధించిన కోర్టు దావాలో వాడబడింది. అలాగే అర్లింగ్టన్, విర్జినియా (Arlington, Virginia) లో విస్తరించిన ఇంటర్స్టేట్ 66 (Interstate 66), న్యూ జెర్సీ loni టర్న్ పైక్ (New Jersey Turnpike)ను ఈస్ట్ బృంస్విక్, న్యూ జెర్సీ (East Brunswick, New Jersey) వరకు వెడల్పు చేయటానికి చేపట్టిన ప్రాజెక్టులో కూడా.
ప్రాంతీయ మూలాల నమూనాలను 1971 నుండి 1974 వరకు ERT, ESL గ్రూపులు అభివృద్ధి చేసినాయి, కాని అవి మొత్తం వాయు కాలుష్యాల బాహ్య ప్రసరనలలో చాల చిన్న భాగాన్ని మాత్రమే ఉపస్పరించగలిగినవి. దీనితో వీటి వాడుకగాని అవసరం గాని రేఖా మూల నమూనా అంతగా వ్యాప్తి చెందలేదు. రేఖా మూల నమూనా1970వ దశకం లోనే వందల కొద్దీ ప్రయోజనాలకు ఉపయోగపడింది. అదేవిధంగా ఫోటో కెమికల్ నమూనాలు ప్రాథమికంగా 1960 లలో, 1970 లలో అభివృద్ధి పరచబదినవి, కాని వాటి ఉపయోగం చాలా ప్రత్యేకత కలిగినది, ప్రాంతీయ అవసరాలకు కావలసినది. ఉదాహరణకు లోస్ ఏంజెల్స్, కాలిఫోర్నియాలలో స్మోగ్ ఏర్పడటాన్ని అర్ధం చేసుకోవటానికి.
గ్రీన్హౌస్ ప్రభావం అనేది గ్రీన్హౌస్ వాయువులు వాతావరణపు పై పొరలలో పోగయ్యి భూమి లోని వేడిని పట్టి ఉంచటం వలన లోపలి పొరలు - భూ ఉపరితలము వద్ద వేడి ఎక్కువావుటా, ట్రోపోస్ఫియర్ పొరల వేడి తగ్గుట వలన ఉత్పన్నమయ్యే ఒకానొక స్థితి.రాతి ఇంధనములను మండించుటతో విడుదలైన బొగ్గు పులుసు వాయువు పెద్ద సమస్య అయినది.ఇతర గ్రీన్హౌస్ వాయువులు: మితెన్, హైడ్రోఫ్లోరోకార్బన్ (hydrofluorocarbon)లు, పెర్ ఫ్లోరోకార్బన్ (perfluorocarbon)లు, క్లోరోఫ్లోరోకార్బన్ (chlorofluorocarbon) లు, నైట్రోజెన్ అక్సైడ్లు (nitrogen oxides), ఓజోన్.
శాస్త్రజ్ఞులు సుమారు ఒక శ్తాబ్ధం క్రిందటే ఈ ప్రభావం గురించి అర్ధం చేసుకొన్నారు. ఈ కాలంలో జరిగిన అభివృద్ధి యీ స్థితిని గురించి ఇంకా విస్తృతముగా లోతుగా వివరములు సేకరించుటలో సహాయపడినవి.ప్రస్తుతము శాస్త్రజ్ఞులు, సహజ, మానవ నిర్మిత మూలముల నుండి వెలువడు గ్రీన్హౌస్ వాయువుల మార్పులు, ఆయా ప్రదేశముల శీతోష్ణ స్థితిలో మార్పు వాటి పాత్ర గురించి అధ్యయనం చేస్తున్నారు.
ఎన్నో అధ్యయనములు వాతావరణంలో దీర్ఘకాలముగా పెరుగుచున్న బొగ్గుపులుసు వాయువు నిష్పత్తి, దీని కారణంగా సముద్ర జలాలలో ఆమ్లాల శాతం పెరుగుట (increases in the acidity of ocean waters), సముద్రపు జీవావరణాలు వాటి పై రాగల ప్రభావములు గురించి సోధించారు.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
