From Wikipedia, the free encyclopedia
Sensa ni utaratibu wa kupata na kutunza habari kuhusu idadi ya watu, makazi au taasisi fulanifulani katika nchi husika. Pia ni utaratibu rasmi wa mara kwa mara wa kuhesabu idadi ya watu hao.[1] [2]
Sensa hutofautiana na njia ya sampuli ambapo habari zinapatikana kutoka sehemu ndogo tu ya idadi ya watu, wakati mwingine kama makisio ya kisensa. Takwimu za sensa kwa kawaida hutumiwa kwa utafiti, biashara ya masoko, na mipango kama njia bora kwa msingi wa utafiti wa sampuli. Katika baadhi ya nchi, takwimu za sensa hutumiwa kwa kugawanya uwakilishi katika bunge la taifa (wakati mwingine kiutata - tazama mfano Utah v. Evans).
Inatambulika sana kwamba idadi ya watu na makazi ni muhimu kwa ajili ya mipango ya jamii yoyote. Njia za jadi za sensa, hata hivyo, zimekuwa ghali zaidi.
Msamiati hutumiwa zaidi kuhusiana na idadi ya kitaifa na sensa ya mlango kwa mlango (kuchukuliwa kila miaka 10 kulingana na mapendekezo ya Umoja wa Mataifa), na ile ya kilimo na biashara.
Msamiati huu umetoholewa kutoka lugha ya Kiingereza census, lakini una asili ya Kilatini: wakati wa Jamhuri ya Roma sensa ilikuwa orodha iliyowekwa ili kufuatilia wanaume wenye uwezo wa kufaa kutoa huduma za kijeshi.
Sheria muhimu kuhusu gharama ya sensa katika nchi zinazoendelea imekuwa dola 1 kwa mtu. Takwimu za msingi zaidi leo ni karibu dola 3. Makadirio haya sharti yachukuliwe kwa uangalifu sana ikizingatiwa kuwa idadi ya shughuli hutofautiana baina ya mataifa mbalimbali yanayojumuishwa (mfano mwanasensa anaweza kukodishwa ama akawa mfanyakazi wa umma).
Gharama katika nchi zilizoendelea ni ya juu zaidi. Gharama kwa sensa ya 2000 nchini Marekani ilikadiriwa kuwa dola bilioni 4.5, zaidi ya dola 15 kwa mtu. Njia mbadala za kupata takwimu zingali zinachunguzwa. Nchi za Skandinavia za Denmark, Finland na Norway zimekuwa zikitumia rejista za kiutawala kwa miaka kadhaa sasa. Sensa nusu na Sampuli zinatumika Ufaransa na Ujerumani.
Wakati sensa hutoa njia muhimu ya kupata taarifa za takwimu kuhusu idadi ya watu, habari hii wakati mwingine husababisha dhuluma za kisiasa au ninginezo, ikiwezeshwa kwa kuunganisha utambulisho wa binafsi na takwimu za faragha. [3] Hii ni ya kutiliwa maanani hususan mtu binafsi anapotoa majibu kwa fomu ya vijiswali ya sensa, ingawaje hata habari za kiwastani zawezakupelekea kuvunja faragha wakati wanakadiria sehemu ndogo ya watu.
Kwa mfano, wakati wa kuarifu takwimu kutoka mji kubwa, huenda ikawa sahihi kutoa wastani wa kipato kwa wanaume weusi wenye umri kati ya 50 na 60. Hata hivyo, kufanya mji huu kwa kuwa tu una weusi wawili wanaume katika umri huu itakuwa ni uvunjaji wa faragha: aidha ya wale watu, kujua mapato yao wenyewe na kuripotiwa wastani, angeweza kukadiria mapato ya mtu mwingine.
Ni vyema kwa habari ya sensa kujadiliwa kwa njia ambayo itahifadhi faragha ya mtu binafsi. Baadhi ya sensa hufanya hivyo kwa kukusudia kuingeza makosa kwa takwimu ili kuzuia kitambulisho cha watu binafsi katika sehemu zenye wakazi wachache Archived 24 Mei 2011 at the Wayback Machine. wengine hubadili habari za wahusika na za wengine zinazofanana. Licha ya hatua zozote zinazochukuliwa kuhakiki faragha ya watu, teknolojia mpya katika mfumo wa elektroniki bora imeleta changamoto zaidi katika ulinzi wa habari nyeti binafsi.
Sensa za Misri inasemekana zilichukuliwa wakati wa utawala wa Farao kipindi cha 3340 KK na 3050 KK.
Mojawapo ya sensa za kumbukumbu zlichukuliwa mnamo 500-499 KK na majeshi ya Dola ya Kiajemi kwa ajili ya kutoa ruzuku ya ardhi, na madhumuni ya ushuru. [4]
Nchini India, sensa zilifanyika katika Dola la Mauryan kama ilivyoelezewa na Chanakya (350-283 KK hivi) kwenye Arthashastra, ambayo ilishauri ukusanyaji wa takwimu za idadi ya watu kama hatua ya sera ya serikali kwa madhumuni ya ushuru. Ni ina maelezo ya mbinu za kufanya idadi ya watu, sensa ya uchumi na kilimo. [5]
Roma ilifanya sensa ili kuamua kodi. Neno 'sensa' asili yake ni Roma ya kale, linalotokana na neno la Kilatini 'censere', maana yake 'makisio'. Sensa ya Kirumi ilikuwa iliyoendelea zaidi kumbukumbu yoyote katika ulimwengu wa kale na ilikuwa na jukumu muhimu katika utawala wa Kirumi. Sensa ya Kirumi ulifanyika kila miaka mitano. Ilitoa rejista ya raia na mali zao ambayo majukumu yao na mapendeleo hivyo basi ikawezesha bahati zao kutajwa.
Sensa kongwe duniani inatoka Uchina wakati wa Utawala wa Han. Kuchukuliwa machweo ya 2 BK, inachukuliwa na wasomi kuwa sahihi kabisa. [onesha uthibitisho] Wakati huo kulikuwa na watu milioni 59.6 walioishi Han (jimbo) Uchina, idadi kubwa zaidi ya watu duniani. [6] Sensa kongwe ya pili iliyohifadhiwa pia ilitoka Han, kutoka 140 AD, wakati watu kidogo tu zaidi ya milioni 48 walihesabiwa. Uhamiaji kwa wingi kuelekea kusini mwa Uchina kunaaminika kusababisha kushuka sana kwa hesabu hiyo.
Makhalifa walianza kufanya sensa za mara kwa mara punde tu baada ya kutengezwa, kwa kuanza na ile iliyoamrishwa na Rashidun wa pili, Khalifa, Umar. [7] Sensa maarufu zaidi katika nyakati kongwe Ulaya ni Kitabu cha Domesday, zilizofanyika 1086 na William wa kwanza wa Uingereza ili aweze kodi vizuri nchi aliyokuwa ameshinda. Mwaka 1183, sensa ilichukuliwa ya Ufalme wa Yerusalemu, kujua idadi ya watu na kiasi cha fedha ambazo zingeweza kupatikana kupinga uvamizi wa Saladin, sultani wa Misri na Syria.
Njia ya kuvutia sana kurekodi habari za sensa ilitumika katika jimbo la Inka katika kanda ya Andinska kutoka karne ya 15 hadi Wahispania wakateka nchi yao. Wainka hawakuwa na lugha yoyote iliyoandikwa, lakini kumbukumbu zilizoandikwa habari zilizokusanywa wakati wa sensa habari nyingine za hesabu na vilevile takwimu zisizo za hesabu zilichukuliwa juu ya quipus, masharti kutoka llama au nywele au pamba alpaca kamba pamoja na maadili mengine yakiwekwa kwa mfumo wa ukumi.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
