Upas
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Upas (Antiaris toxicaria) nyaéta hiji tutuwuhan anu asalna tina kulawarga Moraceae. Ieu tutuwuhan kasohor dina mangsa baheula, alatan geutahna ngandung racun anu matih. Ieu racun dimangpaatkeun pikeun ngolésan mata panah (Gr. toxicon: racun panah), salian ti geutah tangkal upas ogé di arah kulitna pikeun dijieun bahan pakéan dina mangsa baheula.[2]
| Upas | |
|---|---|
 | |
| Upas, Antiaris toxicaria Ti Serengkah Kiri, Tumbang Titi, Ketapang | |
| Klasifikasi ilmiah | |
| Karajaan: | |
| (unranked): | |
| (unranked): | Eudikotil |
| (unranked): | Rosidae |
| Ordo: | Rosales |
| Kulawarga: | Moraceae |
| Tribus: | Castilleae |
| Génus: | Antiaris |
| Spésiés: | A. toxicaria |
| Ngaran binomial | |
| Antiaris toxicaria Lesch.[1] | |
| Sinonim | |
|
Antiaris africana Engl. | |
Tangkal upas mibanda sebutan anu béda-béda di unggal daérah kayaning : tengis, tatai, ketatai (Mly.); ancar, upas (Jw.); pancar, balung (Md.); ipo (Mak., Bug.); gado (Gal.)[2]. Ngaran margana, Antiaris, dumasar kana ngaran dina basa Jawa anu ditulis numutkeun éjahan baheula: antjar[3].
Tangkal ukuran sedeng nepika gedé; jangkung bisa nepi ka (45-60) m, tangkal anu heunteu aya dahanna nepika 23 méter kalayan gemang/buleudan tangkalna bisa nepi ka 180 cm; sakapeung banir heureut nepi ka 3 m[4]. Kulit tangkal bodas semu kulawu, lemes rada bareulah/rengat. Kulit jero kelirna pias semu konéng; geutahna mangsa diturih kelirna konéng semu krem, anu bakal robah jadi semu coklat di mana geus ngabagel kalawan jadi ngajarendil mun kaanginan.[3][5]
Kembang jaluna aya dina pendul kentob mibanda garis tengahna lk. 1,25 cm, cupatna 0,8 cm, aya 2-4 pendul. Kembang bikangna teuaya dina pendulna tapi ngumpul dina kélékna. Buah wujudna pir, garis tengah lk. 1,25 cm, beureum tuluy robah semu hideung mangsa geus kolot. Sikina nunggal.[3][5]
Upas ngahasilkeun kai anu hampang anu di pasaran digolongkeun salaku kai terap. Beuratjinis kai kurang leuwih (250–)390 – 540 kg/m3 dina kadar cai 15%. Kai ieu umumna dipaké dina konstruksi anu henteu beurat, kayaning: interior wangunan, furnitur, panil kau, panutup lantéy, peti, venir, jeung kai lapis atawa plywood. Salahsaihi daérah anu ngahasilkeun kai upas tayalian Papua Nugini, anu dina taun 1996 kahontal nga ékspor 6.570 m3.[4].
Geutah anu dihasilkeunana, dina salahsahiji forma ngandung racun anu mantih, tapi dina forma séjén kurang matih malahan henteu aya racunan sama sakali. Baheula, geutah upas ieu dianggo salaku panah racun dina perang, atanapi salaku sumpit racun kanggo moro.[2] Tapi, geutah anu dihasilkeun tina akar upas masih dianggo di pedalaman Kalimantan Barat pikeun ngaracun lauk.
Nyatana, racun anu asalna tina akar upas henteu seueur toksik/matih. Nalika dianggo pikeun ngala lauk lauk, Kusabab saatos lauk katewak, lauk dikumbah langsung sateuacan dituang. Pamaréntah Kalimantan Kulon ayeuna parantos ngalarang panggunaan upas pikeun ngaracun lauk.
Pepagan/kulit upas ngahasilkeun hiji bahan pikeun nyieun kelir.[4] Kitu deui kulit tangkalna anu masih ngora kénéh diarah harambay/rambatan pikeun dijieun kawas lawon linen kasar[2].
Buahna tiasa didahar. Sikina sareng bagian sanés ieu ti tutuwuhan dianggo salaku bahan ubar tradisional; siki upas dijantenkeun anti-disentri.[4]
Upas mah kaasup tangkal leuweung gerotan/primer tapi arang langka kapanggih hirup nepika palebah 1.500 méter dpl. Sakapeung kapanggih hirup di tegalan ogé daérah luhur anu aya di sisi basisir. Di Afrika, upas ogé hirup di daérah semi-arid.[4]
Tutuwuhan ieu loba kapanggih hirup di wewengkon Afrika Kulon, Madagaskar, India, Srilanka, Tiongkok kidul, Indochina, ngaliwatan Nusantara nepi ka Pasifik (kapuloan Fiji jeung Tonga) ogé Australia kaler.[4]
Antiaris adalah marga monotipik.[4]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
