Oksoanjon (oksianjon) je hemijsko jedinjenje sa opštom formulom (gde je A hemijski element i O je atom kiseonika). Oksoanjone formira velika većina hemijskih elemenata.[1] Formule jednostavnih oksoanjona su određene oktetnim pravilom. Strukture oksoanjona se mogu razmatrati kao da su formirane od poliedarnih jedinica koje imaju zajedničke vrhove ili ivice. Fosfatni i polifosfatni estri AMP, ADP i ATP su primeri biološki važnih oksoanjona.[2]
Formula monomernih oksoanjona, , je određena oksidacionim stanjem elementa A i njegovom pozicijom u periodnoj tabeli. Elementi druge periode su ograničeni sa maksimalnim koordinacionim brojem 4. Međutim, elementi prve periode nemaju monomerne oksoanjone sa tim koordinacionim brojem. Umesto toga, karbonat (32−) i nitrat (3−) imaju trigonalno planarne strukture sa π vezama između centralnog atoma i atoma kiseonika. π vezivanje se često javlja, jer centralni atom i kiseonik imaju slične veličine.
Oksoanjoni treće periode su tetraedralni. Tetraedralne 4 jedinice su nađene u olivinskim mineralima, 4, mada se samostalni anjon ne javlja. Joni fosfata (43−), sulfata (42−), i perhlorata (4−) se mogu naći u raznim solima. Mnogi oksoanjoni elementa u nižem oksidacionom stanju podležu oktetnom pravilu, što se može koristiti pri pisanju njihovih formula.
| Oksidaciono stanje | Ime | Formula | Model |
|---|---|---|---|
| +1 | hipohloritni jon | − |  |
| +3 | hloritni jon | 2− |  |
| +5 | hloratni jon | 3− |  |
| +7 | Perhloratni jon | 4− |  |
U četvrtoj i narednim periodama 6-koordinacija je moguća, mada izolovani oktaedralni oksoanjoni nisu poznati zato što be oni nosili suviše veliki naboj. Tako molibden (VI) ne formira 66−, ali formira tetraedralni molibdatni anjon, 42−. 6 jedinice su nađene u kondenzovanim molibdatima. Potpuno protonisani oksoanjoni sa oktaedralnom strukturom su nađeni u jonima kao što su 62− i 6−.
Imenovanje
Monomerni oksoanjoni dobijaju imena na osnovu nekoliko veoma jednostavnih pravila.[3][4]
- Ako centralni atom nije u grupi VII
| Oksidacioni broj centralnog atoma | Imenska šema | Primeri |
|---|---|---|
| = broj grupe | *-at | Borat (33−), Karbonat (32−), Nitrat (3−), Fosfat (43−), Sulfat (42−), Hromat (42−), Arsenat (43−) |
| = broj grupe − 2 | *-it | Nitrit (2−), Fosfit (33−), Sulfit (32−), Arsenit (33−) |
| = broj grupe − 4 | hipo-*-it | Hipofosfit (23−), Hiposulfit (22−) |
- Ako je centralni atom u grupi VII
| Oksidacioni broj centralnog atoma | Imenska šema | Primeri |
|---|---|---|
| = broj grupe | per-*-at | Perhlorat (4−), Perbromat (4−), Perjodat (4-), Permanganat (4−) |
| = broj grupe − 2 | *-at | Hlorat (3-), Bromat (3−), Jodat (3-) |
| = broj grupe − 4 | *-it | Hlorit (2−), Bromit (2−) |
| = broj grupe − 6 | hipo-*-it | Hipohlorit (−), Hipobromit (−) |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
