From Wikipedia, the free encyclopedia
Aerodrom je svako definisano područje, uključujući sve objekte, instalacije i opremu, na kopnu ili na vodi ili na fiksnoj, fiksnoj priobalnoj ili plutajućoj strukturi, koje je u celini ili delimično namenjeno za sletanje, poletanje ili kretanje vazduhoplova.[1]
Aerodromi su namenjeni za vojni i civilni vazdušni saobraćaj, (prijem i otpremu aviona, putnika, prtljaga, robe, stvari, pošte, borbena dejstva vojnih aviona i obuku i školovanje pilota).
Aerodromi prema nameni mogu biti vojni, vojno-civilni (mešoviti) i civilni. Prema nameni i uređenju aerodromi se dele na kategorije.
Infrastruktura aerodroma se sastoji od: manevarskih površina, prelaznih i bočnih pojaseva sigurnosti, pretpolja i prilaznih pojaseva sigurnosti, prilaznih (odlazni) sektora, mesta za smeštaj vazduhoplova, objekata, uređaj i opreme za rukovođenje letenjem, mesta i objekata za specijalne potrebe.
Manevarska površina je deo aerodroma određen za poletanje i sletanje, voženje vazduhoplova na zemlji, isključujući hangarsku stajanku i deo aerodromskih površina namenjenih za tehničko održavanje vazduhoplova.
Poletno-sletna staza (PSS) je pravougaona površina na zemlji ili vodi namenjena za poletanje i sletanje vazduhoplova. Njena širina i dužina zavisi od namene aerodroma i vrste aviona koji na nju sleću i sa nje poleću i regulisana je međunarodnim propisima. Obeležena je za dnevne i noćne uslove letenja.
U građevinskom pogledu poletno-sletne staze se dele na;
PSS sa veštačkom podlogom, betonske, asfaltne, ili od čeličnih ili betonskih ploča,
PSS sa prirodnom podlogom; travnate, zemljane, vodene (na rekama, jezerima, moru)ili sa ledenom i snežnom podlogom (na severnom ili južnom polu i nekim zimskim centrima).
Manji aerodromi obično imaju jednu PSS sa veštačkom podlogom i jednu PSS sa prirodnom podlogom, a veći dve i više PSS sa veštačkom podlogom.
.jpg)
Obeležavanje PSS služi kao pomoć u završnoj fazi prilaza aviona pri sletanju danju i pri dobroj vidljivosti. Oznake se sastoje od linija, brojeva i slova. Najčešće su bele boje, propisanog su oblika i veličine.
Oznake staze nalaze se na pragovima poletno-sletnih staza u obliku dvocifrenog broja koji predstavlja smer staze u stepenima.
Osa staze (centralna linija) je uzdužna isprekidana linija između oznaka praga.
Prag staze su uzdužne linije paralelne na osu staze.
Rub staze puna linija uzduž oba ruba na celoj dužini između pragova.
Zone sletanja obeležavaju se na stazama za precizno prilaženje. Sastoje se od parova linija simetrično postavljenih u odnosu na osu staze.
Tačka sletanja je mesto na stazi na kome bi vazduhoplov trebalo da dotakne stazu. Oznaka je par pravougaonika simetričnih u odnosu na osu staze.
Ovo obeležavanje služi kao pomoć u završnoj fazi prilaza vazduhoplova pri sletanju noću ili u uslovima lošije vidljivosti danju.[2]
Prilazna svetla zavise od kategorije aerodroma i mogu biti:.
Rubna svetla staze postavljena su uzduž oba ruba na udaljenosti najmanje 60 i bele su boje.
Svetla praga staze postavljena su u poprečnom nizu, označavaju početak staze i zelene su boje. Vidljiva su jedino iz pravca prilaženja.
Svetla kraja staze postavljena su u poprečnom nizu, označavaju kraj staze i crvene su boje. Vidljiva su jedino iz pravca prilaženja.
Svetla ose staze obavezna su za kategorije II i III. Prostiru se po uzdužnoj osi staze.
Svetla zone dodira postavljena su u paralelnim redovima simetrično sa osom staze i prostiru se 900 od njenog praga.
To su uređena površina ili prilazni putevi po kojima se vazduhoplovi kreću; od poletno-sletne staze (PSS) do stajanke za avione i obratno od stajanke za avione do linije poletanja na PSS. Radi lakše orijentacije pilota, one su po sredini označene linijom za kretanje, „STOP” -linijom za kontrolu kočnica i vazduha i pozicijom za čekanje pre izlaska na PSS.
Celom dužinom, po sredini staza za voženje je obeležena punom linijom žute boje. Udaljenost sredine staze za voženje i njenih krajeva mora uvek biti jednaka. Pozicija za čekanje obeležena je okomitom linijom na liniju staze za voženje i nalazi se pre izlaska na PSS. Na početnom delu, staze za voženje obeležena je linijom i oznakom „STOP”, na kojoj se avioni po izlaska sa stajanke za avione, a pre nastavka kretanja stazom za voženje, zaustavljaju radi provere vazduha i kočnica.
U noćnim i uslovima loše vidljivosti, staze za voženje su označene po rubnim ivicama plavim a po sredini zelenim svetlima. Linija pozicije za čekanje u slučaju zabrane prolaza svetli crveno, a kada je ulaz na PSS slobodan svetli zeleno.
Stajanka za vazduhoplove je uređena i propisno označena površina na aerodromu namenjena za smještaja vazduhoplova, radi utovara i istovara putnika, pošte i robe, punjenja goriva, parkiranja i održavanja aviona.
Po stajanci za vazduhoplove mogu se kretati samo vozila i oprema koja je tehnički ispravna. U prihvatu i otpremi vazduhoplova učestvuju razne službe sa zadatkom da u određenom, često vrlo kratkom vremenskom razdoblju obave niz radnji, sigurno i kvalitetno.
Zbog sigurnosti i brzine opsluživanja zabranjuje se pristup avionu svim onim vozilima koja nisu u vezi sa prihvatom vazduhoplova. Brzine kretanja opreme po stajanci, položaj opreme oko vazduhoplova i pravo prvenstva strogo su određeni. Vozila se smeju kretati isključivo po servisnim putevima te upravno prema poziciji na kojoj je parkiran avion. Apsolutnu prednost nad svim ostalim vozilima ima vazduhoplov u kretanju, zatim vangabaritna i specijalna vozila (specijalna vozila vatrogasne službe, autobusi za prevoz putnika, cisterne za gorivo, platforme za istovar i utovar tereta, samohodne stepenice). Vozila se po servisnim putevima mogu kretati brzinom do 40 . Brzina kretanja vozila i opreme u prilazu vazduhoplovu ne smije biti veća od 15 a brzina oko samog vazduhoplova ograničena je na 5 .
Objekti, uređaji i oprema za rukovođenje letenjem razmeštaju se na aerodromu na način koji obezbeđuje organizovano i bezbedno letenje i rukovođenje letenjem. Vrsta objekata i uređaja zavisi od namene i kategorije aerodroma.
Mesta i objekti za specijalne potrebe mogu biti;
Na osnovu kriterijuma Međunarodne organizacije za civilni vazdušni saobraćaj ICAO-u, (Aneks 14-I Čikaške konvencije) aerodromi se prema nameni dele na:
Aerodrome za javni vazdušni saobraćaj (razvrstavaju se u 5 kategorija),
Aerodrome za obučavanje letačkog osoblja i sportske aerodrome (razvrstavaju se u 3 kategorije),
Aerodrome za potrebe pojedinih struktura uprava i organizacija (aerodromi za vlastite potrebe).
Hidrodrome — aerodrome, namenjene za sletanje i poletanje hidroaviona(aviona koji poleću s vodene površine), koji se razvrstavaju u 3 kategorije: A, B, i C i dodaje im se broj od 1 do 3 koji označava dubinu kanala za sletanje i poletanje.
Helidrome — aerodrome, namenjene za sletanje i poletanje helikoptera, koji se označavaju oznakama A, B i C.
Međunarodna organizacija primenjuje, kodnu oznaku za geografsko razvrstavanje aerodroma u svetu, koja se sastoji od četiri slova. Ovi kodovi su određeni od strane Organizacija međunarodnog civilnog vazduhoplovstva (енгл. ).[3]
kodovi se koriste u vazdušnom saobraćaju i procedurama u toku letenja, kao što su planovi letenja. Ovi kodovi nisu isti kao oznake poznate i vidljive za javnost (putnike) koje se koriste u avio saobraćaju. () takođe izdaje i svoje posebne oznake za aerodrome i avio-kompanije.
izdaje troslovne oznake za aerodrome (na primer za aerodrom „Nikola Tesla”, Beograd: ) i dvoslovne oznake za avio-kompanije (na primer za Jat ervejz: ), koje su najčešće korišćene oznake ove vrste u svetu, a koje služe za označavanje rezervacija karata i prtljaga, polazaka aviona itd.
Prva dva slova su regionalni prefiksi. Prvo slovo koda označava regiju u svetu — kontinent, deo kontinenta (npr., «E» — Severna Evropa, — srednja i južna Evropa), ili kod velikih zemalja ( — Kanada , — Australija). U drugom delu kodna oznaka označava zemlju u regiji kojoj odgovara prvo slovo. Preostala dva (tri za veće zemlje) određuju aerodrom u toj zemlji.
Posebna kodna oznaka »« je rezervisana za slučajeve izrade plana leta na aerodromima, koji nemaju kodnu oznaku .
| 1 slovo | Regija Sveta | 2 slovo | Zemlja u regiji | 3 i 4 slovo | Aerodrom u toj zemlji |
| (južna Evropa) | (Srbija) | (a. Niš) |
| Naziv | Lokacija | Oznaka |
|---|---|---|
| Aerodrom Batajnica | Batajnica | |
| Aerodrom Nikola Tesla | Beograd | |
| Aerodrom Morava | Kraljevo | |
| Aerodrom Konstantin Veliki | Niš | |
| Aerodrom Slatina | Priština | |
| Aerodrom Ponikve | Užice |
Osnovni elementi na osnovu kojih se određuje kategorija aerodroma su: dužina glavne PSS (odnosno njenog glavnog prilaza za poletanje i sletanje), vrsta vazduhoplova koje mogu prihvatiti, namena aerodroma, kapaciteti infrastrukture aerodroma i oprema za navigaciju (uslovi za dnevno i sletanje pri slaboj vidljivosti i noću), broj putnika i obim prometa robe.
Prema vrsti vazduhoplova koje mogu prihvatiti, aerodromi se dele na:
1. CTOL aerodrome (engl. ), namenjene za standardne ili konvencionalne tipove vazduhoplova, s dužinom PSS većom od 1.800;
2. RTOL aerodrome (engl. ) kod kojih se smanjuje (redukuje) potrebna dužina PSS na 1.200 do 1.800 za nove savremene tipove turbo prop i turbofan vazduhoplova;
3. STOL aerodrome (engl. ) s dužinom PSS od 800 do 1.200 ;
4. VTOL aerodrome (engl. ) sa kratkom (tzv. ultrakratkom) PSS manjom od 800 . U ovu grupu spadaju hidrodromi i helidromi.
U skladu s dokumentima ICAO razvrstavanje — kategorizacija aerodroma vrši se kodnim oznakama.
Kodna oznaka za kategorizaciju aerodroma se sastoji od dva elementa (brojčane i slovne oznake);
Kodna oznaka 1 — (brojčana oznaka); koja se temelji na dužini PSS i označava se brojčanim oznakama 1, 2, 3 i 4…;
| Kodni broj | Dužina PSS |
|---|---|
| 1 | < 800 |
| 2 | 800 — 1.200 |
| 3 | 1.200 — 1.800 |
| 4 | > 1.800 |
Kodna oznaka 2 — (slovna oznaka) koja se temelji na osnovu raspona krila vazduhoplova i rastojanja između spoljnih naplataka glavnih točkova stajnog trapa i označava se slovnim oznakama A, B, C, D i E…;
| Kodna oznaka | Raspon krila | Raspon stajnog trapa |
|---|---|---|
| A | 15 m | < 4,5 |
| B | 15 — 24 m | 4,5 — 6 |
| C | 24 — 36 m | 6 — 9 |
| D | 36 — 52 m | 9 — 14 |
| E | 52 — 60 m | 9 — 14 |
Primer: avion IL-62 M, sa procenjenom dužinom poletanja pri standardnim atmosferskim uslovima od 3.280 , i rasponom krila od 43,2 , i rastojanjem između spoljnih naplataka glavnog stajnog trapa od 8,0 odgovara klasifikaciji 4D poletno-sletne staze.
Prema stepenu opremljenosti za sletanje PSS se razvrstavaju na:
Aerodromi za sletanje pomoću instrumenata (IFR) moraju imati:
| Kategorija | Visina odluke | Uzdužna vidljivost |
|---|---|---|
| I | ≥ 60 m | ≥ 550 |
| II | < 60 , ≥ 30 m | ≥ 350 |
| III-A | < 30 m | ≥ 200 |
| III-B | < 15 m | ≥ 50 |
| III-C | 0 | 0 |
Klasu aerodroma određuje godišnji obim putničkog saobraćaja, ili zbir broja svih dolazaka i odlazaka putnika, uključujući i tranzitne putnike.
Klasa aerodroma zavisi od godišnjeg obima putničkog saobraćaja i može biti od do klase:
| Klasa aerodroma | Broj putnika u hiljadama |
|---|---|
| 10.000 — 7.000 | |
| 7.000 — 4.000 | |
| 4.000 — 2.000 | |
| 2.000 — 500 | |
| 500 — 100 |
Za organizaciju prihvata i otpremu vazduhoplova, putnika i robe održavanje uređaja i opreme i snabdevanje svim potrebnim materijalom, na aerodromu postoje sledeće službe;
Ni jedna aktivnost vazduhoplova na aerodromima uključujući i poletanje i sletanje vazduhoplova ne može se obaviti bez odobrenja, Aerodromske kontrole letenja (AKL).
Sve procedure za prihvat i otpremu vazduhoplova jasno su definisane;
Na domaćim letovima putnik se mora prijaviti najkasnije 20 minuta pre predviđenog vremena uzletanja vazduhoplova, kako bi bile obavljanje sve potrebne formalnosti za ulazak u vazduhoplov.
Dolaskom na šalter za registraciju putnika putnik predaje avio-kartu i prtljag. Službenik registracije putniku iz karte otkida kupon za let (engl. ) u koji upisuje težinu i broj prtljaga. Putniku se umesto kupona za let izdaje kupon za ulazak u avion (engl. ). Na prtljag se stavlja privezak na kome je upisan broj leta i odredište a na avio-karti se lepe isti brojevi koji se nalaze na privesku. Putnik se zatim upućuje, nakon bezbednosne kontrole, prema mestu izlaza.
Na poziv za ukrcavanje putnik predaje kupon za ulaz u vazduhoplov kontrolnom službeniku na izlazu. Nakon prolaska svih putnika za određeni let službenik proverava i usklađuje brojno stanje prijavljenih putnika sa stvarnim brojem putnika koji su ušli u vazduhoplov.
Zavisno od opremljenosti pojedinog aerodroma, putnici do vazduhoplova mogu ići pešice (uz pratnju), autobusom ili kroz avio-most.
Nakon izlaska iz vazduhoplova putnik se prevozi i upućuje u aerodromsku zgradu na mesto za izdavanje prtljaga. Putnik prtljag preuzima nakon istovara sa pokretne trake u holu aerodromske zgrade.
Urednim izdavanjem i preuzimanjem prtljaga od strane putnika vazdušni prevoz smatra se završenim.
Nakon obavljene kontrole pasoša putnik u carinskom delu sa pokretne trake preuzima svoj prtljag i prolazi carinsku kontrolu. Nakon obavljenih carinskih formalnosti i napuštanja carinskog dela zgrade putnik je prešao državnu granicu.
Tranzitni putnici su putnici koji se nalaze u vazduhoplovu ili u putničkoj zgradi za vreme pripreme (prihvata i otpreme) vazduhoplova za nastavak leta pod istim brojem. Ako putnici napuštaju vazduhoplov dobijaju tranzitni kupon sa vidno označenim brojem leta za ponovni ulazak u vazduhoplov radi kasnijeg usklađivanja broja putnika koji su napustili vazduhoplov i ponovno u njega ušli.
Transferni putnici su putnici koji nastavljajući putovanje vazduhoplovom menjaju broj leta.
Transfernim putnicima, pri dolasku u aerodromsku zgradu, ovlašćena osoba uzima kupon za let kojim putnik nastavlja putovanje i izdaje kupon za ulazak u vazduhoplov. Nakon toga putnici obavljaju potrebne formalnosti zavisno od vrste leta sa kojim nastavljaju putovanje (domaći ili međunarodni letovi).
Za svu robu koja se predaje na prevoz od strane pošiljaoca ili njegovog špeditera prevoznik vrši proveru ispravnosti pratećih dokumenata i stanje pošiljke, broj koleta i ukupnu težinu pošiljke. Za ispravno predanu tj. primljenu pošiljku izdaje se „Avionski tovarni list” (engl. ) koji sadrži:
„Avionski tovarni list” ujedno je i ugovor o prevozu robe vazduhoplovom. Sastoji se od tri originala i jedanaest kopija. Njegov izgled i način popunjavanja propisan je međunarodnim standardima (ICAO, IATA).
Roba prihvaćenu za prevoz vazduhoplovom kao i prateći dokumenti moraju biti prethodno pripremljeni za utovar. Osnovni dokument neke robe je „Cargo manifest” (popis pošiljki koje se šalju vazduhoplovom određene linije, određenog dana na određeno odredište. „Cargo manifest” je pripremna i utovarna lista robnih pošiljki, deklaracija utovara za carinu i prateći dokument ukupnog tereta utovarenog u vazduhoplov.
U specijalni teret spadaju pošiljke koje su po svom sadržaju i/ili obliku neuobičajene za prevoz vazduhoplovom i zahtevaju posebne mere pri rukovanju i utovaru/istovaru.
U specijalne terete spadaju;
Bezbednost u toku prevoza robe i putnika u vazduhoplovstvu je uvek na prvom mjestu. Kako se avionom može prevoziti većina robe, radi bezbednosti u toku njihovog transporta moraju se primenjivati određene mere bezbednosti. Određena vrsta „rizične” robe može se prevoziti vazduhoplovima samo u ograničenim količinama i u posebnim pakovanjima. Svi opasni tereti moraju biti na propisani način označeni posebnim (međunarodnim) nalepnicama, a njihov transport vazduhoplovima kao i utovar i istovar na aerodromu zahteva posebnu pažnju kako letačkog tako i zemaljskog osoblja.
U opasne terete spadaju:
Srbija raspolaže sledećom mrežom aerodroma[5] i helidroma koji su prema karakteristikama poletno-sletne staze razvrstani u sledeće kategorije;[6]
| Pokazatelj | Brojčano |
|---|---|
| Ukupno aerodroma (2009) | 28 |
| Ukupno helidroma (2007) | 2 |
| Međunarodni aerodromi | 5 |
| RANG SRBIJE U SVETU | 121 |
Deset najvećih aerodroma na svetu i broj putnika u toku 2014 godine:[7]
Aerodrom — — Atlanta, 96.178.899 putnika
Aerodrom — Peking, 86.130.390 putnika
Aerodrom — London, 73.408.442 putnika
Aerodrom — — Tokio, 72.826.862 putnika Aerodrom — — Los Anđeles, 70.665.472 putnika
Aerodrom — — Dubai, 70.475.636 putnika Aerodrom — — Čikago, 70.015.746 putnika
Aerodrom — — Pariz, 63.808.796 putnika Aerodrom — — Dalas, 63.523.489 putnika Aerodrom — — Hong Kong, 63.148.379 putnikaSeamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
