Universitetet mesjetare

Universitetet mesjetare ishin korporata të organizuara gjatë mesjetës për qëllime të arsimit të lartë. Institucionet e para në Evropën Perëndimore që konsiderohen përgjithësisht universitete u krijuan në Mbretërinë e Italisë (asokohe pjesë e Perandorisë së Shenjtë Romake), Mbretërinë e Anglisë, Mbretërinë e Francës, Mbretërinë e Spanjës dhe Mbretërinë e Portugalisë midis shekujve XI dhe XV, me qëllim të studimit të arteve të lira dhe disiplinat më të larta të teologjisë, drejtësisë dhe mjekësisë. ^[1] Gjatë shekullit XIV pati një rritje të numrit të universiteteve dhe kolegjeve në Evropë. ^[2] Këto universitete kanë evoluar nga disa shkolla shumë të vjetra të njohura si shkollat e katedraleve dhe shkollat e manastireve, prandaj edhe është e vështirë të përcaktohet data e saktë e transformimit të tyre në universitete të mirëfillta dhe të vërteta mesjetare, megjithëse listat e studimeve të përgjithshme (studium generale) për arsimin e lartë në Evropë të mbajtura nga Vatikani janë një udhëzues i dobishëm.

Ilustrim nga një dorëshkrim i shekullit XIV që tregon një takim të doktorëve në Universitetin e Parisit

Përmbledhje

Edhe vetë termi universitas fillimisht përdorej vetëm për esnafet skolastike e që ishin, korporata të studentëve dhe mjeshtërve (masters) dhe ishte një emërtim që vazhdimisht ndryshonte, si Universitas magistrorum, Universitas scholarium, ose Universitas magistrorum et scholarium. Përfundimisht, aty kah fundi i shekullit XIV, termi filloi të shfaqej vetvetiu duke nënkuptuar ekskluzivisht një bashkësi vetërregulluese të mësimdhënësve dhe studiuesve të njohur dhe të sanksionuar nga autoriteti civil, mbretëror ose kishtar. ^[3]

Që nga periudha e hershme moderne e tutje, kjo formë organizative e stilit perëndimor u përhap gradualisht nga perëndimi mesjetar latin në të gjithë globin, duke zëvendësuar përfundimisht të gjitha institucionet e tjera të arsimit të lartë mesjetar dhe duke u bërë modeli kryesor i arsimit të lartë.

Universiteti përgjithësisht vlerësohet si një institucion zyrtar që e ka origjinën në periudhën mesjetare. ^{[4] [5]} Duhet theksuar se para themelimit të universiteteve, arsimi i lartë evropian u zhvillua për qindra vjet në shkollat e katedraleve ose shkollat e manastireve (scholae monasticae). Provat e këtyre institucioneve pararendëse të universiteteve të mëvonshme në shumë vende datojnë që nga shekulli VI. ^[6]

Disa studiues si Syed Farid Alatas kanë tërhequr disa paralele midis medreseve mesjetare islame dhe kolegjeve mesjetare evropiane duke konstatuar kështu se universitetet e para në Evropë, në njëfarë mase ishin paraqitur si rezultat i ndikimit të medreseve në Al-Andalusi dhe Emiratin e Siçilisë. ^[7] Megjithatë, studiues të tjerë si George Makdisi, Toby Huff dhe Norman Daniel, e kanë vënë në dyshim këtë konstatim, duke përmendur mungesën e provave për një transmetim aktual nga bota islame në Evropën e krishterë duke theksuar këtu ndryshimet në strukturën, metodologjitë, procedurat dhe programet mësimore e ligjore të "kolegjit islamik" (medrese) kundrejt universitetit evropian. ^{[8] [9] [10]} Në botën islame universiteti i parë konsiderohet të jetë Universiteti ez-Zituna në Tunizi, themeluar për herë të parë në vitin 737, ndërsa universiteti i parë i mirëfilltë konsiderohet Universiteti el-Karavijin themeluar nga ana e një gruaje të ditur të kohës Fatima el-Fihri në qytetin Fes të Marokut në vitin 859.

Universitetet

Mësimdhënia në Paris, në fund të shekullit XIV Grandes Chroniques de France : studentët të ulur në dysheme

Hastings Rashdall parashtroi kuptimin modern të origjinës mesjetare të universiteteve, duke përmendur me këtë rast se universitetet më të hershme u paraqitën spontanisht, fillimisht si "Gilde Skolastike, qoftë e Mjeshtrave apo Studentëve ... pa ndonjë autorizim të shprehur të Mbretit, Papës, Princit ose Prelatit."

Ndër universitetet më të hershme të këtij lloji ishin Universiteti i Bolonjës (1088), Universiteti i Parisit (mësimdhënia mesi i shekullit XI, njohja formale 1150), Universiteti i Oksfordit (mës. 1096, njoh. 1167), Universiteti i Modenës (1175 ), Universiteti i Palencias (1208), Universiteti i Kembrixhit (1209), Universiteti i Salamankës (1218), Universiteti i Montpelies (1220), Universiteti i Padovës (1222), Universiteti i Tulusit (1229), Universiteti i Orleansit (1235), Universiteti i Sienas (1240), Universiteti i Valladolidit (1241) Universiteti i Northamptonit (1261), Universiteti i Coimbras (1288), Universiteti i Pisas (1343), Universiteti i Charlsit në Pragë (1348), Universiteti Jagiellonian (1364), Universiteti i Vjenës (1365), Universiteti Heidelbergut (1386) dhe Universiteti i Shën Andreut (1413). ^{[11] [12]}

Universiteti i parë mesjetar në Gadishullin Ballkanik konsiderohet të jetë Universiteti Mesjetar i Durrësit i cili pas pushtimit të qytetit të Durrësit nga ana e forcave turke në fillim të shekullit XVI u detyrua të ndërprente veprimtarinë e tij ndërsa një pjesë e kuadrit u transferua në qytetin e Zarës (sot qytet në Kroaci) për të themeluar Universitetin e Zarës.

Shih edhe

• Shtatë artet e lira
• Shkollat e katedraleve
• Shkollat e manastireve
• Universiteti i Zarës
• Universiteti el-Ez'her
• Universiteti i Bolonjës
• Universiteti Mesjetar i Durrësit

Bibliografia

• Cobban, Alan B. English University Life in the Middle Ages Columbus: Ohio State University Press, 1999. ISBN 0-8142-0826-6ISBN 0-8142-0826-6
• Ferruolo, Stephen: The Origins of the University: The Schools of Paris and their Critics, 1100-1215 Stanford: Stanford University Press, 1998. ISBN 0-8047-1266-2ISBN 0-8047-1266-2
• Haskins, Charles Homer: The Rise of Universities. Ithaca, New York: Cornell University Press, 1972. ISBN 0-87968-379-1ISBN 0-87968-379-1
• Rashdall, Hastings, rev. by F. M. Powicke, and A. B. Emden: The Universities of Europe in the Middle Ages, 3 vols. Oxford: Clarendon Press, 1895; 1987, ISBN 0-19-821431-6
• Ridder-Symoens, Hilde de (ed.): A History of the University in Europe. Vol. I: Universities in the Middle Ages, Cambridge University Press, 1992, ISBN 0-521-36105-2
• Rait, Robert S.: Life in the Medieval University, Cambridge University Press, 1931, ISBN 0-527-73650-3
• Pedersen, Olaf, The First Universities: Studium Generale and the Origins of University Education in Europe, Cambridge University Press, 1997.
• Seybolt, Robert Francis, trans.: The Manuale Scholarium: An Original Account of Life in the Mediaeval University, Cambridge: Harvard University Press, 1921
• Thorndike, Lynn, trans. and ed.: University Records and Life in the Middle Ages, New York: Columbia University Press, 1975, ISBN 0-393-09216-X
• Verger, Jacques (1999), "Universität", Lexikon des Mittelalters (në gjermanisht), vëll. 8, Stuttgart: J.B. Metzler, cols:1249–1255

Lidhje të jashtme

• The Shift of Medical Education into the Universities
• The Educational Legacy of Mediaeval and Renaissance Traditions.
• From Manuscript to Print: Evolution of the Mediaeval Book.
• Life of the Students at Paris. Arkivuar 30 tetor 2014 tek Wayback Machine
• Mediaeval History: A Mediaeval Atlas Arkivuar 4 mars 2016 tek Wayback Machine
• Cambridge, A Brief History: The Mediaeval University.
• Mediaeval Science, the Church, and Universities
• Quality Assurance In A Globalized Higher Education Environment: An Historical Perspective (DOC file)
• The Rise of Universities (classic), Charles Homer Haskins, 1923

Referime

1. de Ridder-Symoens 1992, pp. 47–55
2. Rait, Robert S. Rait (1931). Life in the medieval university (në anglisht). Cambridge: University Press.
3. Encyclopædia Britannica: History of Education. The development of the universities.
4. Rüegg, Walter (1992). "Foreword. The University as a European Institution". A History of the University in Europe (në anglisht). Vëll. Vol. 1: Universities in the Middle Ages. Cambridge University Press. fq. XIX–XX. ISBN 0-521-36105-2. {{cite book}}: |volume= ka tekst shtesë (Ndihmë!)
5. Verger 1999
6. Riché, Pierre (1978). Education and Culture in the Barbarian West: From the Sixth through the Eighth Century (në anglisht). Columbia: University of South Carolina Press. fq. 126–7, 282–98. ISBN 0-87249-376-8.
7. Alatas, S. F. (2006). "From Jami'ah to University: Multiculturalism and Christian–Muslim Dialogue" (PDF). Current Sociology (në anglisht). 54 (1): 112–132 [123–4]. doi:10.1177/0011392106058837. Arkivuar nga origjinali më 2017-09-23.
8. Makdisi, George (1970). "Madrasa and University in the Middle Ages". Studia Islamica (në anglisht). 32 (32): 255–264 [p. 264]. doi:10.2307/1595223. JSTOR 1595223. Thus the university, as a form of social organization, was peculiar to medieval Europe. Later, it was exported to all parts of the world, including the Muslim East; and it has remained with us down to the present day. But back in the middle ages, outside of Europe, there was nothing anything quite like it anywhere.
9. The scholarship on these differences is summarized in Huff, Toby. Rise of Early Modern Science (në anglisht) (bot. 2nd). fq. 149–159, pp. 179–189.
10. Daniel, Norman (1984). "Review of The Rise of Colleges. Institutions of Learning in Islam and the West by George Makdisi". Journal of the American Oriental Society (në anglisht). 104 (3): 586–588 [p. 587]. doi:10.2307/601679. JSTOR 601679.
11. "10 of the Oldest Universities in the World". Top Universities (në anglisht). 2016-09-16. Arkivuar nga origjinali më 2017-02-11. Marrë më 2017-05-30.
12. Seelinger, Lani. "The 13 Oldest Universities In The World". Culture Trip (në anglishte amerikane). Arkivuar nga origjinali më 2017-10-01. Marrë më 2017-05-30.