Jozef ose Josif Visarionoviç Stalin (18 dhjetor (S.V. 6 dhjetor) 1878[1] - 5 mars 1953, mbiemri lindjes: Xhugashvilli) ishte udhëheqës i Bashkimit Sovjetik nga mesi i viteve 1920 deri në vdekjen e tij në vitin 1953. Duke mbajtur postin e Sekretarit të Përgjithshëm të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, ai ishte efektivisht diktatori i shtetit.
Josif Stalin | |
|---|---|
.jpg) | |
| Sekretar i Përgjithshëm i KQ të PK të Bashkimit Sovjetik | |
| Në detyrë 3 prill 1922 – 16 tetor 1952 | |
| Paraprirë nga | Vjaçeslav Molotov |
| Pasuar nga | Nikita Hrushçov |
| Kryetar i Këshillit të Ministrave | |
| Në detyrë 6 maj 1941 – 5 mars 1953 | |
| Paraprirë nga | Vjaçeslav Molotov |
| Pasuar nga | Georgi Malenkov |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 18 dhjetor (S.V. 6 dhjetor) 1878 Gori, Gjeorgji |
| Vdiq më | 5 mars 1953 Moskë, Bashkimi Sovjetik tani (Rusia) |
| Nënshtetësia | Gjeorgjian |
| Partia politike | Partia Komuniste |
| Punësimi | Politikan |
| Nënshkrimi |  |
Stalini ishte një nga shtatë anëtarët e Byrosë së parë Politike, e themeluar në vitin 1917 për të menaxhuar Revolucionit Bolshevik, së bashku me Leninin, Zinovievin, Kamenievin, Trockin, Sokolnikovin dhe Bubnovin. Midis revolucionarëve bolshevikë që morën pjesë në revolucionin rus të 1917, Stalini u emërua Sekretar i Përgjithshëm i Komitetit Qendror të partisë në 1922. Ai më pas arriti të konsolidojë pushtetin pas vdekjes së Leninit në vitin 1924 duke zgjeruar funksionet e rolit të tij, dhe duke eliminuar çdo opozitë. Ai mbeti sekretar i përgjithshëm derisa u hoq në vitin 1952, njëkohësisht duke shërbyer si kryeministër i Bashkimit Sovjetik nga viti 1941 e më pas.
Nën sundimin e Stalinit, koncepti leninist i "socializmit në një vend të vetëm", u bë një parim qendror i shoqërisë sovjetike, në kundërshtim me pikëpamjen e Leon Trockit, që socializmi duhet të përhapet përmes revolucioneve të vazhdueshme ndërkombëtare. Ai zbatoi një politikë ekonomike shumë të centralizuar të komandës, duke filluar një periudhë të industrializimit dhe kolektivizimit që rezultoi në transformimin e shpejtë të BRSS nga një shoqëri agrare në një fuqi industriale. Megjithatë, ndryshimet ekonomike u shoqëruan me burgosjen zhdukjen dhe internimin e miliona njerëzve në kampet e punës të quajtur Gulagë. Vrulli fillestar në bujqësi ndërpreu prodhimin e ushqimit dhe kontribuoi në urinë katastrofike sovjetike të viteve 1932-33, të njohur si "Golodomor" në Ukrainë. Ndërmjet 1934 dhe 1939 ai organizoi dhe udhëhoqi një spastrim masiv (i njohur si "Spastrimi i Madh") të partisë, qeverisë, forcave të armatosura dhe inteligjencës, në të cilin miliona të ashtuquajtur "armiq të klasës punëtore" u burgosën, u internuan apo u ekzekutuan, shpesh pa një proces të rregullt. Figura të mëdha në Partinë Komuniste dhe qeverisë, si dhe shumë komandantë të lartë të Ushtrisë së Kuqe, u vranë pasi u dënuan për tradhti në procese të montuara gjyqësore.
Në gusht të vitit 1939, pas përpjekjeve të dështuara për të përfunduar pakt anti-Hitler me fuqitë e tjera të mëdha evropiane, Stalini hyri në një pakt mossulmimi me Gjermaninë naziste që ndau ndikimin dhe territorin e tyre brenda Evropës Lindore, duke rezultuar në pushtimin e Polonisë në shtator të atij viti. Gjermania më vonë e shkeli marrëveshjen dhe nisi një pushtim masiv të Bashkimit Sovjetik në qershor të vitit 1941. Pavarësisht humbjeve të rënda njerëzore dhe territoriale, forcat sovjetike arritën të ndalin inkursionin nazist pas betejave vendimtare të Moskës dhe Stalingradit. Pasi mposhti fuqitë e Boshtit në Frontin Lindor, Ushtria e Kuqe pushtoi Berlinin në maj të vitit 1945, në mënyrë efektive duke i dhënë fund luftës në Europë për aleatët. Bashkimi Sovjetik më pas u shfaq si një prej dy superfuqive të njohura botërore, së bashku me Shtetet e Bashkuara. Qeveritë komuniste besnike të Bashkimit Sovjetik u krijuan në shumicën e vendeve çliruara nga pushtimi gjerman nga Ushtria e Kuqe, e cila më vonë përbënte Bllokut Lindor. Stalini nxiti gjithashtu marrëdhënie të ngushta me Mao Ce Dunin në Kinë dhe Kim Ir Senin në Korenë e Veriut.
Stalini doli fitmitar në Luftën e Dytë Botërore por shteti sovjetik u dëmtua shumë dhe pas luftës ekzekutoi shumë heronj, më vonë ai vendosi një regjim terrori.
Stalini vdiq ne disa rethana misterioze dhe pushtetin e mori Nikita Hrushçov.
Jeta dhe edukimi i hershëm
Stalini lindi me 18 dhjetor të vitit 1878 në Gori, një qytet në qendër të Gjeorgjisë me emrin Josif Visarionis xhe Xhugashvilli. Gjeorgjia në atë kohë ishte pjesë e Perandorisë Ruse. Prindërit e tij ishin Ketevan Geladze e ëma shërbyese, ndërsa i ati ishte Besarion Xhugashvilli, këpucar.
Xhugashvilli si fëmijë kishte probleme të shumta shëndetësore. Ai ka lindur me dy gishtërinj të bashkuar në këmbën e majtë, dhe fytyra e tij kishte shenja të shumta të shkaktuara nga sëmundja e lisë në moshën 7 vjeç. Në moshën 12, ai dëmtoi krahun e tij të majtë në një aksident me një karrocë me kuaj, duke e bërë atë më të shkurtër dhe më të ngurtë se krahu tjetër.
Babai i tij ishte një pijanec dhe njeri i dhunshëm ndaj familjes së tij, gjë që çoi në humbjen e biznesit. Kur e ëma e regjistroi Josifin në një shkollë për priftërinj ortodoksë, kundër dëshirës burrit të saj, i ati i tërbuar dhe i dehur e rrahu atë. Ai u dëbua nga Gori pasi sulmuoi shefin e policisë. Besarioni u zhvendos në Tbilisi, duke e lënë gruan e tij dhe djalin në Gori.
Kur Xhugashvilli ishte gjashtëmbëdhjetë, ai mori një bursë për të marrë pjesë në Seminarin Shpirtërore Tbilisit, seminari më i mirë ortodoks rus në Tbilisi.
Gjuha në të cilën zhvilloheshin mësimet ishte gjuha ruse. Megjthëse po mësonte për prift, Xhugashvilli u bë një ateist që në vitin e tij të parë. Ai ishte një lexues i pangopur dhe u bë një nacionalist kulturor gjeorgjian. Ai botoi poezi në gjeorgjisht në shtypin lokal me emër anonim dhe u angazhua në politikën e studentëve. Ai u përjashtua në vitin 1899, pasi mungoi provimet e tij të fundit. Të dhënat e seminarit gjithashtu sugjerojnë se ai nuk ishte në gjendje të paguante taksat e tij për shkollim. Në këtë kohë, Xhugashvilli u bashkua me Partinë e Punës Social Demokratike Ruse, një grup marksist.
Jashtë shkollës, Xhugashvilli shkurtimisht punoi si nëpunës me kohë të pjesshme në një zyrë meteorologjike, por pas një goditje nga shteti të revolucionarëve, ai shkoi në ilegalitet dhe u bë një revolucionar me kohë të plotë, duke jetuar nga donacionet.
Kur Lenini formoi Partinë bolshevike, Xhugashvilli u bashkua me të. Ai provoi të jetë një organizator shumë efektiv. Ndër të tjera, ai shkruante dhe shpërndante propagandë, organizonte greva, dhe siguronte fonde përmes plaçkitjeve të bankave, rrëmbimeve, grabitjeve dhe vrasjeve. Xhugashvilli u arrestua dhe u internuan në Siberi disa herë, por shpesh u arratis. Aftësitë dhe karizma e tij, e bënë atë të fitojë respektin e Leninit, dhe ai u ngrit shpejt nëpër radhët e bolshevikëve.
Xhugashvilli u martua me gruan e tij të parë, Ekaterina Svanidze, në vitin 1906, e cila i lindi një djalë. Ajo vdiq vitin tjetër e sëmurë me tifo. Në vitin 1911, ai u takua me gruan e tij të ardhshme të dytë, Nadjezhda Allilujeva, gjatë një nga internimet e tij të shumta në Siberi.
Midis viteve 1910-1912 ai filloi të përdorë pseudonimin "Stalin" në shkrimet e tij.
Revolucioni dhe lufta
Lufta e Parë Botërore
Gjatë Luftës së Parë Botërore, në mërgim në Siberi, Stalini u thirr në ushtrinë ruse, por nuk mundi të shërbejë si rezultat i krahut të tij të majtë të dëmtuar. Ai udhëtoi në Açinsk, 100 km nga hekurudha Trans-Siberiane Railway për ekzaminimin e tij mjekësor, dhe u lejua të qëndrojë atje, pasi ushtria e refuzoi atë.
Revolucioni rus i vitit 1917
Pas kthimit në Petrograd nga internimi i tij i fundit, Stalini largoi Vjaçeslav Molotovin dhe Aleksandër Shljapnikovin si redaktorë të Pravdas. Ai pastaj mori një pozicion në favor të mbështetjes së qeverisë së përkohshme Aleksandër Kerenskit. Megjithatë, pasi Lenini mbizotëroi në konferencën e Partisë Komuniste në prill të vitit 1917, Stalini dhe Pravda ndryshuan duke kundërshtuar qeverinë e përkohshme. Në këtë konferencë, Stalini u zgjodh në Komitetin Qendror bolshevik. Në tetor 1917, Komiteti Qendror bolshevik votoi në favor të një kryengritjeje. Më 7 nëntor, nga Instituti Smolni, Leon Trocki, Lenini dhe pjesa tjetër e Komitetit Qendror koordinuan kryengritjen kundër Kerenskit në Revolucionin e tetorit 1917. Më 8 nëntor, Bolshevikët sulmuan Pallatin e Dimrit dhe Kabineti Kerenski u arrestua.
Lufta Civile Ruse, 1917-1919
Pas Revolucionit të tetorit, Stalini u emërua Komisar i Popullit për Çështjet e Kombësive. Pas kësaj, shpërtheu lufta civile në Rusi, që vendosi përballë Ushtrinë e Kuqe të Leninit kundër Ushtrisë së Bardhë, një aleancë e lirshme e forcave anti-bolshevike. Lenini formoi një Byro Politike pesë anëtarësh, që përfshinte Stalinin dhe Trockin. Në maj të vitit 1918, Lenini dërgoi Stalinin në qytetin e Caricinit. Nëpërmjet aleatëve të tij të rinj, Klement Voroshilov dhe Semjon Budjoni, Stalini imponoi ndikimin e tij në ushtri.
Stalini sfidoi shumë prej vendimeve të Trockit, urdhëroi vrasjen e shumë kundër-revolucionarëve dhe ish oficerëve caristë në Ushtrinë e Kuqe dhe dogji fshatra, që të frikësonte fshatarësinë dhe ti dekurajonte ata që të mos dërgonin ushqime tek kundërshtarët. Në maj 1919, me qëllim që të frenonte braktisjet masive në Frontin Perëndimor, Stalini urdhëroi që dezertorët dhe renegatët të ekzekutoheshin publikisht si tradhtarë.
Lufta Polako-Sovjetike, 1919-1921
Pasi fitoret e bolshevikëve në Luftën Civile ruse 1917-1922 forcuan pozitën e tyre, Rusia sovjetike filloi një shtytje drejt revolucionit botëror, i cili ishte pjesë e ideologjisë komuniste për të transformuar të gjithë botën në shtete socialiste. (Tukaçevski: Nuk mund të ketë dyshim se nëse ishim fitimtarë në Vistula (d.m.th. në Poloni), zjarri revolucionar do të kishte arritur të gjithë kontinentin.). Duke parë drejt Europës Perëndimore, bolshevikët sulmuan shtetin e ri të sapokrijuar, të pavarur të Polonisë. Konflikti filloi në atë që u bë i njohur si Lufta Polako-Sovjetike e viteve 1919-1921. Pasi ushtria polake arriti suksese fillestare, bolshevikët i shtynë forcat polake përsëri në qendër të Polonisë në verën e vitit 1920. Si komisar i popullit në komandën e lartë të frontit jugor, Stalini ishte i vendosur të merrte qytetin e atëhershëm polak të Lvovit (tani Lviv në Ukrainë). Kjo gjë ishte në konflikt me strategjinë e përgjithshme të përcaktuar nga Lenini dhe Trocki, e cila përqëndrohej në kapjen e Varshavës më tej në veri.
Forcat Tukaçevskit u ndeshën me ato të komandantëve polakë Jozef Pilsudski dhe Vladislav Sikorski në Betejën e rëndësishme të Varshavës (12-25 gusht 1920), por Stalini nuk pranoi të dërgojë trupat e tij nga Lvovi për të ndihmuar Tukaçevskin. Rrjedhimisht, polakët shpartalluan plotësisht katër armatat pushtuese të Rusisë sovjetike që luftonin për të marrë kryeqytetin polak. Bolshevikët humbën betejat për të dy qytetet Lvov dhe Varshavë, dhe për këtë u fajësua Stalini. Në gusht 1920 Stalini u kthye në Moskë, ku ai mbrojti veten dhe dha dorëheqjen nga komanda ushtarake. Në Konferencën e nëntë të Partisë të mars-prillit të vitit 1920, më 22 shtator 1920, Trocki haptazi e kritikoi sjelljen e Stalinit.
Marrja e Pushtetit
Stalini luajti një rol vendimtar në pushtimin e Gjeorgjisë nga Ushtria e Kuqe në vitin 1921, pas të cilit ai i miratoi politika veçanërisht të ashpra, centraliste kundrejt Gjeorgjisë Sovjetike. Kjo çoi në çështjen gjeorgjiane të vitit 1922 dhe shtypjeve tjera. Veprimet e Stalinit në Gjeorgji krijuan një çarje me Leninin.
Lenini megjithatë e konsideronte Stalinin një aleat besnik, dhe kur ai u fut në grindje me Trotckin dhe politikanët e tjerë, ai vendosi ti japë Stalinit më shumë pushtet. Me ndihmën e Ljev Kamenievit, Lenini e emëroi Stalinin Sekretar të Përgjithshëm të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik në vitin 1922. Ky post e ndihmoi Stalinin të emërojë shumë prej aleatëve të tij në poste qeveritare.
Lenini pësoi një goditje cerebrale në vitin 1922, duke u detyruar të dalë në gjysmë pensioni në Gorki. Stalini e vizitonte shpesh atë, duke vepruar si ndërmjetës i tij me botën e jashtme, por marrëdhëniet e tyre u përkeqësuan. Lenini diktoi shënime gjithnjë e më shumë degraduese mbi Stalinin në atë që do të bëhej testamenti i tij. Ai kritikoi pikëpamjet politike të Stalinit, sjelljen e vrazhdë, dhe pushtetin dhe ambicjet e tepruara, dhe sugjeroi që Stalini duhet të hiqet nga posti i Sekretarit të Përgjithshëm. Gjatë kohës që Lenini ishte i sëmurë, Stalini farkëtoi një aleancë me Kamenievin dhe Grigori Zinovievin kundër Leon Trockit. Këta aleatë penguan nxjerrjen e Testamentit të Leninit në Kongresin e dymbëdhjetë të Partisë në prill 1923.
Lenini vdiq nga një atak në zemër më 21 janar 1924. Pas vdekjes së Leninit, një luftë për pushtet filloi, që përfshinte shtatë anëtarët e Byrosë Politike: Nikolai Buharin, Ljev Kameniev, Aleksei Rijkov, Josif Stalin, Mikhail Tomski, Leon Trocki, dhe Grigori Zinoviev. Përsëri, Kamenievi dhe Zinovievi ndihmuan për të mbajtur Testamentin e Leninit nga dalja në publik. Pas kësaj, mosmarrëveshjet e Stalinit me Kamenievin dhe Zinovievin u intensifikuan. Trocki, Kamenievi dhe Zinovievi u izoluan gjithmonë e më shumë, dhe u përjashtuan përfundimisht nga Komiteti Qendror dhe pastaj nga Partia e tyre. Kamenievi dhe Zinovievi u ripranuan më vonë, ndërsa Trocki u dëbua nga Bashkimi Sovjetik.
Stalini nxiti për industrializim më të shpejtë dhe kontroll qendror të ekonomisë. Në fund të të vitit 1927, një mungesë kritike në furnizimin me drithëra e bëri Stalinin të nxisë kolektivizimin e bujqësisë dhe të urdhërojë konfiskimin drithit nga fermerët. Nikolai Buharini dhe Kryeministri Alexey Rijkov i kundërshtuan këto politika, por pjesa tjetër e Byrosë Politike mbajti anën e Stalinit dhe Buharini u përjaashtua nga Byroja Politike në nëntor 1929. Rijkov u shkarkua vitin e ardhshëm dhe u zëvendësua nga Vjaçeslav Molotov me rekomandimin e Stalinit. Në dhjetor 1934, drejtuesi i Partisë Komuniste në Leningrad, Sergei Kirov, u vra. Stalini akuzoi se vrasja e Kirovit u bë nga një komplot i madh sabotatorësh dhe trockistësh. Ai filloi një spastrim masiv kundër këtyre "armiqve të brendshëm", duke nxjerrë ata në gjyqet e manipuluara dhe pastaj duke i ekzekutuar ose burgosur në gulagët e Siberisë. Midis këtyre viktimave ishin armiqtë e vjetër, duke përfshirë Buharinin, të Rijkovin, Kamenievin dhe Zinovievin. Stalini bëri besnikun e tij Nikolai Jezhov kreun e policisë sekrete, NKVD, duke i kërkuar atij atë spastrimin e NKVD nga bolshevikët e vjetër. Kur nuk kishte më kundërshtarë seriozë në pushtet, Stalini i dha fund spastrimeve në vitin 1938. Jezhovi fajësua për ekseset e Terrorit të Madh. Ai u shkarkua nga detyra dhe u ekzekutua më vonë.
Stalini shumë rritur fushëveprimin dhe fuqinë e policisë dhe inteligjencës sekrete agjencitë e shtetit. Nën dorën e tij udhëzuese, forcat e inteligjencës sovjetike filluan të ngritur rrjete të inteligjencës në shumicën e vendeve të mëdha të botës, duke përfshirë Gjermaninë (i njohur unazë spiun Rote Kappelle), Britania e Madhe, Franca, Japonia, dhe Shtetet e Bashkuara. Stalini bëri përdorimin e konsiderueshme e lëvizjes komuniste ndërkombëtare në mënyrë toinfiltrate agjentëve [qartësojnë] dhe për të siguruar që palët e huaj komuniste mbeti pro-sovjetike dhe pro-Stalini.
Ndryshimet në shoqërinë sovjetike, 1927-1939
Forcimi i shërbimit sekret sovjetik dhe spiunazhit
Stalini rriti shumë fushëveprimin dhe fuqinë e policisë sekrete të shtetit dhe agjencive të spiunazhit. Me udhëzimet e tij, forcat e inteligjencës sovjetike filluan të ngrenë rrjete spiunazhi në shumicën e vendeve të mëdha të botës, duke përfshirë Gjermaninë (rrjeti i famshëm i spiunazhit Rote Kappelle), Britaninë e Madhe, Francën, Japoninë, dhe Shtetet e Bashkuara. Stalini përdorimin lëvizjen komuniste ndërkombëtare për të infiltruar agjentë dhe për të siguruar që partitë komuniste të mbeteshin pro-sovjetike dhe pro-Stalinit.
Një nga shembujt më të mirë të aftësisë së Stalinit për të integruar policinë sekrete dhe spiunazhin e huaj ishte, kur ai dha miratimin policisë sekrete të vrasë Trockin në Meksikë në vitin 1940.
Kulti i individit
Një kult i individit u zhvillua në Bashkimin Sovjetik rreth Stalinit dhe Leninit. Qyteteve dhe fshatrave të shumtë iu dha emri i Stalinit (shih listën e vendeve me emrin e Stalinit) dhe Çmimin Stalin dhe Çmimin Stalin i Paqes jepeshin për nder të tij. Ai e pranoi titujt e fryrë (p.sh., "korifeu i Shkencave", "Babai i Kombeve", "Gjeniu Brilliant i Njerëzimit", "Arkitekti i Madh i komunizmit", "kopshtari i lumturisë njerëzore", etj.), dhe ndihmoi të rishkruajë historinë Sovjetike për ti siguruar vetes një rol më të rëndësishëm në revolucionin e vitit 1917. Në të njëjtën kohë, sipas Nikita Hrushovit, ai këmbënguli që të mbahet mend për "karakteristikën e modestisë së jashtëzakonshme të njeriut me të vërtetë të madh". Edhe pse statujat e Stalinit e tregonin atë në një gjatësi të përafërt me Car Aleksandri III që ishte i gjatë, burimet sugjerojnë që Stalini ishte rreth 163 cm i gjatë.
Ky fenomen arriti nivele të reja gjatë Luftës së Dytë Botërore, me emrin e Stalinit të përfshirë në himnin e ri kombëtar sovjetik. Stalini u bë fokusi i letërsisë, poezisë, muzikës, pikturës dhe filmit që ekspozonin një përkushtim servil. Ai vlerësohej ndonjëherë me pothuajse cilësitë e Zotit, duke përfshirë edhe sugjerimin që ai i vetëm e fitoi Luftën e Dytë Botërore.
Në një fjalim të vitit 1956, Nikita Hrushovi denoncoi kultin e individit të Stalinit me këto fjalë: "Është e palejueshme dhe e huaj për frymën e marksizëm-leninizmit të ngrejë një person, për ta transformuar atë në një supermen që posedon karakteristika të mbinatyrshme ngjashme me ato të një perëndie". Fjalimi i Hrushovit dhe sidomos konfirmimi i pasqyruar në vendimet e Kongresit të 22-të të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik në vitin 1961 çoi në shkatërrimin e mijëra monumenteve të Stalinit jo vetëm në Bashkimin Sovjetik, por edhe në shumë vende të tjera socialiste në vitet në vijim.
Stalini u bë fokusi i letërsisë, poezisë, muzikës, pikturës dhe filmit ku u shfaq një devotshmëri servile. Ndër poetët botërorë qenë Neruda, Ricos, Mandelshtam;[2][3] ndër letrarët shqiptarë Ismail Kadare i kushtoi pesë poezi mes të cilave edhe një për vdekjen,[4][5] për vdekjen i shkroi një poezi edhe Kasëm Trebeshina,[6] etj.
Spastrimet dhe internimet
Stalini, si kreu i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, konsolidoi pushtetin thuajse në mënyrë absolute në vitet 1930 me Spastrimin e Madh të partisë që u justifikua si një përpjekje për të dëbuar "oportunistët" dhe "kundër-revolucionarët". Ata në shënjestër nga pastrimi shpesh u përjashtua nga partia, masa megjithatë më të rënda shkonin nga dëbim në kampet e punës Gulag të përmbarimit pas gjykimeve të mbajtura nga troikas NKVD.
Stalinizmi
Stalinizmi (rusisht: Сталинизм; gjeorgjiane: სტალინიზმი) i referohet ideologjisë që Joseph Stalin konceptuar dhe zbatuar në Bashkimin Sovjetik, dhe në përgjithësi konsiderohet si një degë e ideologjisë marksiste-leniniste, por konsiderohet nga disa historianë të jetë një devijim domethënës nga kjo filozofi. Politikat staliniste në Bashkimin Sovjetik ishin: industrializimi i shpejtë, socializmi në një vend, një shtet të centralizuar, kolektivizimi i bujqësisë dhe varësia e interesave të partive të tjera komuniste ndaj atyre të partisë sovjetike - konsiderohej se qe në ballë, partia pararojë e revolucionit komunist në atë kohë.
Industrializimi stalinist i shpejtë në Bashkimin Sovjetik është projektuar zyrtarisht për të përshpejtuar zhvillimin Marksist drejt komunizmit, duke theksuar se industrializimi i shpejtë i tillë ishte i nevojshëm sepse vendi më parë ishte ekonomikisht i prapambetur në krahasim me vendet e tjera dhe se ajo ishte e nevojshme, në mënyrë për të sfiduar armiqtë e brendshme dhe të jashtëm të komunizmit. Industrializimi i shpejtë u shoqërua me kolektivizimin masiv të bujqësisë dhe të urbanizimit të shpejtë. Urbanizimi i shpejtë i shndërroi shumë fshatra të vegjël në qytete industriale.
Stalinizmi mori një qëndrim agresiv në konfliktin e klasave, duke përdorur dhunën shtetërore që të pastronte me forcë shoqërinë nga elementet borgjeze, të tillë si kulakët dhe "armiq të tjerë të klasës".
Stalinizmi është përdorur shpesh në një mënyrë negative ose përbuzës për shkak të veprimeve jashtëzakonisht të njohura represive politike të ndërmarra nga Stalini. Arsyet për veprimet represive të Stalinit kanë qenë të debatuara.
Një këndvështrim pretendon se veprimet represive të Stalinit ishin të llogaritura dhe se ai ishte mendërisht normal në ekzekutimin këtyre masave.
Një tjetër perspektivë pretendon se veprimet politike represive të Stalinit ishin rezultat i sëmundjes mendore. Ky pohim thekson se Stalini ka gjasa të kishte çrregullime mendore psikopatike dhe se tiparet e tij, si paranoja dhe sjellja manipuluese ndikonin vendimet e tij politike. Një perspektivë e tretë pretendon se veprimet represive të Stalinit ishin një vazhdim i kulturës mbizotëruese politike, autoritare dhe shtypëse që fillonte me Rusinë cariste.
Personazhi Kulturor Kontravers
Stalini krijoi një kult të personalitetit në Bashkimin Sovjetik shikoj veten si dhe Leninit. Shumë kulte të personalitetit në histori është matur shpesh dhe në krahasim me tij. Qytete të shumta, fshatra dhe qytete u quajt pas liderit sovjetik (shih Lista e vendeve të emëruara sipas Stalinit) dhe Çmimin Stalin dhe Çmimin Stalin të Paqes u emëruar në nder të tij. Ai pranoi tituj fryrë (p.sh., "kryetar i Shkencës", "Ati i Kombeve," "Genius Brilliant e Njerëzimit", "Arkitekti i Madh i komunizmit", "kopshtar i Lumturisë Njeriut," dhe të tjerët), dhe ndihmoi rishkruar historinë sovjetike për të sigurojë vetë një rol më të rëndësishëm në revolucionin e vitit 1917. në të njëjtën kohë, sipas Nikita Hrushovi, ai këmbënguli se ai të mbahet mend për "modesti karakteristike e jashtëzakonshme të njerëzve të vërtetë të mëdha." [29] Statues e Stalinit përshkruaj atë në një lartësi dhe për të ndërtuar përafrimin e shumë i gjatë Car Aleksandri III, ndërsa dëshmitë fotografike sugjeron ai ishte në mes të 5 ft 5 në 5 dhe 6 ft në (165–168 cm)
Trocki kritikoi kultin e personalitetit të ndërtuar rreth Stalinit. Ajo arriti nivele të reja gjatë Luftës së Dytë Botërore, me emrin e Stalinit të përfshirë në himnin e ri kombëtar sovjetik. Stalini u bë fokusi i poezisë, letërsisë, muzikës, pikturave dhe filmit që e ekspozuan me përkushtim servil. Ai vlerësohej me cilësi pothuajse hyjnore, duke përfshirë edhe sugjerimin se ai i vetëm fitoi Luftën e Dytë Botërore. Shkalla në të cilën vetë Stalini e ngriti kultin e tij apo ata që e rrethonin atë është e diskutueshme. Finlandezi komunist Arvo Tuominen regjistron një dolli sarkastike propozuar nga Stalini në Vitin e Ri 1935, në të cilën ai tha se Shokë! Unë dua të propozojë një dolli për jetën tonë, patriarkun dhe diellin, çlirimtarin e kombeve, arkitektin e socializmit [ai i ngatërroi të gjitha titujt e aplikuar në ato ditë] - Josef Vissarionovich Stalinit dhe unë shpresoj se kjo është fjala e parë dhe e fundit që e bëri atë gjenial në atë mbrëmje.
Në një fjalim 1956, Nikita Hrushovi denoncoi kultin e personalitetit të Stalinit me këto fjalë: "Është e palejueshme dhe të huaj për frymën e marksizëm-leninizmit të ngre një person, për të transformuar atë në një supermen posedojnë karakteristika të mbinatyrshme ngjashme me ato të një perëndie.
Ndryshimi i Rusisë 1927-1939
Krijmi i Sherbimeve Sekret
Stalini shumë të rritur fushëveprimin dhe fuqinë e policisë sekrete të shtetit dhe agjencitë e zbulimit. Nën dorën e tij udhëzuese, forcat sovjetike të zbulimit filluan të ngritur rrjete të zbulimit në shumicën e kombeve të mëdha të botës, duke përfshirë Gjermani (i njohur fundit ne rrjet Kappelle spiun), Britania e Madhe, Francë, Japoni dhe Shtetet e Bashkuara. Stalini bëri përdorimin e konsiderueshme e të lëvizjes komuniste ndërkombëtare në mënyrë që të infiltrojnë agjentë dhe për të siguruar se partitë e huaj komuniste mbeti pro-sovjetike dhe pro-Stalin. Një nga shembujt më të mirë të aftësisë së të Stalinit për integrimin e policisë sekrete dhe spiunazhit të huaj erdhi në vitin 1940, kur ai dha miratimin për policinë sekrete të ketë Leon Trocki u vra në Meksikë.
Transeferimi i Popullatës
Pak para, gjatë dhe menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, Stalini ka kryer një seri e deportimeve në një shkallë të madhe se thellësisht prekur hartën etnike të Bashkimit Sovjetik. Është vlerësuar se në mes 1941 dhe 1949 rreth 3.300.000 [56] [57] u deportuan në Siberi dhe republikat e Azisë Qendrore. Nga disa vlerësimeve deri në 43 për qind e popullsisë rivendosur vdekur nga sëmundjet dhe kequshqyerja.
Rezistencë separatiste ndaj sundimit sovjetik dhe bashkëpunimi me gjermanët pushtues u përmendën si arsye zyrtare për dëbimet, me të drejtë apo jo. Rrethanat individuale në kohën që ato territore ishin të pushtuara nga gjermanët nuk u ekzaminuan. Pas pushtimit të shkurtër nazist të Kaukazit, e gjithë popullsia e pesë popujve të vegjël malor dhe Tatarve të Krimesë - më shumë se një milion njerëz në total - u dëbuan pa paralajmërim apo ndonjë mundësi për të marrë pronat e tyre.
Si rezultat i mungesës së Stalinit e besimit në besnikërinë e etnive të caktuara, grupe etnike si Koreans Sovjetik, gjermanët Vollga, e të Tatarve Krimesë, të çeçenët, dhe polakët shumë u zhvendos me forcë nga zona strategjike dhe u zhvendos në vendet në qendrore Bashkimi Sovjetik, sidomos në Kazakistan Sovjetik Azinë Qendrore. Nga disa vlerësimeve, qindra e mijëra dëbuarve mund të kenë vdekur gjatë rrugës.
Sipas vlerësimeve zyrtare sovjetike, më shumë se 14 milionë njerëz kaluan përmes Gulag nga 1929 në 1953, me 7 të mëtejshme deri në 8 milionë u dëbuan dhe internuan në zona të largëta të Bashkimit Sovjetik (duke përfshirë të gjithë nacionaliteteve në disa raste). [60 ] Në shkurt 1956, Nikita Hrushovi dënoi dëbimet si një shkelje të leninizmit, dhe përmbyset shumica e tyre, edhe pse kjo nuk ishte deri në vitin 1991 që Tatarve, Meskhetians dhe Vollgës gjermanët janë lejuar të kthehen masivisht në vendet e tyre. Në dëbimet kishte një efekt të thellë në të popujve të Bashkimit Sovjetik. Kujtimi i deportimeve ka luajtur një rol të madh në lëvizjet separatiste në shtetet baltike, Tatarstani dhe Çeçeni edhe sot.
Regjimi i Terrorit dhe Uria masive 1932-1933
Gjenocidi në Ukrainë
Uria e Holodomorit është referuar disa herë si Gjenocidi ndaj Ukrainës, duke nënkuptuar orkestrimin nga qeveria sovjetike, veçanërisht me synim për të shkatërruar kombin ukrainas si një faktor politik dhe subjekt social. Ndërsa historianët vazhdojnë të mos pajtohen nëse politika që çoi në Urine e Holodomorit nën përkufizimin ligjor të gjenocidit, njëzet e gjashtë vende e kanë njohur zyrtarisht Holodomorin si të tillë. Më 28 nëntor 2006, Parlamenti ukrainas miratoi një projekt-ligj që deklaronte se uria e detyruar e epokës sovjetike si një akt gjenocidi ndaj popullit ukrainas. Profesor Michael Ellman konkludon se ukrainasit ishin viktima të gjenocidit në 1932-33, sipas një përkufizim më të relaksuar që është i favorizuar nga disa specialistë në fushën e studimeve gjenocidale. Ai pohon se politika sovjetike përkeqësuar në masë të madhe numri i uria për vdekje. Edhe pse 1.8 milion ton grurë u eksportuan gjatë kulmit të urisë - mjaftueshëm për të ushqyer 5 milionë njerëz për një vit, përdorimi i torturës dhe ekzekutimit për nxjerrjen grurin nën Ligjin Spikelets, përdorimi i forcës për të parandaluar fshatarëve uritur të largohet e keqja e prekura zonat, dhe refuzimi për të importuar grurë ose të siguruar ndihmë humanitare ndërkombëtare për të lehtësuar kushtet e çuan në vuajtje të pallogaritshme të banorëve të Ukrainës. Përdorimi i urisë për të eleminuar ata që konsideroheshin si "kundërrevolucionarë", "dembela" dhe "hajdutë", por jo për të asgjësuar fshatarësinë ukrainase si një të tërë. Kjo politikë duket se ishte mjeti më i lirë dhe efikas (në krahasim me deportimet dhe ekzekutimet), që Stalini përdori. Ellman pohon gjithashtu se kjo politikë nuk ishte vetëm gjenocid sovjetik (p.sh. funksionimi polak i NKVD), por ai ishte më i keqi në drejtim të viktimave në masë.
Vlerësimet e tanishme në numrin e përgjithshëm të viktimave brenda Sovjetik varg Ukrainë kryesisht nga 2.2 milion euro për 4-5.000.000. Një gjykatë ukrainase e gjeti Stalinin dhe udhëheqësit e tjerë të ish-Bashkimit Sovjetik fajtor për gjenocidin nëpërmjet "organizimit të urisë masive në Ukrainë në 1932-1933", në janar 2010. Megjithatë, gjykata "e rrëzoi procedimin penal mbi vdekjen e të dyshuarve.
Terrori dhe Viktimat
Sipas eksploruesit dhe historianit Robert Conquest Teroi qe zhvillonte Stalini ne permjet sherbimeve skrete si KGB - ja e tjer tha ne nje intervist ne vitin 1991 tha se Stalin kishte vrarë e maskruar shum qytetar te Bashkimit Sovjetik ai tha reformat e rrepta kishin ven Ukrainen ne nje gjendje urie,kauze,terori njerzit vriteshin spse nuk punonin ne koperativa se pse nuk kishin bukë dhe fuqi per te punar ai tha se Stalini ishte shumë me diktaor se sa ishte Hitleri Ai shtoj se njerzit riheshin torturoheshin ne burgjet fam keqe te KGB-së që ishte sherbimi sekret sovjetik.
- Numri i vikitmave sipas Robert Conquest ishte 1.7 deri 7 milion njerz të vdekur gjatë urisë së Holdomortit në Ukrainë gjatë viteve 1932-1933, 20 milion të tjerë vdiqën nëpër Kampet famkeqe të internimit, në Dhomat e burgimit apo ekzekutimet e urdhëruara nga Stalini.
Disa kritik thonë se gjatë regjimit të stalint ka pasur vetëm 4-6 milion viktima.
Por historiani rus Dmitri Volkogonov thotë se pajtohet me mendimin e Robert Conquest për shkak të dokumeteve të shumta që ekzistojnë mbi viktmat gjatë diktaturës së Stalinit.
Disa historian pohojnë se uria dhe mjete të tjera të terrorit janë përgjegjëse për vdekjen e 40 milion personave në Bashkimin Sovjetik.
Lufta e Dytë Boterore
Pakti me Nazistët: 1939-1941
Si një marksist–leninist, Stalini priste një konflikt të pashmangshëm midis fuqive konkurruese kapitaliste; pasi Gjermania Naziste aneksoi Austrinë dhe më pas një pjesë të Çekosllovakisë në vitin 1938, Stalini njohu se po luftonte një luftë.[7] Ai u përpoq të ruante neutralitetin Sovjetik, duke shpresuar se një luftë gjermane kundër Francës dhe Britanisë do të çonte në dominimin Sovjetik në Evropë. Ushtarakisht, sovjetikët gjithashtu u përballën me një kërcënim nga lindja, me trupat sovjetike që u përplasën me japonezët ekspansionistë në pjesën e fundit të viteve 1930.[8] Stalini nisi një ndërtim ushtarak, me Ushtrinë e Kuqe më shumë se dyfishuar midis janarit 1939 dhe qershorit 1941, megjithëse në nxitimin e tij për të zgjeruar shumë oficerë të tij ishin të trajnuar dobët. Midis viteve 1940 dhe 1941 ai gjithashtu spastroi ushtrinë, duke e lënë atë me një mungesë të rëndë të oficerëve të trajnuar kur shpërtheu lufta.
Ndërsa Britania dhe Franca dukeshin të gatshme të bënin një aleancë me Bashkimin Sovjetik, Stalini pa një marrëveshje më të mirë me gjermanët. Më 3 maj 1939, Stalini zëvendësoi ministrin e tij të jashtëm me orientim perëndimor Maxim Litvinov me Vjaçeslav Molotov. Në maj të vitit 1939, Gjermania filloi negociatat me sovjetikët, duke propozuar që Evropa Lindore të ndahej midis dy fuqive. Stalini e pa këtë si një mundësi si për zgjerimin territorial dhe paqen e përkohshme me Gjermaninë. Në gusht 1939, Bashkimi Sovjetik nënshkroi paktin Molotov-Ribbentrop me Gjermaninë, një pakt jo-agresiv të negociuar nga Molotov dhe ministri i jashtëm gjerman Joachim von Ribbentrop. Një javë më vonë, Gjermania pushtoi Poloninë, duke shkaktuar Mbretërinë e Bashkuar dhe Francën për t'i shpallur luftë Gjermanisë. Më 17 shtator, Ushtria e Kuqe hyri në Poloninë lindore, zyrtarisht për të rivendosur rendin midis kolapsit të shtetit polak. Më 28 shtator, Gjermania dhe Bashkimi Sovjetik shkëmbyen disa nga territoret e tyre të sapo pushtuara; Gjermania fitoi zonat e dominuara nga ana gjuhësore polake të Provincës Lublin dhe një pjesë të Provincës së Varshavës ndërsa Sovjetikët fituan Lituaninë. Një traktat kufiri gjermano-sovjetik u nënshkrua pak më vonë, në praninë e Stalinit. Të dy shtetet vazhduan tregtinë, duke minuar bllokadën britanike të Gjermanisë.
Sovjetikët kërkuan më tej pjesë të Finlandës lindore, por qeveria finlandeze refuzoi. Sovjetikët pushtuan Finlandën në nëntor 1939, megjithëkëtë pavarësisht nga inferioriteti numerik, finlandezët e mbajtën larg Ushtrinë e Kuqe. Opinioni ndërkombëtar mbështeti Finlandën, me sovjetikët që u dëbuan nga Lidhja e Kombeve. Të zënë ngushtë nga paaftësia e tyre për të mposhtur finlandezët, sovjetikët nënshkruan një traktat të përkohshëm paqeje, në të cilin ata morën koncesione territoriale nga Finlanda. Në qershor 1940, Ushtria e Kuqe pushtoi shtetet baltike, të cilat u bashkuan me forcë në Bashkimin Sovjetik në gusht; ata gjithashtu pushtuan dhe aneksuan Besarabinë dhe Bukovinën Veriore, pjesë të Rumanisë. Sovjetikët u përpoqën të parandalonin disidencën në këto territore të reja të Evropës Lindore me shtypje masive. Një nga rastet më të shënuara ishte masakra në Katyn e prillit dhe majit 1940, në të cilën u ekzekutuan rreth 22,000 anëtarë të forcave të armatosura polake, policisë dhe inteligjencës.
Shpejtësia e fitores gjermane dhe pushtimi i Francës në mes të vitit 1940 e befasoi Stalinin. Ai gjithnjë e më shumë u përqendrua në qetësimin me gjermanët për të vonuar çdo konflikt me ta. Pasi Pakti Trepalësh u nënshkrua nga Fuqitë e Boshtit Gjermania, Japonia dhe Italia në tetor 1940, Stalini propozoi që BRSS gjithashtu të bashkohej me aleancën e Boshtit. Për të demonstruar qëllime paqësore ndaj Gjermanisë, në prill 1941 sovjetikët nënshkruan një pakt neutraliteti me Japoninë. Megjithëse kreu i qeverisë de facto për një dekadë e gjysmë, Stalini arriti në përfundimin se marrëdhëniet me Gjermaninë ishin përkeqësuar në një masë të tillë që i duhej të merrej me problemin edhe si kreu i qeverisë de jure: më 6 maj, Stalini zëvendësoi Molotov si Kryeministër i Bashkimit Sovjetik.
Vdekja
Shëndeti Stalinit përkeqësuar nga fundi i Luftës së Dytë Botërore. Ai vuajti nga arteroskleroza dhe nga pirja e rëndë e duhanit. Ai pësoi një goditje të butë rreth kohës së paradës së fitores dhe një sulm i rëndë në zemër në tetor 1945. Në orët e hershme të mëngjesit të datës 1 mars 1953, pas një darke dhe një filmi, Stalini arriti në Kuntsevo në banesën e tij rreth 15 km në perëndim të Moskës qendrës me të brendshme Beria ministrit Lavrentiy dhe të ardhmen e premiera Georgy Malenkov, Nikolai Bulganin dhe Nikita Hrushovi, ku ka dalë në pension në dhomën e gjumit për të fjetur. Në agim, Stalini nuk dilte nga dhoma e tij, duke vuajtur ndoshta një goditje që paralizuar në anën e djathtë të trupit të tij.
Varri i Stalinit në nekropolin Murit te Kremlinit
Edhe pse rojet e tij mendonin se ishte e çuditshme për atë që të mos rritet në kohën e tij të zakonshme, ata ishin nën urdhërat e të rrepta të mos të shqetësojnë atë dhe e la atë vetëm tërë ditën. Në rreth 10 pasdite ai u zbulua nga Peter Lozgachev, të komandant zëvendës i Kuntsevo, i cili hyri në dhomën e tij për të kontrolluar deri në atë dhe të kujton një skenë të tmerrshme të Stalinit shtrirë në dyshemenë e dhomës së tij të veshur fundeve Pajama dhe një fanellërë me rrobat e tij ngjyhet në urinë ndenjur. Një Lozgachev frikësuar pyeti Stalinin atë që i ndodhi, por të gjitha ai mund të dal nga kryekomandant ishte përgjigjet pakuptueshëm që dukej si "Dzhh". Lozgachev çmendurisht quajtur disa zyrtarë të partisë duke u kërkuar atyre që të dërgojnë mjekë të mirë. [274] [275] Lavrentiy Beria u informua dhe mbërriti disa orë më pas, dhe mjekët vetëm arriti në mëngjesin e hershëm të 2 marsit në të cilën ata ndryshuar shtresa e mbulesa e tij dhe prirur për të. Stalini shtrat vdiq katër ditë më vonë, më 5 mars 1953, [1] në moshën 74, dhe u balsamosën më 9 mars. Zyrtarisht, shkaku i vdekjes ishte rreshtuar si një hemorragji cerebrale. Trupi i tij u ruajt në mauzoleun e Leninit deri më 31 tetor 1961, kur trupi i tij u hoq nga mauzoleun dhe e varrosën në nekropolin Wall Kremlinit pranë mureve të Kremlinit, si pjesë e procesit të de Stalinization të.
Është sugjeruar se Stalini u vra. Ish-komuniste mërgim Avtorkhanov argumentuar këtë pikë sa më shpejt që 1975. Kujtimet politike të Vyacheslav Molotov, botuar në vitin 1993, deklaroi se Beria i kishte mburrej për Molotov se ai helmuar Stalinin: "Kam marrë atë jashtë." Hrushovi ka shkruar në kujtimet e tij se kishte Beria, menjëherë pas goditjes, shkuar për "urrejtje kundër përhapjes [Stalini] dhe tallur atë", dhe pastaj, kur Stalini treguan shenja të vetëdijes, ra në gjunjët e tij dhe e puthi dorën e tij. Kur Stalini ra pa ndjenja sërish, Beria menjëherë u ndal dhe i peshtyu.
Referime
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
