Ekzistenca

Ekzistenca është aftësia e një entiteti për të bashkëvepruar me realitetin fizik ose mendor ndërsa në filozofi, i referohet pronës ontologjike të qenies. Vetë termi ekzistenca vjen përmes frëngjishtës së vjetër existence, nga latinishtja mesjetare existentia / exsistentia.

Konteksti në filozofi

Materializmi pohon se të vetmet gjëra që ekzistojnë janë materia dhe energjia, dhe që të gjitha gjërat janë të përbëra nga materialet (materia), se të gjitha veprimet kërkojnë energji, dhe se të gjitha fenomenet (përfshirë vetëdijen) janë rezultat i ndërveprimit të materies. Materializmi dialektik nuk bën dallim midis qenies dhe ekzistencës, duke e përkufizuar atë si realitetin objektiv të formave të ndryshme të materies.

Idealizmi konsideron se të vetmet gjëra që ekzistojnë janë mendimet dhe idetë, ndërsa bota materiale është sekondare. Në idealizëm, ekzistenca nganjëherë kontrastohet me transcendencë, aftësi për të shkuar përtej kufijve të ekzistencës. Si një formë e idealizmit epistemologjik, racionalizmi interpreton ekzistencën si të kuptueshme dhe racionale, se të gjitha gjërat janë të përbëra nga vargje arsyetimi, që kërkojnë një ide të shoqëruar të sendit, dhe të gjitha fenomenet (përfshirë vetëdijen) janë rezultat i një kuptimi të ngulitjes nga bota noumenale në të cilën shtrihet përtej sendit-në-vetvete.

Në skolastikë, ekzistenca e një sendi nuk rrjedh nga thelbi i saj, por përcaktohet nga vullneti krijues i Zotit, dikotomia e ekzistencës dhe thelbi tregon se dualizmi i universit të krijuar është i zgjidhshëm vetëm përmes Zotit. Empiricizmi njeh ekzistencën e fakteve njëjës, të cilat nuk janë të derivueshme dhe të cilat janë të vëzhgueshme përmes përvojës empirike.

Përkufizimi i saktë i ekzistencës është një nga temat më të rëndësishme dhe themelor të ontologjisë, studimit filozofik të natyrës së qenies, ekzistencës ose realitetit në përgjithësi, si dhe të kategorive themelore të qenies dhe marrëdhënieve të tyre. Të renditura tradicionalisht si pjesë e degës kryesore të filozofisë, të njohur si metafizikë, ontologjia merret me pyetje në lidhje me ato gjëra ose subjekte që ekzistojnë ose mund të thuhet se ekzistojnë, dhe si gjërat ose entitetet e tilla mund të grupohen, të ndërlidhura brenda një hierarkie, dhe të ndahen sipas ngjashmërive dhe dallimeve. ^{[1] [2] [3]}

Shih edhe

• Filozofia
• Ekzistencializmi
• Skolasticizmi
• Filozofia natyrore
• Filozofia e perceptimit

Referime

1. The Buddhist Publication Society. "The Three Basic Facts of Existence" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2019-07-09. Marrë më 2009-07-14. (ref.1) Change or impermanence is the essential characteristic of all phenomenal existence. We cannot say of anything, animate or inanimate, organic or inorganic, "this is lasting"; for even while we are saying this, it would be undergoing change. All is fleeting; the beauty of flowers, the bird's melody, the bee's hum, and a sunset's glory.
2. The World as Will and Representation, vol. I, § 1
3. The World as Will and Representation, vol. I, § 7

Literatura

• Aristotle, The Metaphysics, translated by Hugh Lawson-Tancred, Penguin Classics, 1999,  
• Antoine Arnauld and Pierre Nicole Logic, or the Art of Thinking, (known as the Port-Royal Logic), translated J. Buroker, Cambridge 1996
• Terry Eagleton, The Meaning of Life, Oxford University Press, 2007,  
• Heraclitus, Fragments, James Hilton, forward, Brooks Hexton, translator, Penguin Classics, 2003,  
• Michael J. Loux, Ockham's Theory Of Terms (translation of book I of the Summa Logicae c. 1327)
• Bryan Magee, The Story of Philosophy, Dorling Kindersley Lond. 1998,  
• John Stuart Mill, A System of Logic, 8th edition 1908* Plato, The Republic, translated by Desmond Lee, Penguin Classics, 2003,  
• Alvin Thalheimer, The Meaning of the Terms: Existence and Reality. Princeton University Press, 1920
• C.J.F. Williams, What is Existence?, Oxford University Press, 1981