Bedri Pejani

Bedri Pejani (Pejë, 10 tetor 1885 - Prizren, 6 korrik 1946) ka qenë figurë politike shqiptare, nënshkrues i Shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë, publicist dhe kryetar i Lidhjes së Dytë të Prizrenit.

Bedri Pejani
Anëtar i KEP i ngarkuar për Arsimin
Në detyrë 14 shtator – 4 nëntor 1943
Paraprirë nga	Anton Kosmaçi
Pasuar nga	Rrok Kolaj
Të dhëna vetjake
U lind më	10 tetor 1885 Pejë, Perandoria Osmane
Vdiq më	6 korrik 1946 Prizren, Jugosllavi
Nënshtetësia	shqiptar
Punësimi	nëpunës

Në cilësinë e kryetarit të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, me nxitjen e kryeministrit Mitrovica dhe ministrit të Brendshëm Xhaferr Deva, ndërmjetësoi me autoritetet ushtarake gjermane për krijimin e divizionit SS Skanderbeg. Studjues e çmojnë të besueshëm pohimin e tij për nxitjen e krijimit të divizionit që shqiptarët të armatoseshin dhe të mos i zinte keq fundi i luftës.^[1][2]

Biografia

U lind më 10 tetor 1885 në Pejë të Vilajetit të Kosovës, i biri i Abdi Thaçit.

Shkollën e mesme e ndoqi dhe e kreu në Robert College dhe studimet e larta nё Degën e Historisë në Universitetin e Stambollit. Në fillim të viteve 1900 punoi për një shtet të përbashkët shqiptaro-maqedon me Shkupin kryeqytet për shqiptarët dhe Selanikun për maqedonasit.^[3] Më 1907 negocioi me maqedonasit për një kryengritje të përbashkët dhe më 1908 mori pjesë në demonstratat xhonturke.^[4] Ishte anëtar i klubit "Bashkimi" të Shkupit, kryesuar nga Nexhip bej Draga.^[5] Më 1908 punonte mësues në Shkup, ndërsa më 1-6 prill 1910 ishte delegat në kongresin e dytë të Manastirit.^[3] Ishte ndër konspiruesit dhe organizatorët e kryengritjes së 1910.^[6] Në shtator të 1910 gjykata e Prizrenit e dënon me vdekje në mungesë duke e akuzuar për punë konspirative.^[4]

Më 14 tetor 1912, anëtar i komitetit, nënshkroi një memorandum për Fuqitë e Mëdha.^[3] U zgjodh përfaqësues i Plavës, Gucisë, Gjakovës dhe Pejës, delegat në Kuvendin e Vlorës, ku nënshkroi Shpalljen e Pavarësisë me siglën Bedri Pejani.^[7] Ka qenë anëtar themelues i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, pas themelimit të të cilit emërua sekretar dhe i hartoi programin.^[4] Përktheu në gjuhën frënge memorandumet dhe protestat e përpiluar nga Hoxha Kadri në emër të Komitetit, dërguar Konferencës së Paqes në Paris.^[8]

Më 1920 bëhet redaktor i gazetës Populli me qendër në Shkodër.^[4] Anëtar i Krahut Kombëtar, ishte i vetmi kosovar dakord që korrikun e atij viti të shkarkoheshin të dy vaporat me armë të nisur nga D'Annunzio për në Shëngjin.^[9] Prillin e 1921 u zgjodh inspektor në Komisionin Central të Federatës "Atdheu", formuar pas mbledhjes më 25-28 prill 1921 në Vlorë; më pas federata u mbyll nga qeveria Ypi.^[10] U zgjodh deputet në zgjedhjet 1921, më 1922 u zgjodh kryetar i Partisë Popullore. Po atë vit përjetoi një shok cerebral, arsye për të cilën u dërgua për kura në Napoli, ku më pas u përmirësua.^[11]

Mbështeti Lëvizjen e qershorit, dhe për këtë arsye u arratis dhjetorin e 1924, emigracioni i tij politik zgjati deri më 1930,^[3] kur u amnistua. Më 1925 si përfaqësues i Komitetit për Çlirimin e Kosovës u bë anëtar i Konare-s.^[12] U kthye dhe qëndroi në Shqipëri deri më 1935, ndërsa emri i tij doli në një raport si pjesë e Grupit Komunist të Tiranës si dhe në kryengritjen e Fierit, por pa pasojë për dënim.^[13] Më pas shkoi në Francë deri më 1940. U kthye sërish në Shqipëri dhe regjimi i ri e burgosi në Porto Palermo^[3] deri më 13 shtator 1943.

Më 16 shtator 1943 ishte ndër themeluesit e Lidhjes së Dytë të Prizrenit dhe u bë figurë qendrore e lëvizjes. U zgjodh anëtar i grupit të Komitetit Kombëtar, si dhe anëtar i Komitetit Ekzekutiv të Përkohshëm (KEP) i ngarkuar me Arsimin. Më 1943-1944 qe deputet në Asamblenë Kombëtare, dhe nga janari deri në qershorin e 1944 ishte kryetar i Lidhjes sё Dytё tё Prizrenit^[3] me inkurajimin e kryeministrit Rexhep bej Mitrovica dhe ministrit të Mbrendshëm Deva; u mor gjithashtu me ndërmjetësimin me autoritetet naziste për krijimin e Divizionit SS Skanderbeg.^[1]

Mbarimi i luftës e gjen në Tiranë, ku u arrestua nga autoritetet komuniste dhe e dorëzojnë te jugosllavët. Më 21 shkurt 1946 gjykata e Prizrenit e dënoi me vdekje, dënimi nuk arrin të zbatohet pasi u helmua dhe ndërroi jetë^[3] në spitalin e Prizrenit.^[14]

Trashëgimia

Më 1921 u botua në Vlorë në gjuhën frënge një raport mbi krimet dhe grabitjet e bëra shqiptarëve të trevave etnike në Çamëri, Guci, Plavë dhe Rugovë me titullin Les droits de l’Albanie a ses frontieres naturelles. Appel aux nations du monde civilisé.; raporti u përpilua nga Pejani, Kolë Baci dhe Asaf Çami.^[15] Po atë vit u botua në Shkodër përkthimi që Pejani kishte bërë në shqipe nga origjinali në frëngjisht memuarin Kujtimet e Hasan Prishtinës. Përkthime të tjetra po nga frëngjishtja vijoi t'i botonte vitet në vijim, si: Japoni modern e shvillimi i tii (Tiranë, 1923) nga Ludovik Naudeau;^[16] Historia e përgjithshme (prej Kryengritjes frënge “1789 - 1799” deri më marëveshjet e Lokarnos 1925) (Korçë, 1934) nga Albert Malet dhe Jules Isaak;^[17] Demostheni (Korçë, 1934) nga Georges Clemenceau.^[18]

I ndihmuar në kohën e emigracionit antizogist si anëtar i Konare-s,^[19] më pas u bë anëtar aktiv i Kominternit, ku si i tillë pati korrespodencë të madhe me nofkën Emoraj. Letërkëmbimi i tij ruhet në fondin "Albania: Collection nr. 495, Inventory nr. 188".^[1]

Pas kapitullimit të Italisë, këmbëngulja e tij për krijimin e Shqipërisë etnike me çfarëdo mjeti i bëri përshtypje edhe të plotfuqishmit të Gjermanisë naziste në Ballkan Hermann Neubacher.^[3][20] Sikurse ishte në stilin e propagandës, Reich-ut iu premtua se divizioni do të mund të mobilizonte 120 mijë deri 150 mijë vullnetarë. Por vetë autoritetet naziste nuk e besonin. Në një telegram të datës 5 maj 1944 të Neubacher drejtuar konsullatës së përgjithshme në Tiranë, Pejani, premtues i kësaj shkalle rreshtimi, cilësohet si "njeri jonormal" ngaqë shifrat ishin demografikisht të pamundura.^[20]

Sipas Petro Markos, Babushi - siç e quanin me përkëdheli^[1] - i kishte shprehur dhe më pas përmes një promemorieje 13 faqëshe se cilat do të ishin pasojat e kahjes politike që kishte marrë Fronti Nacional-çlirimtar.^[21]

Studime

Hakif Bajrami ka punuar një monografi me titullin Bedri Pejani Një jetë e një vdekje për Shqipëri etnike 1885-1946, botuar në Prishtinë më 1994.

Nderime

Më 26 qershor 2012 dekorohet me urdhërin "Nderi i Kombit" nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bamir Topi me dekretin nr. 7574, të datës 26. 06 2012, me motivacionin "Për meritat e tyre historike si figura të shquara të kombit dhe rolin e tyre madhor në krijimin e shtetit të lirë e të pavarur shqiptar, si finalizim i luftës dhe përpjekjeve të parreshtura të popullit liridashës shqiptar në rrjedhë të historisë".

Në Pejë një gjimnaz mban emrin e tij.^[14]

Referime

1. Sinani, Shaban (2009). Hebrenjtë në Shqipëri ─ Prania dhe shpëtimi. Tiranë: Naimi. fq. 273–274. ISBN 978-99956-800-2-2.
2. Sinani 2009, p. 281.
3. Dervishi, Kastriot (2012). Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet. Tiranë: 55. fq. 206. ISBN 9789994356225.
4. Roszkowski, Wojciech; Kofman, Jan (2016). Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century (në anglisht). Routledge. fq. 763. ISBN 9781317475941.
5. Vllamasi, Sejfi (2012). Ballafaqime politike në Shqipëri (1897-1942). Tiranë: Vllamasi. fq. 49. ISBN 978-9928-140-54-8.
6. Kansu, Aykut (2000). Politics in Post-revolutionary Turkey, 1908-1913 (PDF) (në anglisht). Brill. fq. 381. ISBN 9789004115873.
7. Nosi, Lef (2007). Dokumente historike 1912-1918. Tiranë: ASH, Instituti i Historisë. fq. 99. ISBN 978-99956-10-04-3.
8. Vllamasi 2012, p. 154.
9. Vllamasi 2012, p. 222.
10. Dervishi, Kastriot (2016). Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së. Tiranë: 55. fq. 20–21. ISBN 9789928106384.
11. Vllamasi 2012, p. 333.
12. Dervishi 2016, p. 47.
13. Dervishi 2016, pp. 63-64.
14. Juka, Gëzim H. (2018). Shkodranët e 7 prillit dhe të 29 nëntorit. Tiranë: Reklama. fq. 246. ISBN 9789928440358.
15. Gjinaj, Maksim; Elmazi, Myrvete; Mele, Margarita (2010). Bibliografi e librit shqip në fondet e Bibliotekës Kombëtare (PDF). Tiranë: Biblioteka Kombëtare, Sektori i Bibliografisë Kombëtare. fq. 70–71. ISBN 9992773189. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 shtator 2021. Marrë më 4 shtator 2021.
16. Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 78.
17. Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 617.
18. Gjinaj, Elmazi, Mele (2010), f. 626.
19. Vllamasi 2012, p. 420.
20. Sinani 2009, p. 275.
21. Marko, Petro (2000). Retë dhe gurët: Intervistë me vetveten. Omsca. fq. 444. ISBN 9789992740330.