Abasitët

Hilafeti Abasid (Arabisht: اَلْخِلَافَةُ ٱلْعَبَّاسِيَّةُ, al-Khilāfah al-ʿAbbāsīyah) ishte hilafeti i tretë që pasoi pejgamberin islam Muhamed. Ajo u themelua nga një dinasti me prejardhje nga xhaxhai i Muhamedit, Abas ibn Abdylmutalib (566–653 e.s.), nga i cili dinastia mori emrin e saj. Ata sunduan si kalifë për pjesën më të madhe të kalifatit nga kryeqyteti i tyre në Bagdad në Irakun e sotëm, pasi përmbysën Kalifatin Emevi në Revolucionin Abasid të vitit 750 të epokës sonë (132 hixhri). Kalifati Abasid fillimisht e përqendroi qeverinë e tij në Kufe, Iraku i sotëm, por në vitin 762 kalifi Al-Mansur themeloi qytetin e Bagdadit, pranë kryeqytetit të lashtë Sasanian, Ktesifon. Bagdadi u bë një qendër e shkencës, kulturës, filozofisë dhe shpikjes në atë që u bë e njohur si Epoka e Artë e Islamit.

Kalifati Abasid اَلْخِلَافَةُ ٱلْعَبَّاسِيَّةُ
750–1258 1261–1517
Flamuri
Kalifati Abasid rreth vitit 850
Gjendja	Perandori
Kryeqyteti	Kufe (750–752) Anbar (752–762) el-Rumije (some month in 762) Bagdadi (762–796, 809–836, 892–1258) Rakka (796–809) Merv (811–815) Samarra (836–892) Kajro (1261–1517)
Gjuhët e zakonshme	Arabishtja klasike (administrata qendrore); gjuhë të ndryshme rajonale
Besimi	Islami Synit
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Kalifati (E trashëguar)
Kalifi
• 750–754	As-Saffah (i pari)
• 1242–1258	Al-Musta'sim (kalifi i fundit në Bagdad)
• 1508–1517	al-Mutawakkil III (kalifi i fundit në Kajro)
Historia
• Themelimi	750
• Rënia e Abasidëve	861
• Vdekja e er-Radi dhe fillimi i epokës së vonëshme abaside (940–1258).	940
• Rrethimi i Bagdadit nga mongolët	1258
• Shpërbërë	1517
Ekonomia
Monedha	Dinar (monedhë ari) Dirhem (monedhë argjendi) Fals (monedhë bakri)
Të dhëna të tjera
Paraprirë nga Pasuar nga Kalifati Emevi Dinastia Debujid Sulltanati Mamluk Perandoria Mongole Perandoria Osmane Emirati i Kordobës Dinastia Idrisid Dinastia Zijarid Dinastia Sajid Dinastia Saffarid Fatimitët Dinastia Bujid

Periudha e Abasidëve u shënua nga varësia nga burokratët persianë (veçanërisht familja Barmakid) për qeverisjen e territoreve, si dhe nga një përfshirje në rritje e myslimanëve joarabë në umet (komuniteti kombëtar). Zakonet persiane u adoptuan gjerësisht nga elita në pushtet dhe ata filluan patronazhin e artistëve dhe studiuesve.^[1] Pavarësisht këtij bashkëpunimi fillestar, abasidët e fundit të shekullit të 8-të kishin tjetërsuar si mavalët (klientët) joarabë^[2] ashtu edhe burokratët persianë.^[3] Ata u detyruan t'ua dorëzonin autoritetin mbi el-Andalus (Spanja dhe Portugalia aktuale) Emevitëve në 756, Maroku te Idrisidët në 788, Ifrikija dhe Siçilia Aglabidëve në 800, Horasani dhe Transoksiana te Samanidët dhe Persia te Safaridët në vitet 870, dhe Egjipti te kalifati ismaili-shia i Fatimidëve në vitin 969.

Fuqia politike e kalifëve ishte e kufizuar me ngritjen e Bujidëve iranianë dhe turqve selxhukë, të cilët pushtuan Bagdadin përkatësisht në 945 dhe 1055. Megjithëse lidershipi abasid mbi perandorinë e madhe islame u reduktua gradualisht në një funksion fetar ceremonial në pjesën më të madhe të kalifatit, dinastia ruajti kontrollin e domenit të saj Mesopotamian gjatë sundimit të kalifit el-Muktafi dhe u shtri në Iran gjatë sundimit të kalifit en-Nasir.^[4] Epoka e ringjalljes dhe frytëzimit kulturor abasid përfundoi në 1258 me plaçkitjen e Bagdadit nga mongolët nën Hulagu Han dhe ekzekutimin e el-Musta'sim. Linja e sundimtarëve abasid dhe kultura myslimane në përgjithësi, u ripërqëndruan në kryeqytetin e Mamlukëve të Egjiptit në vitin 1261. Edhe pse i mungonte pushteti politik (me përjashtim të shkurtër të kalifit el-Musta'in të Kajros), dinastia vazhdoi të pretendojnë autoritet fetar për disa vjet pas pushtimit të Egjiptit nga osmanët në vitin 1517.

Referime

1. Canfield, Robert L. (2002). Turko-Persia in Historical Perspective (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 5. ISBN 9780521522915.
2. "ABŪ MOSLEM ḴORĀSĀNĪ – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 22 nëntor 2015. Marrë më 20 nëntor 2015.
3. Finer, S. E. (1 janar 1999). The History of Government from the Earliest Times: Volume II: The Intermediate Ages p.720 (në anglisht). OUP Oxford. ISBN 9780198207900.
4. Richards, D. S. (2020-04-22). The Chronicle of Ibn al-Athir for the Crusading Period from al-Kamil fi'l-Ta'rikh. Part 3: The Years 589–629/1193–1231: The Ayyubids after Saladin and the Mongol Menace (në anglisht). Routledge. ISBN 978-1-351-89281-0.