From Wikipedia, the free encyclopedia
Životinje su velika grupa organizama, koјe se u biologiјi klasifikuјe kao kraljevstvo Animalia ili Metazoa. Također su u domeni eukariota. Uopšteno, to su višećeliјski organizmi, sa mogućnošću kretanja, koјe se hrane konzumiranjem drugih organizama.
Životinje | |
---|---|
Neki pripadnici životinjskog carstva | |
Naučna klasifikacija | |
Domena: | Eukarya |
Nadcarstvo: | Opisthokonta |
Carstvo: | Animalia Linnaeus, 1758. |
Aristotel јe podelio živi svet na životinje i biljke, a u modernoј nauci јe ova podela znatno složeniјa. Tako da se živa bića dele na životinje, biljke, gljive, monera (јednoćeliјski prokariotski organizmi) i protista (јednoćeliјski eukariotski organizmi).
Sve životinjske vrste su, prema njihovoј većoј ili manjoј sličnosti i njihovu evoluciјskom srodstvu, svrstane u prirodni sistem životinja. Slične vrste svrstane su u rodove, slični rodovi u porodice, slične porodice u redove, slični redovi u klase (razrede), slične klase u odeljke (kola, filume, kolena).
Naziv Animalia vuče poreklo od latinske reči animalis, koja znači "imati dah".[1] U svakodnevnoj upotrebi se iz životinja često (i nepravilno) isključuju ljudi, ili se, na primer, taj naziv odnosi samo na čovekove bliže srodnike, poput sisara i drugih kičmenjaka.[2] Prema biološkoj definiciji te reči, ona se odnosi na sve pripadnike kraljevstva Animalia, uključujući i bića poput sunđera, meduza, insekata i ljudi.[3]
Većinom se smatra da su životinje potekle od eukariotskih bičara.[5] Njihovi najbliži živući srodnici su hoanoflagelati, koji imaju morfologiju koja podsjeća na hoanocite nekih sunđera (ćelije koje im pokrivaju unutrašnju površinu).[6] Molekularna istraživanja svrstavaju životinje u nadgrupu pod nazivom Opisthokonta, u koji spadaju i hoanoflagelati, gljive i nekolicina malenih parazitskih protista.[7] Hoanoflagelati su dobili naziv po posteriornoj poziciji svog biča, u pokretljivim ćelijama, što je također slučaj kod spermatozoida većine sisara, dok većina ostalih eukariota ima anteriorni bič.[8]
Prvi fosili koji možda predstavljaju životinje javljaju se u formaciji Trezona u Južnoj Australiji.[9] Smatra se da su u pitanju rani sunđeri. Pronađeni su u stenama starim 665 miliona godina.[9]
Sledeći mogući najstariji fosil životinja potiče iz kraja prekambrija, pre oko 610 miliona godina, te spada u tzv. edijakarijsku biotu.[10] Međutim, vrlo ih je teško povezati sa kasnijim fosilima. Neki od njih možda predstavljaju pretke današnjih kolena životinja, ali možda su i odvojene grupe, te s obzirom na to uopće i ne spadaju u životinje.[11]
Osim njih, najpoznatija kolena životinjskog carstva javljaju se više ili manje u isto vreme tokom perioda kambrija, prije oko 542 miliona godina.[12] Još uvek je predmet rasprava da li taj događaj, koji se naziva kambrijskom eksplozijom, predstavlja brzu divergenciju među različitim grupama ili promenu uslova u staništu zbog kojih su se njihovi ostaci lakše fosilizirali.
Neki paleontolozi smatraju da su se životinje pojavile mnogo pre kambrijske eksplozije, moguće čak i pre milijardu godina.[13] Fosilizirani tragovi, poput otisaka tela i jazbina, iz ere tonija ukazuju na prisustvo triploblastulnih crva, sličnih metazoama, te otprilike iste veličine (širine oko 5 mm) i kompleksnosti kao gliste.[14] Početkom perioda tonija, pre oko milijardu godina, došlo je do smanjenja diverziteta stromatolita, što možda ukazuje na pojavu životinja koje su se njima hranile, budući da im je diverzitet također porastao nakon permsko-trijaskog i ordovicijsko-silurskog izumiranja, kada su te životinje nestale, te vrlo naglo opao nedugo zatim, nakon što se populacija tih životinja oporavila. Međutim, otkriće da tragove vrlo slične onima iz stena i dan danas stvara ogromni jednoćelijski protist Gromia sphaerica baca sumnju na njihovo interpretiranje kao dokaza rane evolucije životinja.[15][16]
Procenjuje se da je 99,9% svih životinja koje su ikada postojale izumrlo.[17]
Carstvo životinja uključuje heterotrofne višećelijske organizme, čije su ćelije organizovane makar u primitivna tkiva. Ovi organizmi su široko rasprostranjeni u biosferi i zauzimaju raznolike ekološke niše. I sama morfološka građa životinja se jako razlikuje među grupama. Sledeće zajedničke karakteristike povezuju životinje u smislenu klasifikacionu grupu:
Aristotel je podelio živi svet na životinje i biljke, a u tome ga je sledio Karl Line (Carl von Linné) u svojoj prvoj hijerarhijskoj klasifikaciji.[18] Od tada su biolozi mnogo puta izmenili taj prikaz, te ga donekle ograničili. Na primer, mikroskopske protozoe isprva su se smatrale životinjama jer se kreću, ali sada ih se svrstava u odvojenu skupinu.
U Lineovoj prvobitnoj šemi životinje su bile jedno od tri kraljevstva, podeljeno na klase Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves i Mammalia. Kasnije su poslednje četiri svrstane u odvojeno koleno, Chordata, a mnoge druge forme su izdvojene.
Napomena: prikaz podele životinja predstavljen ispod samo je jedan od mnogih postojećih prikaza, čiji izbor umnogome ovise o stavu autora:
Spongia - sunđeri (ili spužve)
Cnidaria - žarnjaci
Platyhelminthes - plošnjaci
Nematoda - valjkasti crvi
Mollusca - mekušci
Annelida - prstenasti crvi
Arthropoda - zglavkari
Echinodermata - bodljokošci ili bodljikaši
Chordata - svitkovci
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.