Windows 95 (kodnog imena Chicago) je korisnički orijentisan, grafički operativni sistem. Izdat je 24. augusta 1995. godine od strane Microsofta,[1][2] i imao je značajan napredak u odnosu na prethodne Windows proizvode. Tokom razvoja, označavan je kao Windows 4.0 ili sa kodnim imenom Chicago, interno u Microsoftu.
 | |
| Izvorni model: | Closed-source |
| Zadnja stabilna verzija: | 4.0 (Build 950 C: OEM Service Release 2.5) / 26. novembar 1995. |
| Metoda nadogradnje: | ručno |
| Podržane platforme: | PC |
| Tip kernela: | Monolithic |
| Korisnički interfejs: | Desktop |
| Licenca: | Microsoft EULA |
| Stanje: | završen |
Windows 95 je integrisao Microsoftov prethodno odvojeni MS-DOS sa Windows proizvodima. Omogućio je značajan napredak u odnosu na svoj prethodnik, Windows 3.1, naročito u grafičkom korisničkom interfejsu (GUI) i u pojednostavljenim "plug-n-play" mogućnostima. Tu su također veće izmjene napravljene na nižim nivoima operativnog sistema, kao prelazak sa pretežno 16-bitne arhitekture na multi-tasking 32-bitnu arhitekturu.
Popraćen pojačanom marketinškom kampanjom,[3] Windows 95 je bio veći uspjeh na tržištu nakon izdavanja i za kratko vrijeme je postao najpopularniji operativni sistem za računare. Predstavio je brojne funkcije i mogućnosti koje su se vukle i kroz kasnije verzije Windowsa, kao Taskbar (glavna traka), 'Start' tipka, kao i način korisničke navigacije. Također je sugerisano da je Windows 95 imao efekta na izbacivanje sa tržišta ostale igrače (uključujući OS/2), što je kasnije iskorišteno na sudu protiv Microsofta.
Tri godine nakon predstavljanja, Windows 98 je zamijenio Windows 95, kojem je podrška istekla 31. decembra 2001. godine.
Početni dizajn i planiranje Windowsa 95 može se pratiti od marta 1992. godine,[4][5][6] odmah poslije izdavanja Windowsa 3.1. U tom vremenu, Windows for Workgroups 3.11 i Windows NT 3.1 su bili još u razvoju i plan Microsofta za buduće je bio fokusiran na Cairo operativnom sistemu. Cairo bi bio Microsoftov operativni sistem nove generacije baziran na Windowsu NT i sa novim korisničkim interfejsom i objektno baziranim sistemom datoteka, ali nije planirano da bude izdat prije 1994. godine (Cairo bi eventualno parcijalno izašao u julu 1996. u formi Windows NT 4.0, ali bez navedenih objektno baziranog sistema datoteka, koji bi kasnije evoluirao u WinFS).
Paralelno sa izdavanjem Windowsa 3.1., IBM je počeo sa radom na OS/2 2.0. U Microsoftu su shvatili da im je potrebna nadograđena verzija Windowsa koja podržava 32-bitne aplikacije i multitasking, ali da i dalje normalno radi na slabijim računarima (Windows NT nije jedan od ovih). Tako je razvoj Windowsa 'Chicago' počeo i, kako je to planirano da bude kasno izdanje u 1993. godini, postao je poznat kao Windows 93. U početku, odluka nije bila da u sebi sadrži novi korisnički interfejs, kao što je to planirano sa Cairom, i jedini fokus je bio na pravljenju instalacije, konfiguracije i umrežavanja jednostavnijim. Windows 93 bi se izdavao zajedno sa MS-DOS 7.0, nudeći više integrisano iskustvo korisnicima, praveći tako beznačajno drugim kompanijama da prave DOS klonove. MS-DOS 7.0 je bio u razvoju u to vrijeme pod kodnim imenom "Jaguar" i mogao se opcionalno pokretati na vrhu Windows 3.1-baziranog 32-bitnog zaštićenog rada jezgre nazvanog "Cougar" u cilju bolje kompetencije sa DR-DOS-om. Prva verzija karakteristika Chicago-a je završena na 30. septembar 1992. Cougar je trebao postati Chicagov kernel.
Beta verzija
Prije službenog izdavanja, američka javnost je dala šansu da se predstavi Windows 95 u programu za predstavljanje istog. Za $19.95, korisnici su dobili mogućnost da instaliraju sistem sa 3.5" floppy diskete, bilo kao nadogradnja na Windows 3.1x ili kao nova instalacija. Korisnici koji su kupili ulazak u program su dobili besplatan prikaz mreže Microsofta (MSN), online servisa koji je pokrenut zajedno sa Windowsom 95. Tokom prikazivanja, Microsoft je uspostavio različite elektronske distribucije za promocionalnu i tehničku dokumentaciju vezano za Chicago OS,[7] sadržavajući detaljne dokumente za medije opisujući nove sistemske karakteristike.[7][8] Verzija za prikazivanje je istekla u novembru 1995. godine, nakon koje su korisnici mogli kupiti kopiju završne verzije Windowsa 95. Neke verzije nisu procurile u javnost, kao Chicago 30.
Izdavanje
Windows 95 je izbačen sa velikom reklamnom kampanjom, uključujući i komercijalno predstavljanje od strane benda Rolling Stones sa pjesmom iz 1981. godine, "Start Me Up" (kao referenca za 'Start' tipku Windowsa).[9] Za javnost je saopćeno da je Microsoft bendu Rolling Stones platio između 8 i 14 miliona dolara za korištenje pjesme u kampanji reklamiranja Windowsa 95. Prema izvorima koji su bliski Microsoftu, ovo je okrakakterisano kao glasina, raširena od strane benda da povećaju svoju tržišnu vrijednost, a rečeno je i da je Microsoft platio samo dio tog iznosa.[10] 30-minutni promocionalni video, nazvan "cyber sitcom", sa ulogama Jennifer Aniston i Matthew Perry, je također pokrenut da prikaže osobine Windowsa 95.[11] Microsoftovo ulaganje od 300 miliona američkih dolara za reklamnu kampanju je obuhvatilo priče ljudi koji su čekali vani ispred prodavnica čekajući u redu da uzmu kopiju operativnog sistema.
U Ujedinjenom Kraljevstvu, najveći kompjuterski lanac, PC World, je dobio ogroman broj većih paketa Windowsa 95, postera i materijala za prodaju, gdje su se otvorile mnoge branše u ponoć da prodaju prve verzije proizvoda. U Londonu, Microsoft je davao besplatne novine prolaznicima.[12]
U SAD-u, zgrada Empire State Building u Njujorku je bila osvijetljena u bojama Windowsovog znaka.[1] U Kanadi je okačen plakat od 100 m koji je visio na vrhu CN Kule u Torontu. Kopije The Times-a su bile dostupne besplatno u Ujedinjenom Kraljevstvu gdje je Microsoft platio cijenu od 1,5 miliona primjeraka (dupla dnevna količina u to vrijeme).
Izdanje je sadržavalo veliki broj "Zabavnih stvari" na CD-u, uključujući muzičke video zapise Edie Brickellovih "Dobrih Vremena"[13] i Weezerov "Buddy Holly". Na CD verziji, računarska igrica zvana Hover! je također bila uključena.[14]
Windows 95 je dizajniran da bude maksimalno kompatibilan sa postojećim MS-DOS i 16-bitnim Windows programima i driverima, dok je istovremeno nudio stabilniju i bolju platformu.[15][16] Windows 95 arhitektura je evoluirala od Windows for Workgroups 386 enhanced mode. Najniži nivo operativnog sistema se sastoji od velikog broja drivera virtualnog uređaja. Oni su odgovorni za upravljanje fizičkih uređaja (npr. video i mrežnih kartica), simulaciju virtuelnih uređaja koji se koriste od strane virtuelnih mašina, ili omogućavanje raznih sistemskih usluga. Tri najpopularnije virtualne mašine su:
- Upravljač virtuelnim mašinama (VMM32.VXD)
- Odgovoran za upravljanje memorijom, upravljanje zadacima, upravljanje prekidima, traženje i učitavanje virtualnih uređaja, kreiranje novih virtuelnih mašina itd.
- Upravljač konfiguracije - (CONFIGMG)
- Odgovoran za implementaciju Plug and Play funkcija, praćenje hardverskih izmjena konfiguracije, detekciju uređaja priključivanjem bus enumeratora i lociranje ulazno-izlaznih uređaja, IRQ-ova, DMA kanala itd.[17]
- Upravljač sistema datoteka - (Input/Output Subsystem)
- Koordinacija pristupa podržanim sistemima datoteka. Windows 95 je sprva opremljen sa podrškom za FAT12, FAT16, VFAT proširenja, ISO 9660 (CDFS) i mrežnim preusmjerivačima. Kasnija izdanja su imala podršku za FAT32.[18]
Pristupni zahtjevi za fizičke uređaje su slati na Input/Output Supervisor, komponentu odgovornu za raspored zahtjeva. Svaki fizički uređaj je imao svoj driver. Pristup disku je vršen od strane port driver-a, dok je pristup SCSI uređaju upravljan sa miniport driver-a koji je radio na vrhu SCSI sloja. Port i miniport driveri vrše U/I operacije u 32-bitnom zaštićenom načinu rada, zaobilazeći MS-DOS i BIOS, dajući dodatno poboljšanje performansi. U slučaju da ne postoji Windows driver za određeni uređaj pohrane podataka, ili radi u kompatibilnom načinu rada, onda Real Mode Mapper može to izvršiti preko MS-DOSa.[19]
32-bitni Windowsovi programi su dobijali vlastite memorijske segmente, koji mogu biti podešeni na veličinu koju korisnik želi. Području memorije van segmenta ne može se pristupiti preko programa. Ako se 'sruši', nema štete prema bilo čemu. Prije ovoga, programi su koristili segmente od po 64 KB. Dok je veličina od 64 KB bio veliki nedostatk u DOS-u i Windowsu 3.x, nedostatak isključivosti je bio razlog za nestabilnost, jer su programi sami pisali po već zauzetim segmentima međusobno. Proces koji bi se srušio u Windows 3.x. je bio uzrok da i ostatak strukture pretrpi neku štetu.
Win32 API je implementiran sa 3 modula, svaki sastavljen od 16-bitne 32-bitne komponente:
- Kernel (jezgro)
- Pruža pristup memoriji i upravljanju procesima, kao i pristup sistemu datoteka. Sastoji se od KRNL386.EXE, KERNEL32.DLL, and VWIN32.VXD.
- User
- Odgovoran za upravljanje i ispisivanje različitih komponenti korisničkog interfejsa, npr. prozori, izbornici i tipke. Sastoji se od USER.EXE i USER32.DLL.
- Graphics Device Interface (GDI)
- Odgovoran za ispisivanje grafike kod uređaja. Sastoji se od GDI.EXE i GDI32.DLL.
Zavisnost od MS-DOS-a
Za krajnje korisnike, MS-DOS se pojavljuje kao temeljna komponenta Windowsa 95. Na primjer, moguće je izbjeći GUI i pokrenuti sistem u MS-DOS okruženju. Ovo je podiglo debatu između korisnika i profesionalaca po pitanju da li je Windows 95 ustvari operativni sistem ili samo grafička ljuska koja se pokreće na vrhu MS-DOS-a.[20][21][22]
Kada je startovan grafički korisnički interfejs (GUI), upravljač virtuelnih mašina preuzima funkcionalnosti vezane za sistem datoteka i disk. MS-DOS je radio sa 16-bit driverima uređajimađaja.[21] Ovaj kontrast sa starijim verzijama Windowsa koji počiva na MS-DOS-u da izvodi pristup datotekama i disku (Windows for Workgroups 3.11 je također u velikoj mjeri zaobilazio MS-DOS kada su odobreni 32-bit file access i 32-bit disk access). Ostavljajući MS-DOS u memoriji dopušta Windowsu 95 da koristi DOS drivere za uređaje koji nisu kompatibilni sa Windowsom. Windows 95 je u mogućnosti da koristi sve 16-bit Windows 3.x drivere.
Suprotno Windowsu 3.1x, DOS programi pokrenuti u Windows 95 nemaju potrebe za DOS driverima za miš, pristup CD-ROM-u i zvučnoj kartici; Windows driveri su korišteni. HIMEM.SYS je i dalje potreban za pokretanje Windowsa 95. EMM386 i ostali upravljači memorijom, međutim, su samo korišteni od strane starijih DOS programa. CONFIG.SYS i AUTOEXEC.BAT podešenja (osim HIMEM.SYS) nemaju efekta na Windows programe. DOS igrice, koje nisu mogle biti pokrenute u Windows 3.x se sada mogu pokretati u Windows 95. Kod Windows 3.x, DOS programi koji koriste EGA ili VGA grafičke načine rada se pokreću u prozorskom načinu rada - window-mode.[21]
Na pokretanju MS-DOS komponenti, Windows 95 reaguje na pritisnutu tipku F8, kratko pauzirajući standardno podizanje sistema i ulazeći u DOS boot izbornik opcija, dopuštajući korisniku ili da nastavi korisititi Windows normalno, u sigurnom načinu rada, ili pak da izađe iz DOS prompta.[23] Pošto u prethodnoj verziji MS-DOS-a nema podrške za 32-bitne uređaje, DOS driveri se moraju pokretati za miš i drugi hardver.
Kao posljedica DOS-bazirane strukture, Windows 95 mora čuvati unutrašnju DOS podatkovnu strukturu sinhronizovanu sa onom od Windowsa 95. Kada pokreće program, čak i standardni 32-bitni Windows program, MS-DOS se istovremeno pokreće da kreira podatkovnu strukturu poznatu kao Program Segment Prefix. Također je moguće da MS-DOS pređe dozvoljenu memoriju dok ovo radi, time prekidajući program tokom pokretanja.[24] Windows 3.x je prvo dodijeljivao fiksne segmente u određenoj memoriji. Pošto bi segmenti bili dodijeljeni kao fiksni, Windows ih nije mogao micati, što je ustvari predstavljalo prekidanje pokretanja određenih programa
Microsoft je djelimično prekinuo podršku za File Control Blocks u Windowsu 95 OSR 2. FCB funkcije ne mogu pisati po FAT32 dijelovima, samo ih mogu čitati (read-only).
Windows 95 je predstavio redizajnirani desktop; sada u svrhu da bude glavno mjesto prečica za aplikacije, datoteke i direktorije - za razliku od Windowsa 3.1, kojem je desktop služio za prikaz pokrenutih aplikacija. Pokrenute aplikacije su sada prikazivane kao tipke na traci alata (Taskbaru), po samom dnu ekrana gdje također postoji dio za obavještenja, kao npr. kontrola jačine zvuka, vrijeme i ikone pozadinskih aplikacija. Startni meni, pokretan sa 'Start tipkom' se nalazi na taskbaru i bio je predstavljen kao dodatni način pokretanja aplikacija i otvaranja dokumenata. Prethodni File Manager program je zamijenjen sa Windows Explorer.
1994. godine, dizajneri iz Microsofta, Mark Malamud i Erik Gavriluk su zatražili od Brian Eno-a da komponuje muziku za Windows 95 projekat.[25] Rezultat je bio zvuk u trajanju od 6 sekundi prilikom startovanja Windows 95 operativnog sistema. Taj zvuk je poznat kao The Microsoft Sound.[26]
Kada je izdat za Windows 95 i NT4, Internet Explorer 4 je došao sa opcionalnim Windows Desktop Update-om (nadogradnjom), koja je vršila modifikaciju ljuske sistema da prikaže nove mogućnosti integrisane sa Internet Explorer-om, kao Active Desktop (koji je dopuštao prikaz weba na desktopu) i ostale nadogradnje na Windows Explorer.
Neki od elemenata korisničkog interfejsa predstavljenih u Windowsu 95, kao desktop, taskbar, Start meni i Windows Explorer, su ostali fundamentalno nepromijenjeni i na budućim verzijama Windows operativnog sistema.
Windows 95 je imao podršku za 255-cifrene nazive datoteka[27] i istovremeni rad više 32-bitnih aplikacija.
Duga imena datoteka
Pristup 32-bitnim datotekama je neophodan za duga imena datoteka, a ova mogućnost je predstavljena sa Windowsom 95 kroz korištenje VFAT proširenja za sistem datoteka. Ovo je moguće za Windows kao i za Dos programe koji se pokreću sa Windowsom. Operativni sistemi kompatibilni sa DOS-om koji su izdati prije 95-ice ne mogu vidjeti ova imena datoteka. Koristeći ranije alate iz DOS-a za manipulaciju datotekama znači da duža imena nisu vidljiva i da se gube prilikom pomjeranja ili preimenovanja, kao i kopiranjem (naravno, ne original), ako je datoteka kopirana. Tokom automatske nadogradnje Windowsa 95 sa starije verzije, tj. Windows 3.1 sistema, DOS i drugi disk alati koji mogu "uništiti" duga imena datoteka su identificirani i onemogućeni. Kada je Windows 95 pokrenut u DOS načinuj rada, npr. za pokretanje DOS programa, niži nivo pristupa diskovima je isključen.
Windows 95 je u početnoj verziji izbačen bez Internet Explorera i osnovna mrežna instalacija nije imala TCP/IP, protokol koji se koristi za povezivanje na internet. Na dan izbacivanja Windowsa 95, Internet Explorer 1.0 je bio dostupan, ali samo u Plus! dodatku za Windows 95, koji je bio zaseban proizvod. Plus! dodatak nije došao do jednakog broja korisnika kao samo operativni sistem (bio je uglavnom reklamiran radi dodataka, kao npr. tema i boljeg sažimanja diska - kompresije), ali je bio često dio prethodno instaliranih OEM paketa i za vrijeme izbacivanja Windowsa 95, web je uglavnom pregledan sa raznim varijantama ranijih internetskih preglednika kao NCSA Mosaic i Netscape Navigator.
Windows 95 OEM Service Release 1 je bilo prvo izdanje Windowsa koje sadržava Internet Explorer (verzija 2.0). Pošto nije bilo programa za instaliranje istog, moglo se jednostavno izbrisati ukoliko je to korisnik želio. OEM Service Release 2 je sadržavao Internet Explorer 3. Instaliranje Internet Explorer 4 na Windows 95 (ili na OSR2.5 verziju prethodno instaliranu na računar) je dalo Windowsu 95 active desktop i pregledničku integraciju u Windows Explorer, poznatu kao Windows Desktop Update. CD verzija zadnjeg izdanja Windowsa 95, OEM Service Release 2.5 (verzija 4.00.950C), sadržava Internet Explorer 4 i instalira se nakon Windowsovog inicijalnog podizanja.
Veliki broj različitih verzija je predstavljen. Samo originalno izdanje je prodato kao upakovani proizvod, kasnija izdanja su dostavljana jedino proizvođačima originalne opreme (OEM) za instalaciju na novim računarima. Iz tog razloga ova izdanja su poznata kao OEM servisna izdanja (PSI).
Zajedno sa predstavljanjem Windowsa 95, Microsoft je izbacio i Microsoft Plus! za Windows 95 paket, koji je sadržavao veliki broj opcionalnih komponenti za high-end (486) multimedia računare, uključujući Internet Explorer, DriveSpace i dodatne teme.
Microsoft je u početku nagovještavao da će praviti nadogradnju za Windows 95 svakih 6 mjeseci u obliku servisnih paketa. Rastuća mogućnost pristupa internetu je značila da nadogradnja može biti skinuta sa Microsoftovog servera direktno. Prvi servisni paket je napravljen pola godine poslije originalnog izbacivanja i izvršio je veliki broj popravaka sitnih bug-ova.
Drugi servisni paket je uglavnom predstavljao pojačanu podršku za hardver, naročito za hard diskove veće od 2 GB u formi FAT32 sistema datoteka. Ovo izdanje nikad nije pušteno u korisnicima direktno, nego se prodavalo preko OEM sa kupovinom novih računara.
Čitav treći servisni paket nikad nije izdat, ali dva manja dodatka na drugi servisni paket su izdata u formi USB dodatka i Windows Desktop Update-a. Oba su bila dostupna kao samostalna nadogradnja i kao nadograđene disk slike koje su prodavali OEM-ovi.
Službeni podaci vezani za sistemske zahtjeve su: Intel 80836 procesor bilo koje brzine, 4 MB RAM-a i 50-55 MB kapaciteta hard diska, zavisno od odabranih mogućnosti. Ove minimalne karakteristike su napravljene da bi se povećala prodaja i prelazak korisnika na Windows. Također, u nekim slučajevima, ako je bilo koja mrežna ili slična komponenta bila instalirana, sistem bi odbijao podizanje (bootiranje) sa 4 MB RAM memorije. Bilo je moguće pokrenuti Windows 95 na 386 SX, ali je ovo vodilo prema manje prihvaćenim performansama zbog njegove 16-bitne vanjske sabirnice podataka. Da bi se dobile optimalne performanse, Microsoft je preporučavao Intel 80486 ili kompatibilan mikroprocesor sa najmanje 8 MB RAM memorije.[28] Windows 95 se ne može podići na računarima sa približno više od 480 MB memorije.[29]
Windows 95 je naslijeđen od strane operativnog sistema Windows 98 i još je mogao direktno biti nadograđen na Windows 2000 Professional[30] i Windows ME. Na 31. decembar 2001., Microsoft je prekinuo podršku za Windows 95, praveći ga "zastarjelim" proizvodom prema Microsoftovoj "politici životnog ciklusa".[31] Iako je nakon toga podrška za isti istekla, softver je povremeno ostao u upotrebi na zastarjelim sistemima raznih namjena. Dodatno, neki gameri su koristili Windows 95 kao zastarjeli sistem za igranje starih DOS igrica, iako su se i novije verzije Windowsa mogle koristiti za ove svrhe, npr. Windows 98.
Većina kopija Windowsa 95 su bile na CD-ROM-u, ali su se koristile i floppy diskete za starije mašine. Prodavana floppy disk verzija je dolazila na 13 DMF disketa, dok je verzija OSR 2.1 prodavana na 26 floppy disketa. Obje verzije nisu sadržavale dodatni softver koji je posjedovao CD-ROM. Microsoft Plus! za Windows 95 je također bio dostupan na floppy disketama. DMF je bila specijalni 19-sektorski format koji je Microsoft koristio da pohrani 1.7MB na floppy diskete, malo više u odnosu na standardne sa 1,44 MB. Dok je floppy verzija bila obično na 3,5 inčnim disketama, verzija na 5,25-inčnim disketama je bila dostupna za naručiti.
Mnoge mogućnosti koje su postale ključne u Windowsovim serijama, kao Start Meni i Taskbar, su proizišle iz Windowsa 95. Neil McDonald, analitičar iz Gartnera, je rekao: "Ako pogledate Windows 95, to je kvantni skok u različitosti u tehnološkoj mogućnosti i stabilnosti." Ina Fried iz CNET-a je izjavila: "Vremenom, Windows 95 je konačno skinut sa marketa 2001. godine, što znači da je počela bitka za desktop računare širom svijeta."[12]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
