Velika Plana

Velika Plana je gradsko naselje u Srbiji u opštini Velika Plana u Podunavskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 16210 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 17197 stanovnika).

Za ostale upotrebe, v. Velika Plana (razvrstavanje).

Velika Plana
Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Podunavski
Opština	Velika Plana
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	16210
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	107 m
Velika Plana Velika Plana na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski kod	11320
Pozivni broj	026
Registarska oznaka	VP

Geografija

Manastir Pokajnica kod Velike Plane

Velika Plana se nalazi na levoj obali Velike Morave. Kroz Veliku Planu prolazi auto-put Beograd - Niš kao i pruga Beograd - Niš - Skoplje.

Historija

Velika Plana je starije naselje. Pominje se u vreme Austrijske Srbije kao naseljeno mesto pod imenom Plana. Ranije je ovo naselje bilo i Selištu, pored Morave, odakle su se premestili na današnje mesto zbog stalnih poplava i pomerenja Moravskog korita. Staro groblje iz doba kada je Plana bila u Selištu, pored Morave, locirano je u Gloži. Tu se nalaze spomenici iz 1761. i 1764. godine. U Bukovici su se iskopavali prstenje i kosti, a ima tragova od zidina. I ovde ima tragova od starog groblja. U ataru Velike Plane je i manastir Koporin, za koji narod misli da ga je podigao despot Đurađ, mada istorijska nauka smatra da je to učinio Despot Stefan, koji je najverovatnije tu i sahranjen (a i ktitorski natpis je takav).

Godine 1732. pominje se u Plani knez Dmitar, tada je selo imalo 26 domova (hlebov). Godine 1818. Plana je imala 98 a 1822. g. 111 kuća. Godine 1846. u Plani je bilo 182 kuće, a po popisu iz 1921. g. Plana je imala 995 kuća sa 5107 stanovnika. Iz crne Gore su preci Tatinaca (Stefanovića) i Mijatovića (Slavnića, Radosavljevića, Radojkovića i Petronijevića). Od Sjenice su Despotovići, sa Kosova su došli Nedeljkovići, Šulkići, Jeremići (danas raznim prezimenima), zatim ima u znatnom broju doseljenika od Vidina, iz Poletkovca, iz krajinske Koprivnice, od Paraćina, iz okoline Kruševca. itd. (podaci krajem 1921. godine).^[1][2]

Privreda

Velika Plana bila je poznata po klaničnoj industriji. Prvo je firma Klefiš i Zojs 1889. osnovala klanicu za svinje, pernatu živinu i izvoz jaja, a već sledeće godine to je uradio i Vilhelm Šumaher. Do početka Prvog svetskog rata obe klanice su napredovale i osavremenjivale se. U periodu između dva svetska rata podignute su još dve klanice: Tonija Klefiša i ortačka Mike Jovanovića iz Velike Plane sa Brankom Stanišićem iz Beograda. Posle Drugog svetskog rata u Velikoj Plani se osavremenjuju ciglana „Progres「, fabrika namestaja „Zvezda「, „IPK Srbija 10. oktobar - industrija mesa Plana「, „Perkon「, mlinsko-pekarsko i trgovačko preduzeće „Napredak「, „Goša-montaža「, štamparija i mnoga druga preduzeća i prodavnice.

Lider u privredi Velike Plane danas je ciglana „Progres AD「.

Turizam

Velika Plana ima velike mogućnosti u oblasti turizma i ugostiteljstva, ponajviše zbog značajnih kulturno-istorijskih spomenika, a najznačajniji su manastir Koporin, prvo grobno mesto Karađorđa Petrovića i Crkva Zahvalnica i stare crkve brvnare iz XVIII i XIX veka (Pokajnica, stare crkve u Krnjevu i Lozoviku).

Najznačajniji segment u ponudi i razvoju turizma ovog kraja svakako predstavlja etno selo „Moravski konaci".

Demografija

Stanovništvo opštine je raznorodno, doseljavano iz raznih krajeva, sa raznih geografskih i etničkih prostora. Najviše je došlo sa Kosava i Crne Gore, a pojedina sela zahtevaju migracije iz Bugarske i Homolja. Porodice su dolazile različitim putevima, grupno ili pojedinačno.

U naselju Velika Plana živi 12.923 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,4 godina (38,2 kod muškaraca i 40,6 kod žena). U naselju ima 4988 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,25.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 7347 [3] 1953. 8343 1961. 9922 1971. 12657 1981. 16175 1991. 17197 16423 2002. 17387 16210

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			15820	97.59%
Crnogorci			71	0.43%
Makedonci			38	0.23%
Hrvati			26	0.16%
Jugosloveni			26	0.16%
Romi			23	0.14%
Goranci			14	0.08%
Mađari			11	0.06%
Albanci			10	0.06%
Slovenci			6	0.03%
Bugari			6	0.03%
Rusi			5	0.03%
Nemci			3	0.01%
Vlasi			3	0.01%
Bunjevci			2	0.01%
Česi			1	0.00%
Ukrajinci			1	0.00%
Rumuni			1	0.00%
Muslimani			1	0.00%
nepoznato			54	0.33%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[4]

	m			ž
?	25			33
80+	90			179
75-79	192			303
70-74	290			462
65-69	442			484
60-64	432			503
55-59	364			421
50-54	616			619
45-49	749			679
40-44	531			612
35-39	534			567
30-34	539			531
25-29	547			568
20-24	597			546
15-19	600			539
10-14	502			477
5-9	456			458
0-4	352			371
prosek	38.2			40.6

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1822 2131 2774 3647 4708 5127 4988

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 824 1096 900 1112 566 320 117 33 11 9 3.25

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 6548 2064 4005 265 207 7 7046

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 1524 4036 1126 349 11

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	3399	297	-	5	849	111	553	493	137	404
Ženski	2198	130	-	4	593	33	84	418	119	84
Oba	5597	427	-	9	1442	144	637	911	256	488
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	17	76	200	105	62	57	-	-	33
Ženski	34	32	142	198	244	69	3	-	11
Oba	51	108	342	303	306	126	3	-	44

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Poznatije ličnosti

• Velimir Živojinović Masuka, pesnik, upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu (Velika Plana)
• Vladimir Petković, istoričar umetnosti, direktor Narodnog muzeja u Beogradu (Veliko Orašje)
• Kosta Manojlović, etnomuzikolog, suosnivač i prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu (danas Fakultet muzičke umetnosti) (Krnjevo)
• prof dr Radomir Lukić, dekan Pravnog fakulteta (Miloševac)
• Aleksandar Tirnanić Tirke, jugoslovenski fudbaler i selektor (Krnjevo)
• dr Vojislav Koštunica, predsednik SRJ (detinjstvo u Miloševcu)
• Snežana Savić, pevačica i glumica (Velika Plana)
• dr Milan Bane Đorđević, primarijus kardiologije po kojem je nazvan Pejsmejker centar Kliničkog centra Srbije „Prof. dr Milan Bane Đorđević「 (Velika Plana)
• Ivan Studen, autor mnogo izvođene drame Karađorđe (15-ak godina u Velikoj Plani)
• med dr LJubiša Jovanović, pulmolog i nagrađivani pisac (Staro Selo i Velika Plana)
• prof dr Dragan D. Milanović, Mašinski fakultet (gimnazija Velika Plana)