Sirija (historijska regija)

Sirija je toponim historijske regije odnosno zapadnog dijela regije Bliskog istoka.

Vidi takođe: Levant

Karta iz 1907.

Pojam

Precizne granice Sirije nisu dobro definirane. Njezina istovrijednica je biblijski toponim „Aram” (ārām אֲרָם), dok će se kasnije za Siriju koristiti i zamjenice „Sirija-Palestina”, „Levant” i „Velika Sirija” (arap. Bilād al-Šām بلاد الشام‎), što će biti naziv u praksi unutar pansirijskog nacionalizma. Glavni gradovi regije su:

• Alep;
• Damask;
• Beirut;
• Akra.

Levant

Stoga historijski pojam uključuje također gradove:

• Haifa;
• Hitin;
• Tel Aviv;
• Jeruzalem;
• Aman;
• Gaza.

Kroz historiju naziv se uglavnom veže za sljedeće državne cjeline:

• Asirija (akad. Aššur), regija drevne historije u kojoj je nastalo Asirsko carstvo (911/612. pne.);
• Syria, rimska pokrajina od 64. pne. do pada;
• Suriye, osmanski naziv za carsko područje koje je od 1516. do 1864. bilo podijeljeno u dvije pokrajine („eyaleti” ili „beglerbegluci”): Şam i Halep;
• Sirijska Arapska Republika, suvremena država koja je nastala 1946.

Etimologija i evolucija pojma

Nekoliko izvora ukazuje da je samo ime „Sirija” dolazi iz luvijskog pojma „Sura/i” i izvedenog starogrčkog naziva Σύριοι (Sýrioi) ili Σύροι (Sýroi), a oba izvorno potječu iz oblika Aššūrāyu (Asirija) u sjevernom Međurječju, što je današnji Iraku i šira Sirija.^{[1] [2][3][4]} U 5. stoljeću pne. Herodot tvrdi da je se Sirija protezala na sjever do „Halysa” (Ἅλυς, današnja rijeka Kızılırmak) i na jug do Arabije i Egipta. Za Plinija Starijeg i Pomponija Melu, Sirija je pokrivala cijeli Plodni polumjesec. U kasnoj antici „Sirija” je označavala regiju smještenu istočno od Sredozemnog mora, zapadno od rijeke Eufrat, sjeverno od Arapske pustinje i južno od Taurskih planina,^[5] uključujući modernu Siriju, Libanon, Jordan, Izrael, Palestinu i dijelove južne Turske, naime provinciju Hatay i zapadnu polovicu regije Jugoistočne Anatolije. Ta kasna definicija je ekvivalentna regiji poznatoj u klasičnom arapskom jeziku pod imenom „ash-Šām” (ٱَلشَّام),^[6] što znači „sjeverna [zemlja]”^[6] (od korijena šʔm – شَأْم tj. „lijevo” ili „sjeverno”). Nakon islamskog osvajanja bizantske Sirije u 7. stoljeću, naziv „Sirija” je ispao iz primarne upotrebe u samoj regiji, a zamijenio ga je arapski ekvivalent „Šām”, mada je preživio u svom izvornom značenju u bizantskoj i zapadnoeuropskoj upotrebi, te u sirijskoj kršćanskoj književnosti.^[7] U 19. stoljeću ime „Sirija” je oživljeno u suvremenom arapskom obliku koji za označava cijeli tzv. „Bilad al-Šam”, bilo kao „Suriyah” ili u modernijem oblikom „Suriyya”. Ti nazivi su na kraju zamijenili arapski naziv „Bilad al-Šam”.^[7] Nakon Prvog svjetskog rata naziv „Sirija” primijenjen je na Francuski mandat za Siriju i Libanon i na istodobnu te kratkotrajnu Arapsku kraljevinu Sirije.

Države i civilizacije

Lista država koje su postojale i/ili vladale na sirijskom prostoru:

• Kraljevina Ebla
• Amoriti (Jamhadska dinastija)
• Akadsko Carstvo
• Staroasirski period
• Hetitsko kraljevstvo i Novohetitske države
• Mitani
• Stari Egipat
• Aramejci, Bit Agusi
• Asirija (ak. Aššur)
• Srednjoasirsko Carstvo
• Asirsko carstvo (911/612. pne.);
• Fenikija, Ugarit, Kraljevstvo Izrael, Urartu
• Novovavilonsko Kraljevstvo (Kaldejci)
• Ahemenidska Monarhija
• Antička Makedonija i Carstvo Aleksandra Velikog
• Seleukidska Monarhija
• Kraljevstvo Armenija
• Pokrajina Rimskog carstva Syria (od 64. pne. do pada)
• Sasanidsko Carstvo
• Bizantsko Carstvo (v. teme)
• Rašidunski Kalifat
• Omejadski Kalifat
• Abasidski Kalifat
• Fatimidski Kalifat
• Seldžučko Carstvo
• Mamelučki Sultanat
• Ajubidska Saladinova dinastija
• Krstaške države, Kneževina Antiohija, Grofovija Tripoli, Grofovija Edessa
• Ilhanat
• Pokrajine Osmanskog carstva Şam i Halep (1516-1864)
• Alavitska država, Veliki Libanon, Alepska država, Damaščanska država, Iskenderundski sandžak
• Francuski Mandat za Siriju i Libanon i Arapsko kraljevstvo Sirije
• Sirija ili Sirijska Arapska Republika (1946)
• Ujedinjena Arapska Republika

Izvori

1. Rollinger, Robert (2006). „The terms "Assyria" and "Syria" again”. Journal of Near Eastern Studies 65 (4): 284–287. DOI:10.1086/511103.
2. Frye, R. N. (1992). „Assyria and Syria: Synonyms”. Journal of Near Eastern Studies 51 (4): 281–285. DOI:10.1086/373570.
3. Herodotos. The History of Herodotus (engl. izd. Rawlinson).. V.: Historija
4. Joseph, John (2008). „Assyria and Syria: Synonyms?”.
5. Taylor & Francis Group (2003). The Middle East and North Africa 2004. Psychology Press. str. 1015. ISBN 978-1-85743-184-1.
6. C. E. Bosworth, članak "AL-SHĀM" u: Encyclopaedia of Islam, Volume 9 (1997), str. 261.
7. Salibi, Kamal S. (2003). A House of Many Mansions: The History of Lebanon Reconsidered. I.B.Tauris. str. 61–62. ISBN 978-1-86064-912-7.

Povezano

• Historijska geografija