Riga od Fere

Riga od Fere ili Riga Velestinac (Grčki: Ρήγας Βελεστινλής-Φεραίος), rođen kao Antonios Kiriazis / Αντώνιος Κυριαζής (Velestino (antička Fera) 1757. - Beograd, 1798.)^[1] bio je grčki pjesnik i revolucionar, velika ličnost grčkog nacionalnog preporoda, heroj i prva velika žrtva budućeg grčkog ustanka protiv Osmanskog Carstva i na neki način pionir Grčkog rata za nezavisnost.

Riga od Fere
Portet Rige od Fere
Puno ime	Antonios Kiriazis
Rođenje	1757. Velestino, Tesalija, Osmansko Carstvo
Smrt	1798. Beograd, Osmansko Carstvo
Zanimanje	dragoman
Književne vrste	poezija, proza
Književni period	Francuska revolucija
Važnija djela :::Turio
Potpis

Biografija

Rođen je u solidnoj porodici vlaškog porijekla^[2] u Velestinu (zato je Velestinac), u Tesaliji, koji je za antike bio znan kao Fera (zato je od Fere). Nakon školovanja radio je kao učitelj u selu Kisos, tu je kao dvadesetogodišnjak ubio nekog uglednog lokalnog Turčina, pa je po nepisanim običajima onog vremena pobjegao je u planinu Olimp i pridružio se hajducima^[1] Spire Zera.

Nakon toga se pridružio monasima na Svetoj Gori, gdje ga je dobro prihvatio iguman manastira Vatopedi Kosmas. Nakon Atosa Riga se uputio u Konstantinopolis, gdje je postao lični sekretar fanariota Aleksandra Ipsilantisa. Iz Istanbula se preselio u Bukurešt, koji je tad bio prijestolnica Kneževine Vlaške i učio jezike. Postao je visoki službenik na dvoru vlaškog kneza Nikole Mavrogenesa.^[1] Nakon izbijanja Rusko-turskog rata 1787. postao je zadužen za inspekciju garnizona u Craiovi.

Spomen ploča na Nebojšinoj kuli u Beogradskoj tvrđavi u kojoj je Riga mučen i ubijen

Tad se sprijateljio sa pašom od Vidina Osmanom Pazvantoğluom, kom je spasio život i položaj od osvetoljubivog Mavrogenesa. Vrlo se rano upoznao sa idejama Francuske revolucije i počeo vjerovati da bi se nešto slično moglo izvesti i na Balkanu, kao uvod prema samooprijedjeljenju kršćanskih naroda u Osmanskom Carstvu.

Nakon smrti svojeg patrona - Mavrogenesa, Riga se vratio u Bukurešt i zaposlio kao dragoman u francuskom konzulatu. U tom periodu napisao je grčku varijantu francuske himne La Marseillaise.

Riga se 1790-ih obreo u Beču, u to vrijeme naseljenim brojnim grčkim trgovcima. Tu je počeo izdavati novine na grčkom - Efemeris, u kojima je između ostalog objavio i kartu Velike Grčke u kom se našao i Konstantinopolis, što je izazvalo velik emotivni odjek među Grcima.^[1]

U Beču je pokušavao stupiti u kontakt s Napoleonom, štampao i distribuirao političke pamflete inspirirane idejama Francuske revolucije, između ostalog objavio je na grčkom i Deklaraciju o pravima čovjeka i građanina i Novi politički Ustav za stanovnike Rumelije, Anatolije, otoke egejskog mora i dunavskih kneževina Moldavije i Vlaške - za taj pamflet je držao da će potaknuti rast nacionalne svijesti i dovesti do panbalkanskog ustanka protiv Osmanskog Carstva.^[2] Tu je objavio i preveo brojna evropska dijela i napisao mnogo pjesama i eseja koji su kasnije poshumno objavljeni u Iaşiju - 1814.

Smrt

Riga je ipak nekako uspio doći u kontakt sa Napoleonom i poslao mu kao dar tabakeru napravljenu od lovora iz Apolonovog hrama. U Veneciji se trebao sastati s jednim napoleonovim generalom, na putu za Veneciju, uhapšen je u Trstu.

Nakon hapšenja austrijske vlasti koje su tad bile u dobrim odnosima sa Osmanlijama, a u lošim sa Prvom Francuskom Republikom, predale su Rigu od Fere, zajedno sa još pet revolucionara turskim vlastima u Beogradu, koji je tad bio pogranični grad iz kog je trebao biti poslan za Istambul. U Nebojšinoj kuli je mučen i udavljen i bačen u Dunav^[1], navodno zbog straha da ga ne oslobodi njegov moćni prijatelj Osman Pazvantoğlu.

• Posljednje riječi Rige bile su navodno; Ja sam posijao bogato sjeme. Dolazi vrijeme kad će moja domovina ubirati slavno voće.

Rigina ostavština

Riga od Fere pisao je na tadašnjem suvremenom grčkom jeziku (demotiki) a ne na mrtvom Starogrčkom. Skulptura Rige od Fere stoji danas na ulazu u Atenski univerzitet. Njegova skulptura krasi i njegovu ulicu posvećenu njemu u Beogradu (Ulica Rige od Fere).

Riga od Fere je ime omladinske organizacije Grčkih komunista. Rigin portret nalazi se na grčkoj kovanici za 0.10 eura.

Izvori

1. „Rigas Feraios” (engleski). Radio România Internaţional. Pristupljeno 7.9.2020.
2. „Rigas Velestinlis” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 7.9.2020.

Vanjske veze

• Rigas Velestinlis ()
• Rigas Feraios ()