Rak testisa

Rak testisa ili testikularni rak je rijetka vrsta tumora koja prvenstveno pogađa mlađe muškarce.^[1][2][3] Najčešći simptom testikularnog raka je bezbolna kvržica/izraslina ili otok testisa, pojava krvi u ejakulatu, bolovi u donjem delu stomaka i leđa (uzrokovani metastazama u limfnim čvorovima uz aortu). Ostali simptomi mogu uključivati tupu bol i osjećaj težine u mošnicama.^[4][5]

Rak testisa
Seminom testisa.
Specijalnost	onkologija
Klasifikacija i eksterni resursi
ICD-10	C62
ICD-9	186.9
OMIM	273300
DiseasesDB	12966
eMedicine	med/2250 med/863
MeSH	D013736

Testikularni rak je najčešći kod muškaraca evropskog podneblja. Na svjetskom nivou bolest se od 1960. udvostručila i najviše se javlja u Skandinaviji, Njemačkoj i Novom Zelandu, i to najčešće u životnom dobu od 15 do 40 godina. Stopa raka testisa se nedavno počela povećavati i kod pripadnika crne rase. Razlog razlika po rasnoj osnovi kada je u pitanju učestalost ovog oblika raka nije poznat.

Prevencija

Prevencija raka testisa nija moguća, ali pazeći unapred samopregledom na simptome raka testisa bolesnici mogu računati na uspešno lečenje. Samopregled treba obavljati jednom mesečno. Testisi moraju biti opušteni, i treba izabrati toplu prostoriju. Najbolje vršiti kada je koža skortuma opušetna, obično nakon tuširanja toplom vodom.

Posle tuširanja stanite ispred ogledala i dobro osmotrite predeo polnih organa. Važno je primetiti bilo kakav otok ili uvećanje skortuma. Počnite pregledom jednog testisa, laganim prisitskom propuštajući ga kroz obe ruke (kažiprst i srednji prst gore palčevi dole). Testiti ne moraju biti iste veličine. Nastavite sa opipavanjem pasemenika koji se nalaze iza svakog testisa. Zatim pregledajte kanale spermovoda koji se pipaju kao pokretne čvrste cevi. Ponovite postupak i sa drugim testisom.

Faktori rizika

Testisi su dva muška polna organa ovalnog oblika koji su smješteni u skrotumu sa obje strane penisa. Oni su važan dio muškog reproduktivnog sistema jer proizvode spermu i hormon testosteron, koji igra glavnu ulogu u seksualnom razvoju muškaraca. Uzroci raka testisa nisu poznati, ali otkriven su faktori rizika koji povećavaju šanse za razvoj tog oboljenja:

• muškarci koji su imali ovaj oblik raka na jednom testisu imaju veći rizik da dobiju rak i na drugom testisu
• rizik od raka testisa imaju muškarci čiji su brat ili otac oboljeli od ove bolesti
• rođenje sa nespuštenim testisima (kriptorhidizam)
• povreda testisa
• neplodnost
• klinfelterov sindrom urođeni poremećaj hromosoma
• izloženost muškaraca štetnom zračenju
• dugotrajna izloženost muškaraca štetnom uticaju nafte, plina, alkoholnih isparenja.

Klasifikacija

Većina patologa koristi klasifikacioni sistem Svjetske zdravstvene organizacije za testikularne tumore.^[6][7] Najčešći tip raka testisa je poznat kao „germ ćelijski testikularni rak“. Germ ćelije tijelo koristi da pomogne stvaranje sperme. Postoje dvije podvrste germ ćelijskog testikularnog raka. To su:

• germ ćelijski - na koje otpada 40% svih slučajeva testikularnog raka:
  • seminomi (klasični, anaplastični, spermatocitički)
  • disgerminom
• ne-seminomi - na koje otpada ostalih 60% slučajeva testikularnog raka:
  • embrionalni karcinom
  • tumor žumančane kese
  • koriokarcinom
  • teratom
  • poliembrion
  • gonadoblastom

Dijagnoza

Diagnoza se postavlja uz pomoć laboratorijskih nalaza i dijagnostičkih testova:

• test krvi kojim se meri nivo tumor markera; pozitivni tumor markeri poput alfa-fetoproteina(AFP) beta humanog korionskog gondadotropina (beta-hcg) i enzima laktat dehidrogenaze (LDH) mogu ukazivati na prisutnost raka testisa; kod seminoma najčešće je povišen LDH enzim, kod nesminoma AFP, i beta-hcg tumor markeri.
• ultrazvuk može pokazati postojanje tumora unutar testisa gotovo 100% precizno.
• biopsija (mikroskopski pregled tkiva od strane patologa) da bi se utvrdio da li su prisutne ćelije raka i da se utvrdi vrsta raka.
• kompjuterizovana tomografija koristi se u slučajevima ako se sumnja na metastaze.

Nakon određenih testova onkološki konzilijum određuje stadijum bolesti i lečenje:

• I stadijum – tumor je lokalizovan u testisu
• II stadijum – tumor je metastazirao u retroperitonealne limfne žlezde ispod dijagfragme
• III stadijum – tumor je metastazirao u limfne žlezde iznad dijagfragme
• IV stadijum – tumor metastazira u udaljene organe (pluća, mozak, kosti)

Lečenje

Rak testisa je jedan od rijetkih oblika tumora koji se može uspješno liječiti čak i kada postoje udaljene metastaze. Način liječenja zavisi od stadijuma bolesti i patohistološke slike, odnosno vrste tumora. Tri standardna lečenja su:

• Hirurški zahvat otklanjanja obolelog testisa putem reza u preponi naziva se radikalna ingvinalna orhidektomija. Muškarci i sa jednim testisom mogu proizvoditi spermu i imati normalnu erekciju. Zavisno od stadijuma bolseti pristupa se i otklanjanju limfnih čvorova u abdomenu koji se naziva; retroperitonealna limfadenektomija, ovaj tip operacije ne menja sposobnost kod muškarca da dostige erekciju ili orgazam, ali može uzrokovati probleme s plodnošću ako poremeti ejakulaciju.
• Radioterapija (terapija zračenjem) koristi visoko energestke zrake u cilju ubijanja ćelija raka i smanjivanja tumora. Pošto neseminomi slabije reaguju na terapiju zračenjem, muškarcima s ovim tipom raka se ovaj načim lečenja ne propisuje. Terapija zračenjem utiče na zdrave i bolesne ćelije i remeti proizvodnju sperme, međutim mnogi pacijenti povrate plodnost nakon godinu dve.
• Hemoterapija (terapija lijekovima), podrazumeva korštenje antikancerogenih lekova sa ciljem ubijanja ćelija raka. Hemoterapija se propisuje najčešće kao pomoćna terapija (posle operacije) s ciljem uništavanja kancerogenih ćelija koje su ostale u telu. Muškarci s uznapredovalim ili povratim rakom testisa mogu biti podvrgnuti lečenju visokim dozama hemoterapije. Takav tretman moguć je samo kod pacijenata kojim će biti transplantovana koštana srž. Hemoterapijski protokol zavisi od stadijuma bolesti. Uglavnom se koristi PEB protokol (platinol-etoposide-bleomicin).

Praćenje nakon lečenja

Redovni naknadni pregledi su od izuzetnog značaja za muškarce koji su lečeni od raka testisa. Poput svih oblika raka, rak testisa se može ponovo vratiti. Nakon završenog lečenja raka testisa, obavljaju se kontrole svaka 3 meseca, a zatim svakih 6 meseci do 5 godine od zvršetka lečenja. Nakon 5 godina kontrola se obavlja 1h godišnje. U toku praćenja potrebno je pratiti vrednosti tumor markera AFP, HCG-beta, enzema LDH, krvne slike, RTG pluća, ultrazvuk zdravog testisa i skrotuma, eventualno kompjuterizovane tomografije.