Mau Mau ustanak

Mau Mau ustanak (engl. ), također poznat i kao Mau Mau pobuna ili Kenijsko izvanredno stanje (engl. ) je naziv za oružani sukob koji se od 1952. do 1960. vodio u tadašnjoj Britanskoj Keniji između nacionalističkih paravojnih formacija lokalnog crnog stanovništva, pretežno iz naroda Kikuyu na jednoj, te britanskih vojnih, policijskih i paravojnih formacija na drugoj strani. Uzrok je bilo nastojanje većinskog crnačkog stanovništva da se okonča britanska kolonijalna vlast nad Kenijom, čijom je ekonomijom i upravom tada dominirala manjina bijelih kolonista, koja se uglavnom obogatila temeljem otimanja zemlje od strane lokalnih plemena. Poticaj za samo izbijanje sukoba je dao početak raspada evropskih kolonijalnih imperija (uključujući britanski) u Aziji nakon završetka Drugog svjetskog rata, ali i neuspjeh domorodačkih organizacija i političara da od britanskih vlasti reforme i druge ustupke ishode mirnim putem. Najmilitantniji dio nezadovoljnika se postepeno počeo organizirati u tajne paravojne organizacije kojima će Britanci kasnije dati ime Mau Mau. Njihove aktivnosti su ispočetka bile ograničene na zabačena ruralna područja, odnosno atentate i napade na izolirane predstavnike i pristaše britanske vlasti, da bi tek kasnije eskalirale u gerilske napade na policijske stanice. Tek je ubistvo evropske doseljenice potaklo 1952. godine britanske vlasti da proglase izvanredno stanje i započnu opsežnije vojne operacije i akcije u svrhu gušenja ustanka. Britanci su pri tome djelomično primijenili vlastita kontragerilska iskustva iz istovremenog gušenja komunističkog ustanka u Malaji, koristeći s jedne strane izuzetno oštre mjere poput masovnih likvidacija, deportacija i osnivanja koncentracionih logora, a s druge strane podmićivanje plemenskih vođa, regrutiranje dijela crnačkog stanovništva u pro-britansku miliciju pod imenom Kenijsko domobranstvo, kao i određeni ustupke umjerenim nacionalističkim političarima. Te su mjere do 1956. dovele do likvidacije najvećih grupa ustanika i hvatanja ustaničkog vođe Dedana Kimathija koji je sljedeće godine pogubljen. Posljednja grupa ustanika je likvidirana nekoliko godina kasnije. U međuvremenu su britanske vlasti prihvatile većinu zahtjeva domorodačkih političara, uključujući izbore po načelu "jedan čovjek - jedan glas" koje je garantiralo da će vlast u budućoj Keniji umjesto bijelaca imati crnci. Godine 1963. je Kenija dobila nezavisnost. Pitanje koliko je Mau Mau ustanak tome doprinio, odnosno je li potakao ili usporio taj proces je izvor brojnih rasprava među historičarima u Keniji i inozemstvu, a odnos prema Mau Mauima u samoj Keniji - koji se u nekim krugovima smatraju mučeničkim borcima za slobodu, a u drugima krvoločnim tribalističkim teroristima - predmet političkih, etničkih i plemenskih podjela koji traju do današnjeg dana.

Mau Mau ustanak
Pripadnici britanske pukovnije Kraljevih afričkih strijelaca za vrijeme Mau Mau ustanka
Datum 1952–1960 Lokacija Britanska Kenija Ishod vojnička pobjeda Britanaca
Sukobljene strane
Mau Mau pobunjenici[A]	Ujedinjeno Kraljevstvo Britanska Kenija
Komandanti i vođe
Dedan Kimathi Musa Mwariama Waruhiu Itote Stanley Mathenge	Evelyn Baring George Erskine Kenneth O'Connor
Snage
nepoznata	10.000 regularnih trupa 21.000 pripadnika policije 25.000 pripadnika Kikuyu domobranstva[1][2]
Žrtve i gubici
ubijenih: 12.000 prema službenim procjenama; prema neslužbenim procjenama preko 20.000[3] zarobljenih: 2.633 koji su se sami predali: 2.714	poginulih: 200 ranjenih: 579
civila žrtava Mau Maua:[1][4] Ovi podaci ne uključuju stotine Afrikanaca koji su "nestali" i čiji leševi nikada nisu pronađeni. ubijenih Afrikanaca: 1.819 ranjenih Afrikanaca: 916 ubijenih Azijata: 26 ranjenih Azijata: 36 ubijenih Evropljana: 32 ranjenih Evropljana: 26

Izvori

1. Page 2011: str. 206 harvnb error: no target: CITEREFPage2011 (help).
2. Anderson 2005: str. 5 harvnb error: no target: CITEREFAnderson2005 (help).
3. Anderson 2005: str. 4 harvnb error: no target: CITEREFAnderson2005 (help).
4. Anderson 2005: str. 84 harvnb error: no target: CITEREFAnderson2005 (help).

Vanjske veze

• Archive newsreels from Pathé News. Includes footage of: military operations against Mau Mau; the capture of Dedan Kimathi; capture of General China (Waruhiu Itote); the survivors of the Lari massacre and the defendants' trial; Operation Anvil.
• Colonial Film's archive footage of Mau Mau
• "Lost" Mau Mau-era government-documents posted by the BBC's Dominic Casciani
• The Black Man's Land Trilogy Arhivirano 2021-04-10 na Wayback Machine-u, series of films on Kenya including Part Two, "Mau Mau," described as "a political analysis of Africa's first modern guerrilla war and the myths that still surround it."
• http://www.imdb.com/title/tt0050993/?ref_=fn_al_tt_1