Krste Crvenkovski

Krste Crvenkovski Stevo (Prilep, 16. jul 1921. – Skoplje, 21. jul 2001), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFR Jugoslavije i SR Makedonije i narodni heroj Jugoslavije. Od jula 1963. do marta 1969. godine obavljao je funkciju predsednika Centralnoga komiteta Saveza komunista Makedonije.

Krste Crvenkovski
Krste Crvenkovski
Datum rođenja	(1921-07-16)16. 7. 1921.
Mesto rođenja	Prilep Kraljevina SHS
Datum smrti	21. 7. 2001. (dob: 80)
Mesto smrti	Skoplje  Republika Makedonija
Supruga	Marga Crvenkovska
Deca	Stevo Crvenkovski, Emilija Crvenkovska
Profesija	društveno-politički radnik
Član KPJ od	1939.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Predsednik Centralnog komiteta Saveza komunista Makedonije
Period	jul 1963.- mart 1969.
Prethodnik	Lazar Koliševski
Naslednik	Angel Čemerski
Narodni heroj od	27. novembra 1953.
Odlikovanja	Orden narodnog heroja Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinsta Orden partizanske zvezde Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941.

Biografija

Krste Crvenkovski rođen je 16. jula 1921. godine u Prilepu, u zanatlijskoj porodici. Osnovnu školu i osam razreda gimnazije završio je u rodnom gradu. Još u prvim razredima gimnazije, kada je zbog ukidanja ove škole u Prilepu pauzirao, radio je u duvanskom monopolu, gde je kontaktirao sa istomišljenicima, čitao marksističku literaturu i formirao svoj politički stav.

1935. godine primljen je u članstvo Saveza komunističke omladine Jugoslavije. Nakon toga razvija komunističku delatnost u gimnaziji, formira čitalačke grupe, a 1939. godine i partijsku ćeliju. Kao njen sekretar, primljen je za člana Mesnog komiteta, ali je došla direktiva da kao učenik osmog razreda gimnazije ne može da bude član Mesnog komiteta.

Narodnooslobodilački rat

Posle završene gimnazije, 1939. godine upisuje se na Filozofski fakultet u Skoplju i tamo radi u partijskoj tehnici. Krste je u oktobru poslao jedan kofer ilegalnog materijala za Mesni komitet u Prilepu, ali je kurir na putu bio uhvaćen. On je odao Krsta, koji je od tada do okupacije Jugoslavije bio u ilegalnosti. Odmah posle okupacije uključuje se u pripremanje partijske organizacije za oružanu borbu i 11. oktobra 1941. godine učestvuje u napadu na grad.

U oktobru 1941. godine postaje politički komesar Prilepskog partizanskog odreda. Na prvom partizanskom mitingu u Makedoniji, 1941. godine u selu Carević, održao je govor u kome je objasnio platformu Narodnooslobodilačke borbe. Kad je odred rasformiran, izvesno vreme je bio ilegalac u Skoplju, a zatim član, pa sekretar Okružnoga komiteta Komunističke partije Jugoslavije za zapadnu Makedoniju.

U septembru 1942. godine pao je u ruke italijanske policije, koja nije uspela da sazna osnovne informacije o njemu. Bio je odveden u zatvor u Tirani. Iz zatvora je pobegao sa još dvadeset i dva politička zatvorenika kroz prokopan podzemni tunel i u aprilu 1943. godine priključio se jednom albanskom partizanskom odredu. Kasnije je prešao na gostivarski teren i postao sekretar Prvog oblasnog komiteta Komunističke partije Makedonije.

U decembru 1943. godine rukovodio je Prvim kongresom Narodnooslobodilačkog omladinskog saveza Makedonije u Fuštanima, u svojstvu člana Pokrajinskoga komiteta SKOJ-a. Od novembra 1944. godine je sekretar Pokrajinskoga komiteta SKOJ-a. Učestvovao je u Bogomilskom pohodu u februaru 1944. godine. Nekoliko meseci bio je zamenik političkog komesara Prve makedonske brigade.

Posleratna karijera

Posle oslobođenja zemlje zauzimao je niz odgovornih političkih i državnih funkcija:

• član i potpredsednik Vlade NR Makedonije
• član Saveznog izvršnog veća
• savezni sekretar za prosvetu i kulturu
• poslanik Savezne skupštine i Sobranja Makedonije
• član Saveta federacije
• potpredsednik Predsedništva SFR Jugoslavije od 1971. do 1974. godine

Biran je za kandidata za člana Centralnoga komiteta KP Jugoslavije na Petom kongresu, a na Šestom, Sedmom, Osmom i Devetom kongresu za člana Centralnoga komiteta SK Jugoslavije, odnosno za člana Predsedništva SK Jugoslavije.

Za člana Centralnog komiteta KP Makedonije biran je na Prvom kongresu KPM. Bio je član Biroa Centralnog komiteta SK Makedonije i organizacioni sekretar CK SK Makedonije od jula 1963. do marta 1969. godine. Na Osmom kongresu SK Jugoslavije izabran je u Izvršni komitet Centralnog komiteta SK Jugoslavije, a na Devetom kongresu izabran je za člana Predsedništva Saveza komunista Jugoslavije i za člana Izvršnog biroa SK Jugoslavije (1959-1971.).

Početkom sedamdesetih istakao se kao liberal i vodeći makedonski reformski komunist, ali je od 1974. isključen iz političkog života i javnosti, sve do 1989. godine. Zajedno sa Slavkom Milosavlevskim osnovao je Socijaldemokratsku partiju Makedonije.

Umro je 21. jula 2001. godine u Skoplju.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine.

Stvaralaštvo

Krste Crvenkovski je bio i publicista. Objavio je sledeća dela:

• „Problemi reforme univerziteta“ (1959, na srpskohrvatskom jaziku)
• „Sojuzot na komunistite na Makedonija i demokratizacijata na opštestvoto“ (1971)
• „Vo odbrana na makedonskata kauza“ (1989)
• „Podvodni grebeni na politikata: razgovori so Krste Crvenkovski“ (1993)
• „Našiot pogled za vremeto na Koliševski“ (zajedno sa Slavkom Milosavlevskim) (1996)
• „Na branikot na makedonskata samobitnost: materijali od političkite razgovori za makedonskoto prašanje“ (1999)
• „Zarobena vistina“ (2003)

Literatura

Portal NOB

• „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975.
• Enciklopedija Jugoslavije (knjiga treća), „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb, 1984. godina