Kosovski vilajet

Kosovski vilajet (tur. Kosova Vilayeti) je bila provincija Otomanskog carstva, čija je teritorija znatno veća od teritorije današnjeg Kosova.

Kosovski vilajet, 1875-1878.

Kosovski vilajet, 1881-1912.

Obuhvatao je celo današnje Kosovo i oblast Sandžaka (jugozapadni deo Srbije i severoistočni deo Crne Gore), severozapadni deo Makedonije i severni deo Albanije. Sedište Kosovskog vilajeta bilo je u Skoplju. Krajem 19. i početkom 20. veka, Kosovski vilajet je bio središte albanskog narodnog preporoda.

Historija

Glavni članci: Istorija Kosova i Historija Otomanskog carstva

Deo serijala članaka Historija Kosova

Rana istorija Dardanija · Rimsko carstvo Srednji vek Vizantijsko carstvo Bugarsko carstvo Srednjovekovna Srbija Kosovska bitka Otomanski period Rumelijski ejalet Kosovski vilajet Prizrenska liga Dvadeseti vek Prvi balkanski rat Kraljevina Srbija Kraljevina Jugoslavija AP Kosovo i Metohija SAP Kosovo AP Kosovo i Metohija Savremeni period Kosovski rat Administracija UN Proglašenje nezavisnosti

pogledaj • razgovor • uredi

Kosovski vilajet je osnovan odvajanjem od Rumelije, obuhvatajući Prizrenski i Vučitrnski sandžak, kao deo administrativnih reformi Otomanskog carstva iz 1864. godine. Ime je dobio po oblasti Kosova, koja je bila u središtu vilajeta.

Nakon Berlinskog kongresa, koji je usledio kao posledica Rusko-Turskog rata 1877-1878, granice vilajeta su se promenile, i delovi Kosovskog vilajeta pripojeni Manastirskom pašaluku i Salonika pašaluku. 1878. godine, Novopazarski sandžak (deo Kosovskog vilajeta) preuzimaju Austro-Ugari u skladu sa Berlinskim sporazumom, i do 1908. ostaje u njihovoj vlasti.

Od 1905. do 1912. godine Albanci dižu niz ustanaka, u cilju sticanja kulturne, ekonomske i političke autonomije. Turci su oružane pobune kosovskih Albanaca gušili u krvi. Početkom 1912. dolazi do velikog albanskog ustanka na području Drenice, Peći, Đakovice, i severne Albanije. Vođe ustanika su bili Isa Boljetinac, Hasan Priština, Bajram Curi i drugi. Ustanici su tražili ustanovljenje autonomne Albanije, povlačenje turskih činovnika i uvođenje albanskog jezika kao službenog. Ustanici su odmah zauzeli mnoge gradove, uključujući Đakovicu, Mitrovicu, Vučitrn, Prištinu i Skopje, da bi ubrzo potom stekli kontrolu nad čitavim Kosovskim vilaletom.^[1] Nakon što su albanski ustanici stigli do Soluna, nova vlada je bila prinuđena da prihvati sve njihove zahteve. Susedi su ovo doživeli kao stvaranje "Velike Albanije", jer stanovnici ovih oblasti nisu bili samo Albanci. To je ugrozilo interese susednih država, pa one ubrzo kreću u rat protiv Turske.^[2]

Kao rezultat Prvog balkanskog rata 1912. godine, vilajet je podeljen između Srbije, Crne Gore, Bugarske i Albanije.

Demografija

Glavni članci: Demografija Kosova i Demografija Otomanskog carstva

Prema poslednjim službenim statistikama iz 1912. godine, većinu Kosovskog vilajeta su činili Albanci, zatim Bugari, Srbi, i ostali.

Zvanične statistike Kosovskog vilajeta iz 1912[3]
Etnicitet	Broj
Albanci muslimani	418,000
Bugari hrišćani	250,000
Srbi pravoslavci	113,000
Mešano stanovništvo	22,000
Bugari muslimani	14,000
Turci muslimani	9,000
Vlasi pravoslavci	900
Grci pravoslavci	200
Ukupno	827,100

Istorijski institut u Prištini, pozivajući se na turske statistike iz 1911. godine, navodi poprilično drukčije podatke, odnosno da je u Kosovskom vilajetu živelo 912.902 stanovnika od čega ^[4][5]:

• 743.040 Albanci
• 106.209 Srbi
• 53.396 Bugari
• 20.009 Jevreji
• 5.043 Romi

Administrativna podela

Glavni članak: Sastavni dijelovi Osmanskog Carstva

Sandžaci Kosovskog vilajeta:

• Skoplje (tur. Üsküb), obuhvatao gradove Skoplje, Kumanovo, Kačanik, Štip, Kratovo i Kočani.
• Prizren (tur. Prizren), obuhvatao gradove Prizren i Tetovo.
• Peć (tur. İpek), obuhvatao gradove Peć, Đakovica, Gusinje, Berane i Trgovište.
• Priština (tur. Priştine), obuhvatao gradove Priština, Kosovska Mitrovica, Vučitrn, Gnjilane i Preševo.
• Novi Pazar (tur. Yenipazar), obuhvatao gradove Novi Pazar, Sjenica, Kolašin, Nova Varoš i Prijepolje.

U Prizrenu i Mitrovici postojali su ruski i austrijski konzuli. U Mitrovici je bazirana bila jedna turska divizija, a u Prištini se nalazilo sedište načelnika okruga — mutesarifa i muftije — verskog poglavara za Kosovski vilajet. Pojedinim srezovima, odnosno kazama, upravljali su kajmakami. To praktično znači da se vlast vilajetska nalazila u rukama dva čoveka — valije u Skoplju i mutesarifa u Prištini.^[6]

Upravitelji

• do 1893. Ibrahim Edem-paša
• 1894-1899 Hafiz Mehmed-paša
• 1900-1902 Rešad Bej-paša
• 1903-1904 Šakir-paša Numan
• 1905-1907 Mehmed Šefket-paša
• 1908. Hadi-paša
• 1909-1910 Mazar Bej-paša
• 1911. Halil Bej-paša
• 1912. Galib-paša

Povezano

• Istorija Kosova
• Sastavni dijelovi Osmanlijskog Carstva

Izvori

1. Izveštaj međunarodne komisije o Balkanskim ratovima (str. 47)
2. Izveštaj Međunarodne komisije (str. 47)
3. Published on December 21, 1912 - view the table of Vilajet Kossowo: Skynet GodsdBalkan Arhivirano 2012-08-31 na Wayback Machine-u
4. „Isterivanja Albanaca i kolonizacija Kosova II (Istorijski institut u Prištini)”. Arhivirano iz originala na datum 2006-10-31. Pristupljeno 2011-09-14.
5. ASHRSH, fund MKK. D-7, doc. 707936. Turkish statistics of 1911.

Literatura

• Osnivanje srpskog konzulata u Prištini, iz knjige Branka Peruničića - Pisma srpskih konzula iz Prištine 1890-1900

Vanjske veze

• Mapa Kosovskog vilajeta Arhivirano 2013-04-11 na Wayback Machine-u