Remove ads
Ikona (gr. εἰκών - slika, obraz, predstava) je slika na drvetu, platnu, staklu,papiru ili kamenu sa likom Isusa Hrista, Bogorodice, drugih svetitelja, anđela ili drugih događaja vezanih za istoriju crkve i Sveto pismo. Prisutne su u svim pravoslavnim hramovima, gde se postavljaju na ikonostase i zidove."Ikone se ugrađuju u razvijeni ikonostas po određenim crkvenim kanonima."[1]
Za ostala značenja, vidi Ikona (razvrstavanje).
Remove ads
Najstarije pojave hrišćanstva nist pratile i likovne predstave i tako su slike svetitelja očuvane tek iz 3. veka ali su izazvale velike rasprave u crkvenim krugovima. Pojavljuje se strah da se predstavljanje boga i svetitelja ne poistoveti sa paganskim idolima. Ovo je podstaklo mnoge crkvene poglavare da se suprotstave svakom prikazivanju hrišćenske istorije u oblicima umetnosti.U 8. veku vodila se velika rasprava oko toga da li ikone treba poštovati ili ne.Ova borba, u istoriji crkve poznata kao ikonoborstvo, završila se zaključkom i naredbom Sedmog vaseljenskog sabora da se ikone moraju poštovati[2]. Tome je doprinela živa antička tradicija i antropomorfizam što je dovelo do prevođenje hrišćanske dogme na jezik razumljivih figuralnih oblika. Prošli su vekovi dok u Crkvi nije nađeno objašnjenje za poštovanje ikona.[3]
Umetnost slikanja ikona je održavana i mnogo posle propasti Vizantijskog carstva. Ikone su se nosile na ratištima kada se odlazilo u ratne pohode, unosile su se u dvorove ali i u domove i manastirske kelije, crkve i katedrale.Ikona nije ukras nego vizuelno saopštavanje nevidljive božanske stvarnosti, koja se manifestuje u vremenu i prostoru. Ikone se ne poštuju na materijalnoj osnovi. Poštovanje se ukazuje naslikanoj ličiosti, a ne materiji od koje je napravljena ikona.[4]. One su izrađivane od raznih materijala, slonove kosti, emajla, mozaika, mermera, srebra i zlata, a često su slikani bojama na drvenoj podlozi. Ipak sve sačuvane ikone nisu i umetnička dela.Jezik kojim su slikane vizantijske ikone sve do 17. veka pa čak i do početka 18. veka gubi se posle toga vremena.
Remove ads
U toku borbi protiv ikona, mletačkim pljačkama u 12. veku i turskim pustošenjima u 15. veku stradale su carigradske ikone i malo se njih očuvalo do današnjih dana. Treba odmah da bude jasno da ikone nisu samo slike na drvenoj podlozi već su to i freske, mozaici i ikone u drugim tehnikama. Tako su se ispod krečnog maltera pojavile ove stare ikone i one predstavljaju najveći domet vizantijske umetnosti u Carigradu. Carigradski majstori su bili nadareni majstori koji su radili ikone sa najvećom umešnošću i oni su bili poznati u svetu kao takovi i jako su bili cenjeni i traženi.[3] Carigrad je imao monopol za izradu mozaika i ikona svake vrste a radli su se i minijaturni mozaici kasnije u toku razvoja ove umetničke grane, finih tvorevina i bili su velike umetničke vrednosti. Dok je tokom 14. veka Carigrad držao prednost u ovoj umetnosti i zauzimao vodeće mesto nakon toga su se pojavili rivali u Grčkoj, slovenskim šemljama Balkana i Rusiji koji su prihvatili i razvijali ovu umetnost od 9. veka do prve polovine 15. veka kada se javlja zamor u ovoj umetnosti.
Remove ads
Tokom istorije koptska crkva je veoma razvila koptsku umetnost ikonopisanja po kojoj je postala čuvena u svetu.
Gruzija je primila hrišćanstvo u 4. veku i kao mnoge zemlje doprinela je razvoju ove umetnosti. Tu se sačuvalo jeko mnogo ikona od 9. veka sve do 19. veka i one osim što prikazuju svetitelje i kako se javljaju kompozicije zajedničke za celu hrišćansku umetnost tu se spojivši tradicije u umetnosti od metala javljaju ikone sa okovom koje se dobijaju iskucavanjem metala, kao i teme vezane za kultove svetitelja iz narodnih verovanja.[3] Polazeći od vizantijskih uzora gruzijski majstori menjaju ikone i unose osećejnost u slike koje su stvarali.
Remove ads
Na izložbi 1913. godine je prvi put prikazana zbirka staroruskih ikona i ovo otkriće predstavlja priznanje zaboravljenih ostataka ruske umetnosti. Ikone koje su restaurisane i sačuvane do današnjih dana svedoče da su njihovi stvaraoci bili umni ljudi te i ako nisu poštovali sve crkvene norme, bili ubeđeni u istinitost onoga što su na svojim ikonama predstavili.[3]
Solun u Grčkoj je bio veliki centar u kojem su se gradile mnoge crkve i manastiri ali nema mnogo sačuvanih ikona do današnjeg vremena. Radionice Soluna su izrađivale pokretne ikone i zidne slike i u gradu i izvan njega i one su izrađivane u različitim tehnikama u metalu, platnu, mermeru, slonovači i dragom kamenju. Posle pada Carigrada u boljem položaju su bili oni delovi Grčke koji su bili pod Mletačkom upravom od onih koji su bili pod Otomanskim carstvom jer su Mleci dali veće slobode i tu se na Kritu razvija jedna škola a u 16. veku se javlja i druga škola u srednjoj Grčkoj čiji su autori anonimni i mogu se dovestiu vezu sa slikarem Franglos Katelanosom a kasnije se pominju i Franglos Kondiris i njegov brat Georgije.[3]
Remove ads
Najstarije ikone iz Raške su nestale i o njima nemamo čak ni pismenih tragova u pisanim izvorima i najstarije očuvane ikone su freske iz Studenice (1208. – 1209. godine). Kasnije se pojavljuju i slikarske radionice 13. veka. Sava Nemanjić je ikone nabavljao u Solunu. Nemanjići su podsticali umetnost i bili su veliki ktitori koji su potstakli kult Sv. Simeona i Sv. Save njegovog sina. Radeći u Srbiji ili u srpskom primoriju na način „pctores greci“ domaći majstori su se proslavili kao umetnici koji mogu da slikaju na grčki način sa tekstovima na Grčkom i primali su razne stilske pouke. Kralj Milutin (1282. – 1321.)je bio veliki pobornik kulture i umetnosti i upućivao je molitve Sv. Simeonu i Sv. Savi a za njega su radili veliki i vešti slikari iz dvorske radionice Mihajlo i Evtihije, dok su za feudalnu vlastelu toga vremena radili manje poznati ali isto tako traženi majstori za njihov ukus.[3]
Krajem 14. i 15. veka nestale su jedna za drugom feudalne drževe Balkana i dvorovi feudalaca koji su podsticali umetnost i kulturu. U 14. veku Turska je ispoljila izvesnu toleranciju prema hrišćenskom svetu i u 16. veku je obnovu spomenika doživela Sveta gora a zatim i Pećka patrijaršija. Najveći slikar posle 1557. godine bio je pečki slikar Longin koji se i potpisivao na ikonama koje je radio i na njegovim delima su učili drugi slikari ikona. U drugoj polovini 16. veka radilo je još nekoliko velikih majstora i među njima na primer Georgije „krstar“, posle zoograf Georgije Mitrofanović, Kozma i drugi.[3]
Dugi i plodni period na stvaranju ikona sa religioznom tematikom i temama iz 12. veka do 17. veka pretvoren je tokom 18. veka u neuspele pokušaje da se izmire sa Evropskim uticajima u umetnosti.[3]
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads