O začecima međunarodnog krivičnog prava se može govoriti još u antičkom Rimu. Ne neke elemente međunarodnog krivičnog prava nailazi se i u srednjevekovnom pravu. Međutim, o razvijenijem međunarodnom krivičnom pravu može se govoriti tek u novije doba, tačnije u 19. i 20. veku.
U ovom periodu međunarodno krivično pravo nalazilo se u nastajanju. Ono se sastojalo iz dela međunarodnog ugovornog i običajnog prava koji se odnosio na piratstvo, ropstvo, regulisanje oružanih sukoba uključujući i stavove relativno malog broja teoretičara koji su se bavili tom problematikom.
Međunarodnopravni ugovori koji se zaključuju u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka, a to su:
- Pariska deklaracija iz 1856. godine
- Ženevska deklaracija iz 1864. godine
- Petrogradska deklaracija iz 1868. godine
- Haška konvencija iz 1899. godine
- Haška konvencija iz 1907. godine
kao i običajnopravne norme formirane u to vreme odnosile su se na države i nisu obavezivale pojedince. Stav da pojedinca može biti subjekat međunarodnog prava nije bio prihvaćen u to vreme, a predstavljao je uslov za razvoj međunarodnog krivičnog prava. Prvi put je priznavanje pojedinca kao subjekta međunarodnog prava učinjeno u Versajskom mirovnom ugovoru, u čijem je članu 227. bilo predviđeno da se nemački car Vilhelm II stavlja pod javnu optužbu:
...zbog najteže povrede međunarodnog moralnog zakona i svetosti ugovornih obaveza.
Bilo je predviđeno da mu sudi međusaveznički a ne nacionalni sud, što bi bio prvi primer međunarodnog ad hok krivičnog suda[1]. Do suđenja nikada nije došlo usled odbijanja Holandije da izruči Vilhelma II[2], ali značaj ove odredbe kao prekretnice ostaje. Individualna odgovornost danas je nesporni temelj međunarodnog krivičnog prava.
Veliki, ako ne i presudni značaj za razvoj međunarodnog krivičnog prava imao je Nirnberški proces. Tome je prethodio sporazum U Londonu, čiji je sastavni deo i Statut tribunala koji je sudio u Nirnbergu. Taj statut iako sa prilično rudimentarnim odredbama izvršio je veliki uticaj na dalji razvoj jer je u članu 6 predviđao suđenje za sledeća krivična dela:
Iako je u normama koje su regulisale ove zločine bilo nedostataka (nedovoljno razgraničavanje i ostavljanje mogućnosti da se i druge, nenavedene radnje smatraju radnjama izvršenja) a nisu bile predviđene ni sankcije[3], ovaj Statut bio je još jedna prekretnica u razvoju, kao i uostalom čitavo suđenje i presuda. Potvrda odredaba Statuta i presude u Nirnbergu bilo je i usvajanje Nirnberških principa od Komisije za međunarodno pravo UN 1950. godine.
Druga suđenja od značaja, pre svega zbog usmerenosti na međunarodna krivična dela bila su i ona pred Tokijskim tribunalom, naknadna suđenja u Nirnbergu, suđenja za Aušvic,u Habarovsku, Finskoj, Rumuniji i druga.
Pored Nirnberških principa, dalji razvoj tekao je putem usvajanja mmeđunarodnih konvencija kojima su ustanovljena određena međunarodna krivična dela (kako u užem tako i u širem smislu). Od najvažnijih se izdvajaju:
- Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida iz 1948. godine
- Ženevske konvencije iz 1949. godine sa dva dopunska protokola 1977. godine
- Konvencija za zaštitu kulturnih dobara u slučaju oružanog sukoba iz 1954. godine
- Konvencija o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije iz 1965. godine
- Evropska konvencija o kažnjavanju terorizma iz 1977. godine
- Konvencija o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i njihovom uništavanju iz 1993. godine
Ipak, ono što karakteriše sve konvencije je odsustvo regulisanja opšteg dela međunarodnog krivičnog prava[4].
Posebno mesto u razvoju i ulazak međunarodnog krivičnog prava u novu fazu označava usvajanje Rimskog statuta 1998. godine, kao i njegovo stupanje na snagu 1. jula 2002. godine (pošto ga je ratifikovalo 60 zemalja potpisnica). Ovim Statutom predviđen je niz instituta opšteg dela i tako je upotpunjena materija međunarodnog krivičnog prava, iako na donekle kontroverzan način [5]
Određeni značaj u razvoju međunarodnog krivičnog prava imaju i rezolucije i deklaracije Generalne skupštine UN, kao što je na primer Rezolucija 3314 iz 1974. godine kojom je određen pojam agresije.
Nesporan značaj za međunarodno krivično pravo imaju i rezolucije Saveta bezbednosti UN kojima su osnovani ad hok tribunali za bivšu Jugoslaviju (Rezolucija 827 od 25. maja 1993.) i Ruandu (Rezolucija 955 od 8. novembra 1994.), iako rasprave o pravnoj prirodi i legalnosti ovih akata i dalje traju.
- Istorija međunarodnog prava
- Istorija krivičnog prava
Stojanović Z., Međunarodno krivično pravo, Beograd 2006., ISBN 86-86223-03-6
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
