From Wikipedia, the free encyclopedia
Guernsey [ˈɡɜːnzi] (engl.; franc. Guernesey [ɡɛʁnəˈzɛ]), drugi po veličini otok britanskih Kanalskih otoka. Kanalski otoci nisu niti dio Ujedinjenog kraljevstva niti krunska kolonija. Oni su kraljevski posjed, pa time direktno podložni britanskoj Kruni.
Za ostala značenja, vidi Guernsey (razvrstavanje).Nadstojništvo Guernsey Bailiwick of Guernsey Bailliage de Guernesey | |
|---|---|
| Himna: ""God Save the King" (službena) "Sarnia Cherie" (službena za posebne prilike)" | |
 | |
| Glavni grad | St Peter Port |
| Službeni jezici | engleski (dominantni) francuski (zakonodavstvo) |
| regionalni jezici | Guernésiais, Sercquiais i danas izumrli Auregnais |
| Etničke skupine | Britanci normanskog porijekla, ostali Evropljani[1] |
| Vlada | Britanska krunska zavisna teritorija |
• Državni poglavar | Charles III, Vojvoda od Normandije |
• Viceguverner | Sir Fabian Malbon |
• Nadstojnik (bailiff) | Geoffrey Rowland |
• Glavni ministar | Lyndon Trott |
| Britanska krunska zavisna teritorija | |
• Odvajanje od Normandije | 1204 |
• Oslobođenje od nacističke Njemačke | 9. maj 1945 |
| Površina | |
• Ukupno | 78 km2 (223..) |
| Stanovništvo | |
• Procjena za jul 2007 | 65.573 (197..) |
• Gustoća | 836.3 /km2 |
| BDP (PPP) | procjena za 2003 |
• Ukupno | 2,59 mlrd. $ (176..) |
• Per capita | $40,000 (9.2.) |
| HDI (n/a) | n/a Greška: Pogrešan unos (n/a.) |
| Valuta | Funta sterlinga3 (GBP) |
| Vremenska zona | GMT |
| UTC+1 | |
| Veb-domena | .gg |
Zbog podizanja tla, ostrvo Gernzi se odvojilo od poluostrva i kontinentalne Evrope oko 6000 godine pre nove ere.[2] U to vreme, ljudi iz neolitskog perioda su se naselili na ostrvo, sagradivši dolmene (kamene kuće). Za vreme seoba u Bretanju, Britoni su naselili ostrva Lenur (stari naziv za Kanalska ostrva), uključujući Sarniju ili Lisija (stari naziv za Gernzi) i Angia (Džerzi). Verovalo se da je stari naziv za Gernzi bio Sarnia, ali moderna istraživanja su zaključila da je to bio latinski naziv za susedno ostrvo Sark. Hrišćanstvo na ostrvo je doneo Sveti Sampson, došavši iz kraljevine Gvent.
Ostrvo su osvojili Normani 933. godine. Godine 1066, Vojvoda Vilijam izvršio je invaziju na Englesku, postavši engleski kralj. Od 1204, gubitkom engleske vlasti na kopnenom delu Normandije, Kanalska ostrva postaju poseban deo koji pripada kruni. Tradicionalna titula engleskog monarha (trenutno Elizabete II) je "vojvoda od Normandije".
Za vreme Engleskog građanskog rata, Gernzi je prešao na stranu parlamenta, dok je Džerzi ostao lojalan monarhiji, zbog velikog broja kalvinističkih i ostalih reformatorskih vernika, kao i zbog odbijanja Čarlsa I da preduzme nešto za oslobođenje mornara sa ostrva u Španiji. Ta odluka nije bila jednoglasna, zbog kojeg je bilo nekoliko pobuna monarhista u jugozapadnom delu ostrva, dok je dvorac Kornet bio u posedu guvernera, ser Pitera Ozborna.
Za vreme rata između Francuske i Španije u 17 i 18. veku, vlasnici i kapetani brodova sa ostrva su se bavili gusarstvom. Zbog povećane globalne pomorske trgovine u 19.veku, kao i povećanja trgovine kamenjem, na ostrvu se dobro živelo. Vilijam le Lašer (William Le Lacheur) je započeo trgovinu kafom između Evrope i Kostarike.
Za vreme Prvog svetskog rata oko 3.000 stanovnika je služilo u britanskoj vojsci, dok je za vreme Drugog svetskog rata ostrvo okupirala nacistička Nemačka. Pre okupacije većina dece je evakuisana u Englesku, i mnoga od njih se nisu spojila sa porodicama posle rata. Za vreme okupacije, jedan deo stanovništva je bio deportovan u logor u jugozapadnoj Nemačkoj. Na Gernziju su Nemci napravili manji logor, smešten na ostrvu Olderni, sa prisilnom radnom snagom iz istočne Evrope. To je ujedno i jedini logor na britanskom tlu u kojem je posle rata napravljen spomenik u sećanje poginulima.
Ostrva Gernzi, Olderni, Sark, Herm i nekoliko manjih ostrva čine teritoriju od 78 km² i obale oko 50 km. Samo ostrvo Gernzi čini površinu od 63 km² i nalazi se 48 km zapadno od obale Normandije, u Francuskoj i 121 km južno od Vejmonta u Engleskoj. Grupa ostrva se nalaze u Lamanšu. Visinske razlike variraju. Najviša nadmorska visina je 114 m na ostrvu Sark, dok je najveća visina na ostrvu Gernzi 110 m, Olderni 93 m, Jehtou 75,6 m i Hermu 98 m. Ostrvo Gernzi se sastoji iz dva geografska regiona, Haut Pas, visoki južni plato, koji je više ruralan i ne naseljen; i Bas Pas, ravničarski i peščani deo ostrva, koji je naseljeniji i razvijeniji.
Klima je umerena, sa blagim zimama i umerenim letima. Dva najtoplija meseca su avgust i septembar, kada temperature dostižu 26 °C, dok je najhladniji mesec februar, u kome je u protekle dve godine padao i sneg. Ipak, temperatura retko pada ispod nule, iako ponekad hladni artički vetrovi stvaraju takvu atmosferu. Da je Gernzi deo Ujedinjenog Kraljevstva, bio bi najsunčaniji deo zemlje.
Gernzi je krunska vladavina, što znači da ostrva nisu deo Ujedinjenog Kraljevstva ni Evropske unije, već direktno podložni Britanskoj kruni. Inostrani poslovi i odbrana su u nadležnosti UK-a.
Generalnog guvernera postavlja monarh da ga predstavlja. Od 18. oktobra 2005, predstavnik Elizabete II je Vice-Admiral Sir Fabian Malbon.
Parlament Gernzija (službeni naziv the States of Deliberation) se sastoji od 45 poslanika izabranih na period od četiri godine. Dva predstavnika se biraju na ostrvu Olderni, samo-vladajući bejlif. U parlamentu se nalaze dva člana koji se ne biraju na izborima, Generalni sektretar i generalni advokat (Attorney General i Solicitor General), koje postavlja monarh.
Ostrvo je podeljeno na deset parohija (parish). Parohijom upravlja dozejn (Douzaine), koji se bira na sastanku parohije u novembru, od strane parohijana na mandat od šest godina. Dozejn se bira dva upravnika policije (Constables) na period od jedne do tri godine.
| Br. | Parohije | Stanovništvo (2001.) | Površina (km²) |
|---|---|---|---|
| 1 | Kastel | 8.975 | 10.1 |
| 2 | Forest | 1.549 | 4,2 |
| 3 | Sent Endru | 2.409 | 4,4 |
| 4 | Sent Martin | 6.267 | 7,3 |
| 5 | Sent Piter Port | 16.488 | 6,5 |
| 6 | Sent Pjer di Boa | 2.188 | 6,2 |
| 7 | Sent Sampson | 8.592 | 6,0 |
| 8 | Sent Sejvior | 2.696 | 6,2 |
| 9 | Tortval | 973 | 3,1 |
| 10 | Vejl | 9.573 | 8,8 |
.jpg)
Na ostrvu je 2004. živelo 65.031 stanovnika. Stanovništvo čine potomci Britanaca, Normanskih Francuza i Portugalaca. Od religija, najzastupljenije su anglikanska i metodistička crkva; kao i: rimokatolička, presbeteriska, baptistička i metodistička.
Engleski jezik je jedini jezik kojeg zna velika većina stanovništva, dok gernzijski, normanski jezik, tečno govori oko 2% stanovništva (prema podacima iz 2001.). Ipak, 14% stanovništva poseduje neko osnovno znanje jezika, koje se predaje u školama na ostrvu. Do početka 20. veka francuski je bio jedini službeni jezik na ostrvu, što se vidi danas po nazivima naselja i imenima meštana. Portuglaski se takođe uči u nekoliko škola i govori ga oko 2% ostrvljana.
Krunske vladavine su deo imigracione kontrole Ujedinjnog Kraljevstva, ali Gernzi po ustavu ima pravo na određena ograničenja za građane koji nisu sa ostrva, kao i kontrolu svojih granica.
Tržište nekretninama je podeljeno na dva dela: lokalno tržište i otvoreno tržište. Svako ima pravo da živi na imovini sa otvorenog tržišta, ali na lokalnim nekretninama mogu biti samo oni koji ispunjavaju određene uslove - ili su rođeni na Gernziju, ili su dobili dozvolu, ili dele vlasništvo sa nekime ko ima dozvolu. Dozvole se izdaju na određeno vreme i obično vrede dok je osoba zaposlena kod poslodavca sa ostrva. Ova ograničenja važe bez obzira da li je imovina u vlasništvu ili je na izdavanje, tj vredi samo za osobu koja živi na imanju. Kada dozvola za stanovanje istekne, osoba je i dalje vlasnik, samo bez prava da živi tu. Prava na stanovanje mogu izgubiti i osobe ako žive predugo u inostranstvu, čak i osobe rođene na ostrvu i koje su dugo živele na Gernziju.
Iako su stanovnici Gernzija punopravni britanski državljani, postoje određena ograničenja u drugim zemljama Evropske unije. Naime, na pasošima koje imaju stanovnici Kanalskih ostrva i Ostrva Man ne piše "Evropska unija", stoga nisu državljani Evropske unije (vidi još: specijalne teritorije Evropske unije). Za osobe koje u Ujedinjenom Kraljevstvu žive duže od pet godina, ili im je tamo rođen bar jedan od roditelja, ta ograničenja ne važe.
Finansijske usluge, kao što su bankarstvo i osiguranje čine oko 55% od ukupnih prihoda za malu ekonomiju ostrva. Turizam, proizvodnja i hortikultura (uglavnom paradajza i cveća) imaju sve manji uticaj u ekonomiji Gernzija. Zahvaljujući niskim porezima i odsustvu carina, Gernzi je popularni offshore finansijski centar. Ipak, nove članice Evropske unije teraju Gernzi da se prilagođava međunarodnoj konkurenciji. Gernzi menja način svog poreskog sistema da zadrži svoju konkurentnost.
Gernzi štampa svoj kovani i papirni novac. Gernzijska funta je iste vrednosti kao i funta sterlinga. Džersijska funta i novčanice Ujedinjenog Kraljevstva slobodno cirkulišu i primaju se svuda na ostrvu.
Javne kompanije, kao što je elektroprivreda, telekomunikacije i pošta su privatizovane odlukom parlamenta i na tržištu nastupaju kao kompanije. Pošta (Guernsey Post Limited) i elektroprivreda (Guernsey Electricity Limited) su u celosti vlasništvo države, ali rade kao nezavisne kompanije. Govornice i poštanski sandučići na Gernziju su istog dizajna kao i oni u Britaniji, ali su obojeni u plavo umesto u crveno.
Viktor Igo je napisao svoja najlepša dela dok je bio u progonstvu na Gernziju. Njegov dom je bio u Sent Piter Portu, vila Hauteville, sada muzej pod upravom grada Pariza. 1866. godine je izdao roman, Travailleurs de la Mer čija se radnja odigrava na ostrvu. Jedan od najpoznatijih meštana je i G. B. Evdards, koji je napisao roman u kome je, pored ostalog prikazan i život na Gernziju za vreme 20. veka.
Nacionalna životinja je magarac i Gernzijska krava. Prema starim pričama, magarci su nosili teret u strmim ulicama Sent Piter Porta (za razliku od ravničarskog grada St. Helier na Džersiju), ali magarac takođe predstavlja tvrdoglavost meštana. Gernzijska krava je prepoznatljiv simbol za ostrvo. Meštani Gernzija imaju tradicionalni nadimak magarci ili ânes, posebno od strane stanovnika susednog ostrva Džersi (koje su meštani Gernzija nazvali žabe). Stanovnici određenih parohija takođe imaju nadimke, ali u većini slučajeva su zaboravljene od stanovnika koji govore engleski jezik.
Od jula 2006. pušenje na javnim mestima je zabranjeno.
Gernzi učestvuje samostalno u igrama Komonvelta, kao i u ostrvskim igrama, kojima je bio i domaćin 2003. godine. U sportskim nastupima, Gernzi nije međunarodno priznat. Sportisti Gernzija se takmiče u okviru ekipe Ujedinjenog Kraljevstva, ili, u takmičenjima gde se Engleska, Škotska, Vels i Severna Irska takmiče posebno, mogu sami da odaberu ekipu. Tradicionalna sportska boja je zelena.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
