„Dizelaš” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Dizelaš (razvrstavanje).Dizelaši, ili modernim nazivom “gaseri”, su svojevrsna omladinska potkultura koja je bila aktuelna 1990-ih godina u Srbiji.[1] Odlikuje ih grub imidž, sklonost nasilju[2] i poseban stil oblačenja koji se zasniva na nošenju skupe sportske odeće poznatih svetskih robnih brendova. Ime su dobili po robnoj marci Diesel.[3] Još neka od imena za dizelaša su zeldi, dizelander, dizel-momak.[4]
Rečnik savremenog beogradskog žargona definiše dizelaša kao kratko podšišanog mladića, u trenerci, sa zlatnim lancem oko vrata, koji ima mobilni telefon[a] (eventualno i dobar auto) i koji je često povezan sa kriminalnim radnjama.[4]
Dizelaši su se, kao omladinska potkulturna grupacija, pojavili u Srbiji početkom 1990-ih godina. Teoretičarka medija Ivana Kronja pojavu ove skupine povezuje sa bujanjem nacionalizma, opštim slomom sistema vrednosti 1990-ih i rađanjem „nove srpske elite“, koju su činili političari na vlasti, ratni profiteri, biznismeni i kriminalci koji su podržavali Miloševićev režim.[5] Ona svrstava dizelaše u potkulture „ratničkog šika“, koje se u velikoj meri preklapaju sa srpskom ratno-profiterskom elitom devedesetih, a pored dizalaša su uključivale i kriminalnu omladinu, mlade povratnike sa ratišta, siledžije, dilere droge i tzv. sponzoruše.[1]
Američki sociolog Erik Gordi (Eric Gordy) vidi pojavu dizelaša usled nemalog broja ljudi koji se brzo obogatio u najgore vreme, koristeći rupe u zakonu. Nakon toga, oni su tražeći način da izraze svoju novu poziciju deo izraza tražili u modi. Prihvatili su Diesel koji je u to vreme bio svetski modni brend, po kom su i dobili ime.[3] Naziv dizelaši takođe se povezuje i s time da su se mnogi od njih bavili ilegalnim aktivnostima poput šverca goriva.[6]
Izgled
Dizelaš je mladić koji neguje imidž grubog momka — brije glavu, nosi debele lance oko vrata, duks upasan u gornji deo trenerke, kožnu jaknu i patike s vazdušnim jastucima.[7] Frizura je ponekad umesto obrijane glave uključivala takozvanu tarzanku.[8] Dizelaša odlikuje skupa garderoba najpoznatijih svetskih robnih marki, kao i demonstracija bogatstva putem zlatnog nakita (pre svega „zlatnih kajli“), skupih satova, pejdžera i mobilnih telefona.[9] Među dizelašima je bilo rasprostranjeno i nošenje oružja, koje je u to vreme, usled ratnog okruženja, bilo veoma dostupno u Srbiji.[2] Idoli dizelaša su mladići s pištoljima koji udaraju na velike, „poslovne“ kriminalce i čvrsto ustrojen svet podzemlja. Oni svojim vršnjacima ulivaju veru u „moć mladosti i mladalačke ludosti“, kojom žele da steknu slavu i budu zapaženi.[10]
On je neki mit, neki idol neke generacije, koja još i dan danas šeta Beogradom. Ošišani skoro do glave, trenerke u farmerkama, mislim to je kultura neka... Sačuvaj Bože! Jedan tako ošišan čovek sa jednom trenerkom od 150, 200, 300 maraka, uvučenom u farmerke, svaki i najobičniji saobraćajac-policajac na ulici na Zapadu bi ga legitimisao.
Ženske pripadnice ove potkulture, tvz. „dizelašice“ ili „sponzoruše“, odlikuje pre svega seksi stil izgleda i odevanja, koji uključuje: dugu, uglavnom bojenu kosu, prenaglašenu šminku, provokativnu odeću, visoke štikle i glamurozne modne detalje i nakit.[1] Ovaj modni stil odgovara ulozi žene kao seksualnog objekta, koju prihvataju pripadnice ove potkulture. Oblik i veličina ženskih grudi u ovom stilu su veoma naglašeni, što neretko uključuje ugrađene silikonske implante.[1]
Dizelaši su one koji su imali drugačiji izgled i stavove od njihovih nazivali padavičarima.[12]
Muzika
Među pripadnicima ove potkulture su bili popularni turbo-folk, mešavina tradicionalnog folka i modernih elektro-pop bitova,[13] i dens muzika, domaća varijanta eurodensa, koji je u vreme njihovog nastanka postao značajan žanr na svetskoj muzičkoj sceni.[10]
Neki od najpopularnijih turbo-folk izvođača 1990-ih su bili: Svetlana Ceca Ražnatović, Dragana Mirković, Jelena Karleuša, Mira Škorić, Dragan Kojić Keba, Indira Radić, Sinan Sakić, Šaban Šaulić, Šemsa Suljaković, Mile Kitić, Mitar Mirić. Među najpopularnijim izvođačima dens muzike 1990-ih su bili Ivan Gavrilović, Dr Iggy, Bit strit, Đogani i Funky G. Pesme izrazito popularne među ovom populacijom su bile „200 na sat“ Ivana Gavrilovića, „Oči boje duge“ Dr Igija, „Idemo na Mars“ Đoganija i „Tek je 12 sati“ hrvatskog sastava ET.[14]
Gordi smatra da su tokom 1990-ih u Srbiji protagonisti omladinskih potkultura bili uvučeni u ideološku bitku u kojoj je oružje bila muzika. Kao rezultat, prozapadne omladinske potkulture 1980-ih bile su potpuno potisnute od strane protagonista nove srpske militantne potkulture kriminalne omladine i ratno-profiterske elite, koja je veličala nacionalistički i potrošački orijentisanu turbo-folk muziku.[15] Novinar Vremena Milan Milošević u tekstu Ispovesti kriminalaca u štampi - slučaj Srbija navodi da je turbo-folk širi socijalni fenomen koji ne treba pojednostavljeno povezivati sa ratnim nasiljem, jer se ta vrsta subkulture lako uklapa i u mirnodopske sheme.[16] Ceca Ražnatović, najveća zvezda turbo-folka,[13] takođe negira kritike po kojima je turbo-folk bio zvuk nacionalizma i Miloševićevog vremena.
Ne znam o čemu govore. Ja ne pevam pesme o nacionalizmu. Pevam samo o ljubavi. A osim toga, Milošević je otišao pre četiri godine, a ja sam još uvek tu.[16]
Teoretičar pop-kulture Aleksandar Janković, kaže da „kada se govori o fenomenu ‘dizelaša’ i turbo folka nameće se jednostavno pitanje da li tinejdžeri tokom prethodne decenije zaista nisu imali izbora ili im je ispran mozak i stavljen ‘čip’ za kič i šund?“ Po njegovom mišljenju, „ovaj fenomen previše je eksploatisan i korišćen za sticanje kojekakvih poena kvaziintelektualaca“.[14]
Na filmu
- Film Rane, govori o dva mlada dizelaša,[17] Pinkiju i Švabi, koji odrastaju na Novom Beogradu, u periodu od 1991 do 1996.
- U filmu Šejtanov ratnik glavni junaci se sukobljavaju s dizelašima.[18]
- U filmu Šišanje glavni junaci se sukobljavaju sa dizelasima
U pesmi
- U pesmi Atlantida grupe V.I.P., povezuju se dizelaštvo i rep u stihovima: „U ova četiri zida nisam navik’o da gubim! Reper i dizelaš, brate – pravi Srbin!“[19]
- Pesma i spot Brate minli sa istoimenog albuma repera Juice, sadrži dizelašku ikonografiju i ideologiju.[19]
- Pesma Dizel muzičkog sastava Babe, poznata po stihovima: „Ja sam dizel, moj drug mi je brat“.[20]
- Pesma "U Dizel Fazonu" od Napoleona govori o dizel kulturi 90-ih godina i u spot je uradjen po filmu Vidimo se u cutulji
Neodizelaši je izraz koji se upotrebljava za pripadnike potkulture koja neguje dizelaško nasleđe iz 1990-ih. Njihov izgled predstavlja donekle modifikovan izgled koji uključuje maskirne dukseve bez rajsferšlusa, trenerke sa suženim ranflama na zglobovima, replike air max modela patika, kapuljače, naočare...[21]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
